ngnm

Ιστορία Κοινωνικών Κινημάτων

27 Ιουνίου 2024

Yiorgos Anagnostou (Γιώργος Αναγνώστου)*

«Για σένα, Λούη», γράφει η αφιέρωση στο βιβλίο του Zeese Papanikolas «Buried Unsung: Louis Tikas and the Ludlow Massacre» (1982), σε αναγνώριση του οργανωτή των εργατών Louis Tikas (1886-1914), που αποτελεί το θέμα του βιβλίου. Μια έκφραση προσφοράς, μια προσφορά δώρου, η άτυπη αυτή αναγνώριση μεταφέρει την εγγύτητα μεταξύ του συγγραφέα -ενός Ελληνοαμερικανού τρίτης γενιάς- και του Τίκα -ενός Κρητικού μετανάστη των αρχών του εικοστού αιώνα: δύο άτομα, άγνωστα μεταξύ τους, απομακρυσμένα από τη γενιά τους και τις ιστορικές συνθήκες.

«Για σένα, Λούη». Ένα πράγμα είναι σαφές, διαβάζοντας το βιβλίο, ο Παπανικόλας κέρδισε την άδεια γι' αυτή την έκφραση κοινωνικής οικειότητας. Την πέτυχε μέσω ενός πρωτοποριακού εγχειρήματος στη δεκαετία του 1970, όταν ξεκίνησε να ανακατασκευάζει τη ζωή ενός μετανάστη ελάχιστα γνωστού εκτός του εργατικού κινήματος των ΗΠΑ. Το όνομά του μνημονεύτηκε βεβαίως το 1918 στο γρανιτένιο μνημείο που έστησαν οι Ενωμένοι Εργάτες Ορυχείων της Αμερικής (United Mine Workers of America) στο Ludlow -το μέρος όπου τέσσερα χρόνια νωρίτερα τερματίστηκε βίαια η απεργία των ανθρακωρύχων και όπου ο Τίκας, μαζί με άλλους δύο συνδικαλιστές, δολοφονήθηκε. «Louis Tikas» αναγράφεται στην κορυφή του καταλόγου που κατονομάζει και μνημονεύει τους συνδικαλιστές που σκοτώθηκαν και τις γυναίκες και τα παιδιά που έχασαν τη ζωή τους στη σύγκρουση.

Πέρα όμως από την ένταξή του στο συνδικάτο, ποια ήταν αυτή η φυσιογνωμία, αυτός ο νεοφερμένος στη χώρα, ως σκεπτόμενος και διαισθανόμενος άνθρωπος; Ποιες ήταν οι προ-αμερικανικές του καταβολές -ο τόπος γέννησής του, το βαπτιστικό του όνομα πίσω από την αμερικανοποιημένη του ένδυση; Έξω από την μνημόνευσή του ως μάρτυρα, ο Τίκας ήταν μια φευγαλέα σκιά στο αρχείο, όπως σημειώνει ο Παπανικόλας, σχεδόν ένα φάντασμα.

Συναντώντας για πρώτη φορά το όνομα «Λούης, ο Έλληνας» σε ένα φυλλάδιο σε στο υπόγειο μιας βιβλιοθήκης κατά τη διάρκεια της έρευνας για ένα μυθιστόρημα, ο Παπανικόλας γοητεύτηκε και ξεκίνησε μια προσπάθεια ιστορικής αναπαράστασης - ένα δύσκολο έργο δεδομένου των πενιχρών αρχειακών πηγών. Απαιτούσε από τον επίδοξο μυθιστοριογράφο να επανεφεύρει τον εαυτό του ως προφορικό ιστορικό, ερευνητή της ιστορίας των μεταναστών και ιστορικό του αμερικανικού εργατικού κινήματος. Προϊόν επίπονης έρευνας και φαντασίας, ένας απολογισμός που διαπλέκει γεγονότα και μυθοπλασία, το βιβλίο μετέτρεψε μια σκιά σε βιογραφία, μερική και αποσπασματική, ενίοτε ευφάνταστη, αλλά πάντως μια ανάκαμψη από το «σκοτεινό κοίλωμα της απουσίας του από την ιστορία» (53).

Αντιλαμβάνεται κανείς το μέγεθος της σημασίας αυτής της αποκατάστασης όταν επισκέπτεται τον τάφο του, που έχει πλέον αποκατασταθεί και φωτογραφηθεί επαρκώς, στο Trinidad του Colorado. Αυτό κάναμε -ο συνάδελφός μου Gregory Jusdanis και εγώ- το καλοκαίρι του 2022. Μόλις συνήλθαμε από την απορροφητική εμπειρία καθώς πλησιάζαμε στον τάφο του, η προσοχή μας στράφηκε προς τα δεξιά μας για να αντικρίσουμε περισσότερους τάφους, ταπεινούς σε σύγκριση, ανδρών μεταναστών, των οποίων οι επιτύμβιες στήλες αποκάλυπταν πρόωρο θάνατο. Ήταν άντρες που, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, βρήκαν το θάνατο στη δουλειά τους σε καταστροφές που σχετίζονταν με ορυχεία και ήταν τόσο συνηθισμένες εκείνη την εποχή.

Αυτή η στοιχειωμένη παρουσία αποτελεί βασικό χαρακτηριστικό στα τοπία θανάτου που συνδέονται με την ιστορία της εξορυκτικής βιομηχανίας στο Colorado, την...

Περισσότερα …