...

Ελλαδικά Κοινωνικά Κινήματα

29 Ιουλίου 2023

• κοινωνικοί αγώνες
• εργατική τάξη
• αριστερά
• εργατικό κίνημα

 

 

Ο καπνατζής γνωρίζεται,
απ’ την περπατησιά του
τρίζουν τα παπουτσάκια του,
τρίζει κι’ η φορεσιά του.
Μάστορα καλέ μάστορα,
για κύττα το ρωλόγι σ’
κι’ αν είν’ η ώρα δώδεκα,
να σηκωθούμε όλες.
Το Σάββατο πλησίασε,
πληρών’ται οι καπνεργάτριες
μαραίνονται τ’ αφεντικά,
που δίνουν τους παράδες.

[Πέτσης Ιωάννης, Εργατικά δίστιχα / Συλλογή ανεκδότων δημοτικών ασμάτων: Μακεδονίας, Χαλκιδικής, Θράκης, Θεσσαλονίκη, 1931, σ. 132-133].

Σαν λίγες ημέρες πριν, στις 21 Ιούλη του 1933, οι εργάτες τριών καπνομάγαζων της Καβάλας κατεβαίνουν σε στάση εργασίας εναντίον των απολύσεων. Η αστυνομία πολιορκεί τους απεργούς και ανοίγει πυρ εναντίον τους, με αποτέλεσμα τον τραυματισμό ενός καπνεργάτη. Την άλλη μέρα σε ένδειξη αλληλεγγύης κατεβαίνουν σε απεργία πάνω από 2.500 καπνεργάτες, ενώ στάση εργασίας πραγματοποιούν και οι επαγγελματίες της πόλης. Την τρίτη μέρα η απεργία των καπνεργατών γενικεύεται. Οι επαγγελματίες της πόλης κηρύσσουν και εκείνοι 24ωρη απεργία σε ένδειξη συμπαράστασης. Το ίδιο και οι λιμενεργάτες. Η πόλη στρατοκρατείται. Εκδηλώσεις αλληλεγγύης πραγματοποιούνται στο μεταξύ σε όλη την Ελλάδα. Κατόπιν αυτών, οι καπνέμποροι αναγκάστηκαν τελικά να κάνουν δεκτά όλα τα αιτήματα των απεργών, ενώ η σύμβαση που υπογράφτηκε εφαρμόστηκε στη συνέχεια και στα υπόλοιπα καπνεργατικά κέντρα της χώρας.

Στην Καβάλα υπήρχαν 50 καπναποθήκες την περίοδο 1913-1922, οι οποίες περιείχαν 610 «σαλόνια» (μεγάλες αίθουσες) για την επεξεργασία καπνού. Οι όροφοι ήταν χαμηλοτάβανοι με λίγα παράθυρα, τα οποία τα άνοιγαν ελάχιστα για να παραμένει ο καπνός μαλακός. Στους πρώτους ορόφους ήταν αποθηκευμένα ανεπεξέργαστα καπνά που ήταν απλωμένα σε τεράστιες ξύλινες κρεβαταριές για να αερίζονται και να προφυλάσσονται από το σάπισμα.

 

 

Σε κάθε όροφο υπήρχε μόνο μια τουαλέτα, την οποία την χρησιμοποιούσαν όλοι οι καπνεργάτες του ορόφου. Τα καπνομάγαζα ήταν στην αρχή χτισμένα στην παραλία της Καβάλας, έτσι ώστε η θάλασσα να καθαρίζει τις τουαλέτες. Στους τελευταίους ορόφους δεν υπήρχε ηλεκτρισμός και κάποιες φορές δεν υπήρχε καθόλου νερό.

Στα καπνομάγαζα εργάζονταν άνδρες και γυναίκες, διαφόρων εθνικοτήτων και θρησκευμάτων, όπως Χριστιανοί, Μουσουλμάνοι, Εβραίοι και Αρμένιοι, οι οποίοι συνασπίστηκαν και ίδρυσαν σωματεία, προκειμένου να αντιμετωπίσουν κοινά προβλήματα, που αντιμετώπιζαν στο χώρο εργασίας τους. Οι συνθήκες εργασίας ήταν ανθυγιεινές, καθώς η ατμόσφαιρα ήταν μολυσμένη από τη σκόνη, την υγρασία, τη μυρωδιά της νικοτίνης, με αποτέλεσμα να προσβάλλονται από λοιμώδη νοσήματα (φυματίωση).. Το επάγγελμα του καπνεργάτη ήταν πολύ δύσκολο και ανθυγιεινό. Κάθε καπνεργάτης δούλευε πολλές ώρες έχοντας μόνο ένα μικρό μπουκάλι νερό.
Με τους αγώνες τους διεκδικούσαν, μεταξύ άλλων, την αύξηση του μισθού και τη μείωση του ωραρίου. Το έτος 1879 έχουμε την πρώτη επίσημη αναφορά για καπνεργατική εξέγερση στην Καβάλα και η πρώτη απεργία που εκδηλώνεται κατά την περίοδο της οθωμανικής κυριαρχίας στα Βαλκάνια. Σ’ αυτή συμμετέχουν 3000 καπνεργάτες οι οποίοι διεκδικούν αύξηση του μισθού τους. Οι καπνέμποροι δέχονται μικρή αύξηση του μεροκάματου. Το 1896 καταγράφεται το «εκμέκ καβγαζί» καυγάς για το ψωμί με τον οποίο πετυχαίνεται αύξηση του ημερομισθίου των καπνεργατών.

Στις 9 Ιουλίου 1908 έγινε η ανακήρυξη του τουρκικού Συντάγματος με το οποίο η τότε τουρκική κυβέρνηση παραχώρησε στους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στις μειονότητες πολιτικές και συνδικαλιστές ελευθερίες. Τότε ήταν που οι εργάτες της Καβάλας οργανώθηκαν στο νεοϊδρυθέν σωματείο...

Περισσότερα …