Λεπτομέρειες

ngnm

Αναρχική Θεωρία

04 Απριλίου 2025

Wayne Price*

Ο αναρχισμός, όπως και ο μαρξισμός, ήταν το αποτέλεσμα των ευρωπαϊκών μαζικών κινημάτων του 19ου αιώνα: των πρώιμων σοσιαλιστικών κινημάτων (που αργότερα ονομάστηκαν «ουτοπικός» σοσιαλισμός), του κινήματος για πολιτική δημοκρατία (ενάντια στους μονάρχες και τους αριστοκράτες) και του κινήματος για τα δικαιώματα των εργατών. Αλλά αν υπάρχει ένα πρόσωπο που μπορεί να χαρακτηριστεί ως ο εμπνευστής του επαναστατικού αναρχισμού, αυτό θα ήταν ο Μιχαήλ Μπακούνιν (1814-76). Γεννημένος στις κατώτερες προς μεσαίες τάξεις της ρωσικής αριστοκρατίας, δραστηριοποιήθηκε σε μια σειρά από λαϊκά κινήματα, συμμετείχε σε αρκετές ένοπλες εξεγέρσεις, πέρασε μια δεκαετία στις τσαρικές φυλακές και έπαιξε σημαντικό ρόλο στην Πρώτη Διεθνή. Αυτό κατέληξε σε μια οξεία διαμάχη με τον Καρλ Μαρξ, με αποτέλεσμα τη διάσπαση της Διεθνούς.

Θεωρούσε τον εαυτό του περισσότερο άνθρωπο της δράσης παρά διανοούμενο. «Δεν είμαι φιλόσοφος, ούτε εφευρέτης συστημάτων όπως ο Μαρξ». (σελ. 43) Αν και εξαιρετικός ρήτορας, τα γραπτά του Μπακούνιν δεν ήταν συστηματικά και με δυσκολία ολοκλήρωσε ένα βιβλίο. Ωστόσο, υπήρχε μια συνέπεια στο έργο του, όπως αποδεικνύει ο τόμος αυτός. Οι απόψεις του ενέπνευσαν αναρχικούς και αναρχοσυνδικαλιστές ακτιβιστές σε όλη την Ευρώπη, την Αφρική, την Ασία, τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική. Οι απόψεις του παραμένουν επίκαιρες σήμερα, καθώς αντιμετωπίζουμε αυταρχισμούς από τη Δεξιά και την Αριστερά.

Ο συγγραφέας είναι ο Felipe Correa Pedro. Ο Mark Bray τον αποκαλεί ως έναν «από τους σημαντικότερους μελετητές του αναρχισμού παγκοσμίως...» (σε ένα πρωτοσέλιδο σημείωμα). Βραζιλιάνος αναρχικός μελετητής και ακτιβιστής, ο Correa είναι διεθνώς γνωστός, αν και λίγα από τα έργα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά. (Βλέπε όμως, για παράδειγμα, Correa 2021; 2022a; 2022b.) Περιγράφει τον εαυτό του ως «αναρχικό εσπεσιφιστή» (θιασώτη του οργανωτικού δυϊσμού). Ακολουθεί έναν επαναστατικό, ταξικό-αγωνιστικό, αναρχικό-σοσιαλισμό που έχει αναπτυχθεί από το έργο του Μιχαήλ Μπακούνιν. (Ανήκω επίσης σε αυτή τη σχολή του αναρχισμού.) Ενώ είναι ξεκάθαρα θαυμαστής του Μπακούνιν, προσπαθεί να είναι όσο πιο αντικειμενικός μπορεί, αποκλείοντας την αγιογραφία και συμπεριλαμβάνοντας τις αποτυχίες και τις αντιφάσεις του Μπακούνιν.

Η σκέψη του Μπακούνιν παρουσιάζεται μερικές φορές σαν να είχε ένα σύνολο ιδεών που δεν άλλαξαν κατά τη διάρκεια της ζωής του. Ο Correa αποδεικνύει ότι, καθώς ζούσε, ο Μπακούνιν ανέπτυσσε τις ιδέες του. Έκανε σημαντικές αλλαγές στις έννοιες και το πρόγραμμά του, διατηρώντας όμως τη συνέχεια. «Το να τεμαχίσουμε και να αναδιατάξουμε τα γραπτά του Μπακούνιν χωρίς να λάβουμε υπόψη το πλαίσιο ή την περίοδο στην οποία γράφτηκαν, εγκυμονεί τον κίνδυνο να χάσουμε μια ισορροπημένη παρουσίαση υπέρ μιας καθαρά προσωπικής ερμηνείας». (Dolgoff 1980- σ. xi) Οι προηγούμενες πεποιθήσεις του επρόκειτο να κορυφωθούν στον επαναστατικό αναρχικό-σοσιαλισμό του (για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο που προτιμά ο Errico Malatesta).

Ο Correa χωρίζει την ενήλικη ζωή του Μπακούνιν σε τρεις κύριες περιόδους. Αυτές ήταν, πρώτον, η εγελιανή του περίοδος (1836-43), έπειτα η περίοδος του επαναστατικού πανσλαβισμού (1844-63) και τέλος η εξέλιξή του από τον σοσιαλισμό στον αναρχισμό (1864-76).

Η Φιλοσοφία της Ελευθερίας (1836-1843)

Ως νεαρός στην τσαρική Ρωσία, ο Μπακούνιν γοητεύτηκε από τους Γερμανούς ιδεαλιστές φιλοσόφους, ιδιαίτερα από τη διαλεκτική φιλοσοφία του Χέγκελ. Ο Correa εξετάζει με μεγάλη λεπτομέρεια τη φιλοσοφική εξέλιξη του Μπακούνιν,...

Περισσότερα …