Your name

Γενικά Άρθρα

16 Σεπτεμβρίου 2014

Του Γ. Κολοβού

*Από το περιοδικό «Οι πειρατές της ημισελήνου», Νο 1 (14), Μάρτης 1993.

Όσο κι αν πιστεύεται πως η ελληνορωμαϊκή αρχαιότητα ήταν λίγο πολύ μια σταθερή πραγματικότητα, οι κοινωνικές εξεγέρσεις δεν έλειπαν από τη χρονική και τοπική της επικράτεια, είτε λύθηκαν με τον αποικισμό και τελικά την αποπομπή των δυσαρεστημένων (1) είτε γνώρισαν την άμεση καταστολή. Από τις εξεγέρσεις των ειλώτων στη Σπάρτη ή και τη δράση των Παρθενίων (2) ώς την εξέγερση του Σπάρτακου στα χωρικά πλαίσια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

Και όσο κι αν είναι δόκιμη μια οικονομίστικη προσέγγιση των κοινωνιών αυτών (3) τα γεγονότα με πρωταγωνιστές τους εξεγερμένους συντρόφους του Σπάρτακου ή τις στρατιές του Αριστόνικου στην περιοχή της Περγάμου, δείχνουν πως αυτή δεν είναι από μόνη της ικανή για τη κατανόηση των ίδιων των κοινωνικών μεταβολών ή τέλος πάντων των οποιωνδήποτε αποπειρών για αλλαγή του κοινωνικού καθεστώτος, σε συγκεκριμένο ή ευρύτερο τοπικό πλαίσιο.

Δούλοι (4)

Ο Ν. Πουλαντζάς (5) λέει. ότι μια τάξη μπορεί να χαρακτηριστεί ως τάξη μόνο όταν κατέχοντας δεδομένη θέση στη παραγωγική διαδικασία έχει αναπτύξει συνείδηση των κοινών της συμφερόντων και διεκδικεί τα συμφέροντά της αυτά με κοινούς αγώνες.

Όμως οι εξεγέρσεις των δούλων, με μόνη ίσως εξαίρεση την εξέγερση του Αριστόνικου, ουδέποτε έθεσαν ως στόχο την κατάργηση της δουλείας. Και ενώ λοιπόν θα χωρούσε πολλή συζήτηση για το αν όλοι οι δούλοι (αγροτικοί, των μεταλλείων, οικιακοί κλπ.) κατείχαν την ίδια θέση στο οικονομικό επίπεδο, βλέπουμε μια αδυναμία τους να συνειδητοποιούν τα κοινά τους συμφέροντα και να αναπτύσσουν εξεγερσιακούς αγώνες σε κοινή και μεγάλη κλίμακα.

Παρ’ όλα αυτά ο ίδιος ο Μαρξ, στην αρχή του Κομμουνιστικού Μανιφέστου (6) δέχεται ότι «μέχρι τώρα η ιστορία όλης της κοινωνίας είναι ιστορία ταξικών αγώνων. Ελεύθερος και δούλος, πατρίκιος και πληβείος, βαρόνος και δουλοπάροικος κλπ.». Ο δε ste. Croix (7) λέει πως «Τα άτομα που συναποτελούν μια δεδομένη τάξη ενδέχεται να έχουν αλλά και να μην έχουν συνολικά ή μερικά συνείδηση της ταυτότητας τους και των κοινών τους συμφερόντων ως τάξης και ενδέχεται να μην αισθάνονται ανταγωνιστικά προς τα μέλη άλλων τάξεων». Επίσης ο Φίνλεϋ (8) προτείνει κάτι πολύ πιο σύνθετο όσον αφορά στη κοινωνική διαστρωμάτωση (με βάση τις διαφορές μεταξύ των ‘ίδιων των δούλων, αλλά και την ύπαρξη πολλών εξαρτημένων ανθρώπων και λιγότερα ή περισσότερα επίπεδα ελευθερίας): ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών βαθμίδων ή θέσεων. Το σκηνικό

Στα τέλη του 2ου π.χ. αϊ. έχουμε όχι μόνο σποραδικές κοινωνικές εξεγέρσεις στον ελλαδικό χώρο, αλλά και μεγάλη συγκέντρωση δούλων στα όρια της αναπτυσσόμενης με ταχείς ρυθμούς Ρωμαϊκής Πολιτείας. Εξέγερση του Εύνου του Θεόληπτου στη Σικελία το 136 π.Χ.. αλλά και άλλες σης Μιντούρνες (9), στη Σινουέσσα (10) και στη Ρώμη (11). Επίσης, οι δούλοι των μεταλλείων του Λαυρίου, βρισκόμενοι σε επαφή με τους εξεγερμένους δούλους της Σικελίας, επαναστατούν, καταλαμβάνουν την Ακρόπολη του Σουνίου και πριν σφαγιαστούν καταφέρνουν να λεηλατήσουν την Αττική (12). Άλλωστε, οι δούλοι, ή οι εξαρτημένοι γεωργοί, διαχωρισμένοι εθνικά από τους κυρίαρχούς τους συνειδητά διαφοροποιούνται πολιτισμικά και αποτελούν δυνάμει εξεγερμένους (13). Κάτι τέτοιο συνέβαινε...

Περισσότερα …