Your name

Ιστορία Κοινωνικών Κινημάτων

02 Νοεμβρίου 2014

«[Η Ουγγρική Επανάσταση] ήταν ένα αληθινό γεγονός, η σημασία του οποίου δεν βρίσκεται στην νίκη ή την ήττα. Το μεγαλείο της έιναι κρυφά φυλαγμένο μέσα στη τραγωδία που προκάλεσε. Διότι ποιός μπορεί να αμφισβητίσει τη δύναμη της ανάμνησης της;» Χάνα Άρεντ

Η παρακμή της ιδεολογίας του “υπαρκτού”

Στις αρχές της δεκαετίας του 1950 το σοβιετικό σύστημα κόντευε να καταρρεύσει υπό το βάρος των πιέσεων που είχε δημιουργήσει στις κοινωνίες στις οποίες είχε επιβληθεί. Πολιτικά και ηθικά το σύστημα διακυβέρνησης του υπαρκτού σοσιαλισμού είχε χρεωκοπήσει. Από μία ριζοσπαστική δημοκρατία βασισμένη στα συμβούλια εργατών, αγροτών και λοιπών επαγγελματικών ομάδων, είχε μεταβληθεί σε μία ελεγχόμενη κομματική δικτατορία με απόλυτη εξουσία σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής. Μάλιστα σε τέτοιο βαθμό είχε εκφυλιστεί η κομουνιστική ιδεολογία, που ακόμη και οι εσωτερικές συλλογικές λειτουργίες που προβλέπονταν από τα καταστατικά των Κομουνιστικών Κομμάτων της Ανατολικής Ευρώπης,είχαν παραμεριστεί υπέρ μιας αυστηρής ιεραρχικής διαβαθμισης των κομματικών αρμοδιοτήτων. Στην κορυφή της πυραμίδας υπήρχε ο αρχηγός, ο Γενικός Γραμματέας του Κόμματος του οποίου η δύναμη σχεδόν ξεπερνούσε τα όρια του πολιτικού και άγγιζε τα όρια του μεταφυσικού. Ο Γενικός Γραμματέας συγκέντρωνε στα χέρια του όλες τις αρμοδιότητες και όλες τις εξουσίες. Ηταν πανίσχυρος, πανταχού παρών και παντογνώστης. Η θέληση του ενσάρκωνε τη συλλογική βούληση του προλεταριάτου και η ιστορική νομοτέλεια του απαγόρευε να κάνει λάθος. Πολλοί «μικροί Στάλιν» ξεπήδησαν στις χώρες που επικράτησε ο μονοκομματισμός και σε όλη την Ανατολική Ευρώπη δημιουργήθηκαν παραφυάδες της σύγχρονης κομουνιστικής μοναρχίας που είχε εγκαθιδρυθεί στη Σοβιετική Ένωση. Αλλά και στο πεδίο της οικονομίας οι επιδόσεις των σοσιαλιστικών χωρών υπολείπονταν σημαντικά των ουτοπικών υποσχέσεων των κομουνιστών για μια κοινωνία υπεραφθονίας. Η μηχανιστική αναπαραγωγή του σοβιετικού οικονομικού μοντέλου στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και η τυφλή αντιγραφή των σοβιετικών μεθόδων εκβιομηχάνισης είχε σαν αποτέλεσμα την αποτελμάτωση των τοπικών οικονομιών, που συνοδεύτηκε από αντίστοιχη πτώση του βιοτικού επιπέδου. Η κατάσχεση της γης και της περιουσίας των αγροτών και η αναγκαστική προσχώρησή τους σε συνεταιριστικά αγροκτήματα κρατικής ιδιοκτησίας συνέβαλαν στο να μετατραπεί ο αγροτικός πληθυσμός σε εχθρό του σοβιετικού συστήματος. Η εμμονή των κομουνιστικών κυβερνήσεων σε μία πολιτική μανιώδους βιομηχανικής επέκτασης δημιούργησε τεράστιες εργοστασιακές μονάδες και είχε σαν συνέπεια την αριθμητική αύξηση της τάξης των βιομηχανικών εργατών. Παράλληλα όμως καθήλωσε τα εισοδήματά τους και τους κατέστησε σκλάβους του κρατικού βιομηχανικού μονοπωλίου. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι όταν ξέσπασε η επανάσταση στην Ουγγαρία,οι εργάτες αντί να υπερασπιστούν με πάθος το πολιτικό σύστημα το οποίο θεωρητικά τους ευνοούσε, γρήγορα πέρασαν στην αντίπερα όχθη και πολέμησαν με το μέρος των επαναστατών.

Απο-Σταλινοποίηση

Ο θάνατος του Στάλιν το 1953 έμελε να υποβάλει τα προσωποκεντρικά κομουνιστικά συστήματα διακυβέρνησης σε μια σκληρή δοκιμασία. Οι Ρώσοι ηγέτες που διαδέχτηκαν τον δικτάτορα στα υψηλά κλιμάκια του Κ.Κ.Σ.Ε. βρέθηκαν αντιμέτωποι με το άλυτο πρόβλημα του πώς να διευθύνουν ένα σύστημα που είχε σαν μοναδικό σημείο αναφοράς τον Στάλιν, χωρίς τον Στάλιν. Ο Νικήτα Χρουτσώφ διαπίστωσε γρήγορα πως ήταν επιβεβλημένη η μεταρρύθμιση ορισμένων πτυχών του συστήματος, προτού αυτό οδηγηθεί σε αδιέξοδο. Η αρχή της προσωπολατρείας του ηγέτη καταργήθηκε. Στη...

Περισσότερα …