Του Άγι Στίνα*
«Ποτέ ίσως σ' όλη την πολιτική ιστορία της χώρας, δεν ήταν τόσο σαφής η έννοια της λαϊκής ψήφου, όσο ήταν αυτή των εκλογών του Φεβρουαρίου 1964. Και ποτέ επίσης, ίσως δεν ήταν τόσο σαφής ο επιδιωκόμενος από ένα «πραξικόπημα» σκοπός, όσο ήταν αυτός που πραγματοποιήθηκε με το «αυλικό πραξικόπημα» του Ιουλίου 1965.
Τον Φεβρουάριο του 1964, ο λαός στη μεγάλη του πλειοψηφία, ψηφίζει για την κατάλυση του αστυνομικού καθεστώτος Καραμανλή.
Τον Ιούλιο του 1965 με την παύση του Παπανδρέου, επαναφέρεται και επανεγκαθίσταται αυτό το μισητό καθεστώς που ο «κυρίαρχος» λαός πίστεψε ότι το είχε οριστικά καταλύσει.
Αυτό γίνεται σε μία χώρα που ανήκει στον «ελεύθερο κόσμο» και σ' αυτόν τον κόσμο, εκείνο που αυστηρά τον διαχωρίζει από τα ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι όπως μας λένε, ότι σ' αυτόν (σ' εμάς δηλ. στο Ν. Βιετνάμ, στον Άγιο Δομίνικο κλπ.) όλες οι εξουσίες απορρέουν από το λαό, αυτός κυβερνάει και αυτός ελεύθερα καθορίζει την τύχη του. Εάν ο «ελεύθερος κόσμος» είναι εναντίον του κομμουνισμού δεν είναι τόσο επειδή αυτός καταργεί την ατομική ιδιοκτησία, όσο γιατί καταργεί αυτά τα κυριαρχικά δικαιώματα του λαού. Αυτό λέει και αυτό διακηρύσσει ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών αρχηγός ντε φάκτο του «ελεύθερου κόσμου» και γι' αυτό για να υπερασπίσει τις ελευθερίες και τα κυριαρχικά δικαιώματα του λαού στέλνει τους στόλους του, τους στρατούς του και τους πεζοναύτες του, στην Κορέα, στο Βιετνάμ, στον Άγιο Δομίνικο.
Αυτά μας λένε και εδώ και ο Παπανδρέου και ο Κανελλόπουλος. Αλλά πώς συμβιβάζεται μ' αυτή την αρχή του «ελεύθερου κόσμου» άλλους να ψηφίζει ο λαός για κυβερνήτες του και άλλοι να τον κυβερνάν;
Την απάντηση από το μέρος της δεξιάς μας την δίνουν πολύ καθαρά ο Βεντήρης, ο Κωνσταντόπουλος, ο Παπακωνσταντίνου, ο Κύρος, ο Κουρούκλης. Ο λαός, αυτός που αποφασίζει και κυβερνάει στον «ελεύθερο κόσμο» είναι αυτοί και όχι ο όχλος, το πεζοδρόμιο, και η ερυθρά αλητεία. Κι «αυτοί» είναι η Αυλή, τα Επιτελεία, η Χούντα, η Αστυνομία, οι μεγαλοβιομήχανοι, οι τραπεζίτες, οι μανδαρίνοι της γραφειοκρατίας και μαζί μ' αυτούς οι Γκοντζαμάνηδες, οι Γιοσμάδες, οι Κατελάνοι. Ποτέ ρωμαίοι πατρίκιοι και δουλέμποροι δεν μίλησαν με τόσο μίσος και με τόση περιφρόνηση για τους δούλους τους, όσον μιλάν και γράφουν σήμερα (το 1966, 22 χρόνια υστέρα από την νικηφόρο «συντριβή του φασισμού») για τους εργάτες και τους αγρότες της χώρας μας οι εκπρόσωποι της δεξιάς στην Ελλάδα. Θα πρέπει στ' αλήθεια να τους είμαστε ευγνώμονες για την κυνική ειλικρίνεια τους. Με όσα κάνουν, με όσα λένε και με όσα γράφουν δεν κάνουν άλλο από το να βάζουν δυναμίτες στα θεμέλια του ετοιμόρροπου καθεστώτος τους και να επισπεύδουν όσο μπορούν το χρόνο για την έκρηξή τους.
Από το μέρος του Κέντρου και της «αριστεράς», ο Παπανδρέου και ο Ηλίου μας λένε ότι αυτό που έγινε είναι πραξικόπημα, ανωμαλία, εκτροπή από το πολίτευμα. Στο καθεστώς της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας, διακηρύσσουν με βροντώδη φωνή, αυτός που κυβερνάει είναι ο λαός και όχι ο βασιλέας. Αλλά πώς κυβερνάει ο λαός αφού ο βασιλέας παύει αυτούς στους οποίους ανέθεσε ο λαός να τον κυβερνήσουν και διορίζει για κυβερνήτες εκείνους που ο λαός είχε παύσει και είχε απολύσει; Είναι πραξικόπημα, είναι εκτροπή κλπ.; Πως όμως γίνεται δυνατόν ένα πραξικόπημα σ' ένα καθεστώς, που όλες οι εξουσίες απορρέουν από το λαό; Πού βρήκαν τη δύναμη για να κάνουν το πραξικόπημα, για να παραβιάσουν τις αποφάσεις του «κυρίαρχου» λαού και να επαναφέρουν το καθεστώς που αυτός κατέλυσε; Υπάρχουν εξουσίες και δυνάμεις που βρίσκονται πάνω από το λαό και που δεν ελέγχονται απ' αυτόν; Και τότε τί άξια μπορεί να έχει η γραμμένη στο Σύνταγμα «κυριαρχία» του λαού όταν αυτός δεν έχει τη δύναμη να την επιβάλλει
Ο Παπανδρέου θα θέσει στις επόμενες εκλογές το ερώτημα: Ποιός κυβερνάει ο λαός ή ο βασιλεύς; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο λαός θα απαντήσει ότι αυτός κυβερνάει. Κι ύστερα; Μ' αυτό, αυτομάτως, αυτές οι δυνάμεις που μπορούν και παραβιάσουν τη θέληση του λαού θα περάσουν κάτω από τον έλεγχο του και την εξουσία του; Πώς θα τις ελέγχει ο λαός και πώς θα ασκεί πάνω σ' αυτές την εξουσία του; Θα αντικαταστήσει τα πρόσωπα; Θα αλλάξει τη διάρθρωση; Τί θα κάνει για να τις κάνει ανίκανες να βλάψουν; Πάνω σ' αυτό δεν μας λέει τίποτε ο Παπανδρέου.
Οι μέρες του καθεστώτος της δεξιάς είναι μετρημένες. Οι μεσαιωνικοί βρυκόλακες γρήγορα θα ξαναβρούν την ανάπαυσή τους στα νεκροταφεία της ιστορίας απ' όπου τους ανάστησαν τα εγκλήματα του σταλινικού κόμματος. Και οι ίδιοι όπως φαίνεται απ' ότι κάνουν, βιάζονται για να συντομεύσουν τον χρόνο. Αλλά εάν θα αλλάξουμε απλώς σύμβολα και αλυσίδες ή αν θα μπούμε οριστικά στο δρόμο της πραγματικής και οριστικής απελευθέρωσης, αυτό θα εξαρτηθεί από την απάντηση που θα δώσουν οι εργαζόμενοι σ' αυτό το ερώτημα: Είναι δυνατή η πραγματική κυριαρχία του λαού στο καθεστώς της βασιλευόμενης ή και της αβασίλευτης Δημοκρατίας; Τί είναι και πώς μπορεί να πραγματοποιηθεί η πραγματική κυριαρχία του εργαζομένου λαού, η πραγματική του χειραφέτηση, η πραγματική διεύθυνση της κοινωνίας απ' αυτόν;
Είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν μέσα στα πλαίσια του σημερινού καθεστώτος όλα αυτά που με τόση απλοχεριά γραφτά και προφορικά μας υπόσχονται οι πολιτικοί του κέντρου και της «αριστεράς» για διεύρυνση της δημοκρατίας, εκλαΐκευση του κράτους, κοινωνική δημοκρατία, δίκαιη διανομή του εθνικού εισοδήματος, συμφιλίωση του χωροφύλακα και του πολίτη κλπ. κλπ.;
Σ' αυτό πρέπει να απαντήσουν στον εαυτό τους και να συζητήσουν μεταξύ τους όλοι όσοι ανήκουν στο «πεζοδρόμιο», στον «όχλο» και στην «ερυθρά αλητεία».
Οι παρακάτω γραμμές είναι μία μικρή συμβολή σ' αυτή τη συζήτηση.
Κάθε τέσσερα χρόνια, στο καθεστώς της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας, όλοι οι ενήλικοι πολίτες άρρενες και θήλεις καλούνται στις κάλπες για να εκλέξουν ελεύθερα, μυστικά και ανεπηρέαστα τους αντιπροσώπους της προτιμήσεως τους για τη Βουλή. Η βία, η νοθεία, η με οποιοδήποτε μέσο προσπάθεια επηρεασμού απαγορεύονται, αποτελούν ποινικό αδίκημα και προβλέπονται αυστηρές κυρώσεις. Ποια όμως είναι η πραγματική αξία στην πράξη αυτών των άρχων και των νόμων και πόσο ελεύθερος είναι ο πολίτης να εκλέξει τους αντιπροσώπους του οι νέοι γνώρισαν και το διαπίστωσαν στις εκλογές του 1961. Οι παληοί το ξέρουν αυτό από πολύ παληά. Η διαφορά σ' αυτές ή στις άλλες εκλογές βρίσκεται μόνο στο βαθμό της βίας, της τρομοκρατίας και της νοθείας.
Ένα από τα κύρια καθήκοντα της Αστυνομίας (κι' αυτό που εκτελεί με τον περισσότερο ζήλο) είναι να ελέγχει τα πολιτικά φρονήματα των εκλογέων, να παρακολουθεί, να «νουθετεί», να απειλεί, να κατασκευάζει φακέλλους κλπ. Τα μέσα με τα οποία προστατεύονται οι εκλογείς για την άσκηση του δικαιώματος της ελεύθερης εκλογής των αντιπροσώπων τους από το Κράτος, τους παρακρατικούς και τους μπράβους, είναι ο υποκόπανος, ο βούρδουλας το κρατητήριο, η μαγκούρα.
Αλλά ας υποθέσουμε ότι δεν ασκείται άμεση βία και ο χωροφύλακας γίνεται φρουρός του νόμου και συμφιλιώνεται με τον πολίτη. Υπάρχει ο εργοδότης, ο μπακάλης, ο τοκογλύφος, ο παπάς, που απειλούν με απόλυση, με κόψιμο της πίστωσης, με το δικαστήριο ή με την κόλαση. Υπάρχει κανείς στη χώρα που να μην τα ξέρει αυτά;
Οι στρατιώτες στην Ελλάδα σε άλλες εκλογές ψηφίζουν και σε άλλες δεν ψηφίζουν. Κάθε κυβέρνηση και κάθε κόμμα κρίνουν κάθε φορά από το δικό τους κομματικό συμφέρον αν πρέπει ή δεν πρέπει να ψηφίσει ο στρατός. Και κάθε φορά ακούς από τους ίδιους, πότε ότι ο στρατός πρέπει να απέχει της πολιτικής και κομματικής διαμάχης και πότε ότι δεν είναι νοητόν να στερούνται του ιερού δικαιώματος της ψήφου οι φρουροί των συνόρων κλπ. κλπ.
Ξέρουμε πως ψηφίζουν οι στρατιώτες: Κατά τετράδες και με παραγγέλματα. Ψηφίστε ΕΡΕ. Εμπρός μαρς. Και ο στρατιώτης έτσι κάνει «ελεύθερα και ανεπηρέαστα» χρήση του «ιερού δικαιώματος» της ψήφου. Στα δημοψηφίσματα το ίδιο για την κατάργηση της Μοναρχίας όπως και για την επαναφορά της οι στρατιώτες ψήφιζαν από 5-6 φορές ο καθένας και έρριχναν 5 - 6 ψηφοδέλτια την κάθε φορά στην κάλπη.
Αλλά και εκτός απ' αυτά στο δικαίωμα ψήφου του στρατιώτη υπάρχει μια αντίφαση. Επιτρέπεται να ψηφίσει, να εκλέξει δηλ. τον αντιπρόσωπο κλπ. αλλά δεν του επιτρέπεται να διαμορφώσει δική του γνώμη για το ποιός είναι ο πιο κατάλληλος. Δεν του επιτρέπεται ούτε σε πολιτικές συγκεντρώσεις να παίρνει μέρος ούτε τύπο να διαβάζει ούτε να συζητάει πολιτικά. Έτσι του είναι άγνωστα τα προγράμματα και οι πολιτικές απόψεις των κομμάτων και των υποψηφίων που καλείται να ψηφίσει, να εκλέξει, να προτιμήσει.
Εάν πάρει μέρος σε αριστερή προεκλογική συγκέντρωση ή διαβάσει αριστερό τύπο για να πληροφορηθεί τι λέει αυτό το Κόμμα που αναγνωρίζεται από τους νόμους και που νόμιμα διεκδικεί την εξουσία, θα συλληφθεί, θα προφυλακισθεί και θα παραπεμφθεί στρατοδικείο.
Ο στρατός προετοιμάζεται ιδεολογικά για να ασκήσει το δικαίωμα της ψήφου από την ειδική υπηρεσία διαφωτίσεως του Επιτελείου.
Δεν νομίζουμε φυσικά ότι ο στρατιώτης που χθες ήταν στο εργοστάσιο, στο γραφείο, στο Πανεπιστήμιο, στο χωριό, σχηματίζει γνώμη απ' όσα πληροφορείται για τα πολιτικά κόμματα από τον επίσημο διαφωτιστή. Εξαναγκάζεται όμως να ψηφίσει εκείνους που του επιβάλλουν γιατί πιστεύει ότι υπάρχει τρόπος να ελεγθεί και να αποκαλυφθεί τί εψήφισε. Και ξέρει τις συνέπειες.
Τα πολιτικά κόμματα είναι όλα δίχως διάκριση ελεύθερα να εκθέσουν τις απόψεις τους, τις αρχές τους, το πρόγραμμά τους στις λαϊκές μάζες. Ο νόμος παρέχει σ' όλα εξίσου δίχως εξαίρεση την προστασία του. Αυτά τα γράφει και αυτά επιτάσσει ο νόμος. Ο χωροφύλακας όμως που αποστολή του έχει, να εφαρμόζει το νόμο έχει διαφορετική γνώμη. Είναι γνωστό ότι οι υποψήφιοι της αριστεράς πολλές φορές κατά τη διάρκεια της προεκλογικής περιόδου γνώρισαν το κρατητήριο, τον βούρδουλα, τις επιδρομές στα εκλογικά κέντρα, τις οργανωμένες επιθέσεις και αποδοκιμασίες κλπ.
Αλλά ας υποθέσουμε ότι η αστυνομία, οι παρακρατικοί και οι μπράβοι δεν επεμβαίνουν και ότι όλα τα κόμματα εξίσου και αδιακρίτως προστατεύονται και μπορούν ανενόχλητα να εκθέτουν ελεύθερα στο λαό τις απόψεις τους, και να διεκδικούν την ψήφο του.
Αυτή όμως η ελευθερία θα είχε μια πραγματική αξία εάν όλα τα πολιτικά κόμματα είχαν τα ίδια οικονομικά μέσα.
Τί να την κάνει αυτή την ελευθερία ένα μικρό αλλά γνήσιο εργατικό κόμμα όταν δεν θα έχει τα μέσα να κάνει χρήση των δυνατοτήτων που του παρέχει αυτή. Πώς με ίσα δικαιώματα θα διεκδικήσουν την ψήφο του λαού ένα κόμμα που τα πενιχρά οικονομικά του μέσα περιορίζουν την προεκλογική του δραστηριότητα σε μερικές προκηρύξεις και μερικές συγκεντρώσεις σε συνοικιακά καφενεία με ένα κόμμα που διαθέτει απεριόριστα οικονομικά μέσα, ημερήσιες εφημερίδες, ραδιόφωνα, χιλιάδες προπαγανδιστές στην υπηρεσία του, εκατοντάδες μεταφορικά μέσα, που πλημμυρίζει τους δρόμους στις προκηρύξεις και σκεπάζει τους τοίχους με προπαγανδιστικά αφίς, που διαθέτει πολυτελείς αίθουσες, που οργανώνει επιβλητικές και θεαματικές συγκεντρώσεις κλπ.;
Τα διάφορα πολιτικά κόμματα εκθέτουν κατά την προεκλογική περίοδο στο λαό τις αρχές τους, την πολιτική τους, το πρόγραμμά τους, τί δηλαδή θα κάνουν και τί δεν θα κάνουν στην περίπτωση που θα πάρουν την εντολή να τον αντιπροσωπεύσουν στη Βουλή. Την ψήφο του την ζητάν για να εφαρμόσουν αυτό το πρόγραμμα κλπ. Και ο λαός ανάλογα με τις προτιμήσεις του γι' αυτό ή για εκείνο το πρόγραμμα, για το τί κατά τη γνώμη του πρέπει να γίνει και το τί δεν πρέπει να γίνει, ψηφίζει αυτό ή το άλλο κόμμα. Έτσι ο λαός αποφασίζει με την ψήφο του τί πρέπει και τί δεν πρέπει να γίνει. Οι βουλευτές γίνονται εντολοδόχοι και φορείς ορισμένου προγράμματος και ορισμένης πολιτικής. Είναι εντελώς αυτονόητο ότι έτσι πρέπει να είναι εάν «όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό» και αν έχουν μία έννοια οι εκλογές και όλα αυτά που γίνονται και γράφονται στην προεκλογική περίοδο.
Και όμως δεν είναι έτσι. Εάν ένας οποιοσδήποτε εντολοδόχος ενεργήσει αντίθετα απ' την εντολή που πήρε από τον εντολέα του, καταδιώκεται και τιμωρείται από τον νόμο. Δεν είναι μόνον ηθικώς άτιμη αυτή η πράξη αλλά αποτελεί ποινικό αδίκημα. Αυτό ισχύει για όλους εκτός από τους βουλευτές. Αυτοί μπορούν όταν είναι υποψήφιοι να δίνουν υποσχέσεις, να αναλαμβάνουν υποχρεώσεις, να παίρνουν εντολές και όταν εκλεγούν βουλευτές, να κάνουν το αντίθετο από ό,τι ανέλαβαν την υποχρέωση να κάνουν. Ο εντολέας τους δηλ. ο λαός δεν έχει δικαίωμα, ούτε να τους ανακαλέσει ούτε να τους υποβάλλει μήνυση για απάτη ούτε να τους κόψει το μισθό. Η απάτη επιτρέπεται κατ' εξαίρεσιν εις βάρος του λαού από τους αντιπροσώπους του. Το άρθρο 62 του Συντάγματος προστατεύει τον βουλευτή και απαγορεύει κάθε καταδίωξη εναντίον του για γνώμη ή ψήφο που έδωσε κατά την ενέργεια των βουλευτικών καθηκόντων του. Και μέσα σ' αυτά τα βουλευτικά του καθήκοντα κατά την ενέργεια των οποίων απαγορεύεται κάθε καταδίωξη είναι και η απάτη εις βάρος των εντολέων του, άλλα να είχε υποσχεθεί ότι θα κάνει και άλλα, τα εντελώς αντίθετα, να κάνει. Έτσι με αυτό το δικαίωμα που τους δίνει το Σύνταγμα ένας αριθμός βουλευτών της Ενώσεως Κέντρου αποσπάται απ' αυτήν, διορίζεται κυβέρνηση και επαναφέρει και επανεγκαθιστά το αστυνομικό καθεστώς του Καραμανλή και μάλιστα με την πιο ειδεχθή του μορφή, αυτό το καθεστώς που αυτοί είχαν υποσχεθεί ότι θα καταλύσουν και που για την κατάλυσή του εκλεγήκανε βουλευτές. Η σαφής, ρητή και κατηγορηματική εντολή των εντολέων τους τον Φεβρουάριο του 1964 ήταν να εξαφανισθεί από προσώπου της γης αυτό το βρώμικο καθεστώς των Γκοτζαμάνηδων και των Γιοσμάδων. Αυτοί τότες επίσης ρητά και κατηγορηματικά υποσχέθηκαν ότι θα το καταλύσουν και θα το εξαφανίσουν και γι' αυτό ακριβώς ζητάνε την ψήφο του.
Αυτό γίνονταν στην περιοχή του ελεύθερου κόσμου, εκεί που ο λαός έχει το προνόμιο να κυβερνάει και να καθορίσει ο ίδιος την τύχη του.
Το συμπέρασμα με δυό λόγια είναι ότι στο καθεστώς της βασιλευόμενης δημοκρατίας και όταν ακόμα δεν χρησιμοποιείται η βία, η νοθεία και ο Δόβας, ο λαός ούτε πηγή, ούτε φορέας όλων των εξουσιών είναι. Το μόνο δικαίωμα που έχει είναι να καλείται κάθε τέσσερα χρόνια στις κάλπες και να εκλέγει βουλευτές. Από εκεί και υστέρα δεν έχει καμιά δουλειά με την εξουσία. Ούτε κανένα νόμιμο μέσο έχει να ελέγχει τους «αντιπροσώπους» του, ούτε οι «αντιπρόσωποι» του δεσμεύονται απέναντι του για τις «εντολές» που πήραν και για όσα υποσχέθηκαν ότι θα κάνουν.
Εάν όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το λαό, εάν ο Πρωθυπουργός εκπροσωπεί το λαό, εάν η αρμοδιότητα του βασιλέα περιορίζεται στο ρόλο του ρυθμιστή του πολιτεύματος να παρακολουθεί δηλ. εάν βρίσκονται σε αρμονία ο λαός και οι εκπρόσωποι του, γιατί ο Παπανδρέου άφησε τον εαυτό του να παυτεί από τον βασιλέα; Γιατί δεν θα μπορούσε να του πει, ότι αυτό που γράφει το 21ο άρθρο του Συντάγματος ότι όλες οι εξουσίες πηγάζουν από το έθνος αποτελεί τη βάση και την ουσία του Πολιτεύματος. Τα άρθρα του Συντάγματος τα σχετικά με τα δικαιώματα και τα προνόμια του βασιλέως, μπορεί να μην είναι πολύ σαφή, ιδιαίτερα το δικαίωμα να διορίζει και να παύει τους υπουργούς. Αλλά πάντως σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να χρησιμοποιεί αυτό το δικαίωμα για να ανατρέπει τη βασική αρχή του Συντάγματος και να παραβιάζει τη θέληση του λαού. Γιατί ο αναμφισβήτητα νόμιμος εκπρόσωπος της «πηγής όλων των εξουσιών» δεν θα μπορούσε να τα πει αυτά στο βασιλέα και να μην του αναγνωρίσει το δικαίωμα να τον παύσει; Κι ακόμα παληότερα το 1915 γιατί κοτζάμ Βενιζέλος αντίς να δεχτεί να τον πάψει ο παππούς του σημερινού βασιλέα να μην παύσει αυτόν τον Κωνσταντίνο;
Η απάντηση είναι ότι ούτε ο Παπανδρέου, ούτε ο Βενιζέλος είχαν τη δύναμη και την εξουσία που θα τους επέτρεπαν να αρνηθούν την παύση τους και να υπερασπίσουν τα κυριαρχικά δικαιώματα του λαού εναντίον του βασιλέως.
Εδώ σ' αυτό το σημείο θα θέλαμε περισσότερο να επιστήσουμε την προσοχή των αναγνωστών μας: Στο καθεστώς και της βασιλευόμενης και της αβασίλευτης δημοκρατίας άλλο πράγμα είναι το κοινοβούλιο μέσω του οποίου ο λαός «ασκεί την εξουσία του» και άλλο το κράτος, δηλ. οι μανδαρίνοι των υπουργείων, τα επιτελεία, οι αξιωματικοί, τα σώματα Ασφαλείας, η ΚΥΠ, η Αυλή στη βασιλευόμενη Δημοκρατία και ο Προεδρικός οίκος στην αβασίλευτη, οι μυστικές υπηρεσίες κλπ. Αυτοί κρατάν και αυτοί χειρίζονται όλα τα κλειδιά του μηχανισμού και αυτοί αποτελούν την πραγματική εξουσία. Πριν από χρόνια ήταν μόνον το όργανο της κυρίαρχης οικονομικά τάξης. Από αρκετά τώρα χρόνια συγχωνεύεται με την «οικονομική ολιγαρχία» και γίνεται αυτό το ίδιο καπιταλιστής και μάλιστα ο πιο αυταρχικός, ο πιο σκληρός και ο πιο απάνθρωπος καπιταλιστής.
Ο λαός «κυβερνάει» μέσω των αντιπροσώπων του στο κοινοβούλιο, όσο αυτό το κοινοβούλιο πειθαρχεί και υποτάσσεται στο Κράτος. Όταν παρεκκλίνει παύεται η Κυβέρνηση και διορίζεται άλλη. Εάν δεν «απολαύσει» της εμπιστοσύνης της Βουλής διορίζεται δεύτερη και τρίτη μέχρις ότου γίνει δυνατόν να «απολαύσει» σύμφωνα με το Σύνταγμα αυτής της εμπιστοσύνης. Εάν η Βουλή επιμένει, διαλύεται και προκηρύσσονται εκλογές και τότες αναλαμβάνει πλέον επί τη βάσει σχεδίου το Κράτος μέσω των ενόπλων δυνάμεων να κατασκευάσει μία Βουλή που δεν θα επιμένει. Εάν και πάλι η νέα Βουλή επιμένει τότες διαλύεται δίχως να προκηρυχθούν εκλογές και τότες υψηλή επιταγή και χάριν της σωτηρίας της Πατρίδος διορίζεται κυβερνήτης ένας Μεταξάς ή ένας Κουρούκλης.
Το συμπέρασμα είναι (κι αυτό το συμπέρασμα πρέπει να γίνει κτήμα του λαού) ότι κυριαρχία του λαού και κράτος με την έννοια του πάνω από την κοινωνία μηχανισμού των ειδικών εις το να ασκούν την εξουσία είναι δυο πράγματα εντελώς ασυμβίβαστα. Δεν πρόκειται για τα πρόσωπα, αλλά για τον τύπο, για τον μηχανισμό, που και ο Παπανδρέου και ο Ηλίου θα τον διατηρήσουν με μια αλλαγή στα πρόσωπα και για τον ίδιο σκοπό, τον εξαναγκασμό των μαζών.
Είναι όμως δυνατόν να εννοηθεί κοινωνία δίχως Κράτος; Η ανθρώπινη κοινωνία έζησε αιώνες δίχως καμία κρατική εξουσία. Το κράτος έκανε την εμφάνιση του όταν η ανθρώπινη κοινότητα εχωρίστηκε σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους και η ανάγκη που τα επέβαλε ήταν μόνον η εξασφάλισις της κυριαρχίας των εκμεταλλευτών πάνω στους εκμεταλλευόμενους.
Δεν ξέρουμε τί θα έκανε ο Σπάρτακος και ποια θα ήταν η εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας εάν αυτός ανέτρεπε την κυριαρχία των ρωμαίων. Ξέρουμε όμως ότι το σύγχρονο προλεταριάτο σ' όλες τις μεγάλες στιγμές της ιστορίας του δεν εξεγέρθηκε απλώς εναντίον της αθλιότητος αλλά έθεσε και το πρόβλημα μιας νέας οργάνωσης της κοινωνίας δίχως Κράτος. Η Παρισινή Κομούνα του 1871, τα σοβιέτ στη Ρωσσία το 1905 και 1917, τα εργατικά συμβούλια στη Γερμανία το 1919-20, οι εργοστασιακές Επιτροπές στην Ισπανία το 1936, τα εργατικά συμβούλια στην Ουγγαρία το 1956 ήταν νέες μορφές οργάνωσης των ανθρώπων στηριζόμενες σε αρχές ριζικά αντίθετες απ' αυτές της καπιταλιστικής κοινωνίας. Αυτά τα δημιουργήματα του προλεταριάτου έχουν αναιρέσει στην πράξη τις ιδέες που από αιώνες δεσπόζουν στην πολιτική οργάνωση των ανθρώπων και έχουν αποδείξει ότι είναι δυνατή μια συγκεντρωτική κοινωνική οργάνωση ή οποία υποτάσσει τους αντιπροσώπους στον διαρκή έλεγχο των εντολοδοτών τους και πραγματοποιεί για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία την πραγματική δημοκρατία στην κλίμακα ολοκλήρου της κοινωνίας.
Εάν είναι έτσι τότες το «εκλαϊκευμένο» ή συμφιλιωμένο με το λαό κράτος του Παπανδρέου όπως και η κοινωνική δημοκρατία δεν είναι παρά συνήθεις προεκλογικές σαπουνόφουσκες.
Η παύση του Παπανδρέου προκαλεί μια αυθόρμητη εξέγερση των λαϊκών μαζών που δεν έχει το προηγούμενό της στη χώρα σε όγκο, έκταση, βάθος, ορμή και αποφασιστικότητα. Όλος ο λαός σ' όλη τη χώρα, βρίσκεται διαρκώς μέρα και νύχτα στο πόδι. Το «πεζοδρόμιο» κυριαρχεί αποφασισμένο να επιβάλλει τη θέληση του. Από τις πρώτες συγκρούσεις με την αστυνομία γίνεται φανερό ότι αυτή δεν είναι ικανή να επιβληθεί και να καταστείλει την εξέγερση. Ο τρόμος βασιλεύει στους κύκλους των βιαστών της λαϊκής θέλησης, και όχι μόνον σ' αυτούς. Να χρησιμοποιήσουν τον στρατό; Ξέρουν ότι αυτό είναι πολύ επικίνδυνο. Δεν υπάρχει στην ιστορία πραγματική λαϊκή εξέγερση (όχι πραξικόπημα ή ανταρσία) που ο στρατός να μην συναδελφώθηκε με τον λαό. Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι οι μάζες θα μπορούσαν εκείνες τις μεγάλες ώρες να σαρώσουν τα πάντα. Κανείς άλλος δεν μπορούσε τότε να ημερώσει και να δαμάσει τις εξαγριωμένες μάζες εκτός από εκείνους που οι μάζες θεωρούσαν δικούς τους: η Ένωση Κέντρου και η ΕΔΑ. Τα «έκτροπα» καταγγέλονται με δηλώσεις επισήμων και με επίσημα ανακοινωθέντα της ΕΚ. και της ΕΔΑ. Ο λαός καλείται να πειθαρχεί στους «υπευθύνους εκπροσώπους» του και να προφυλάξει τον εαυτό του από πράξεις ανεύθυνων στοιχείων, προβοκατόρων, τροτσκιστών, κινεζοφίλων κλπ.
Έτσι το λαϊκό κίνημα χάνει τον αυθόρμητο χαρακτήρα του και μαζί την ορμή του και τη μαχητικότητα του. Οι συγκεντρώσεις είναι τώρα υπεύθυνες και προγραμματισμένες. Εκφωνούνται δριμείς λόγοι, καταγγέλλεται το «αυλικό πραξικόπημα» εκτοξεύονται απειλές κ.λπ.
Από την Ιπποκράτους πραγματοποιείται ειρηνική πορεία μέχρι την Ομόνοια με επικεφαλής τους «υπεύθυνους φορείς» που βαδίζουν κορδωμένοι αφού προηγουμένως εξασφάλισαν την ανοχή της Αστυνομίας και εκεί αφού ψάλλουν τον εθνικό ύμνο διαλύονται με τη σύσταση πάντα για πειθαρχία, τάξη κλπ.
Η Ε. Κ. και η ΕΔΑ εξετέλεσαν την αποστολή τους, αποστολή αυστηρά καθορισμένη από την κοινωνική τους φύση. Το λαϊκό κίνημα, ευνουχίστηκε, παρέλυσε διαλύθηκε. Οι μέρες που οι μάζες δεν θα πειθαρχήσουν στους «αρχηγούς» τους δεν έχουν φτάσει ακόμα.
Στη σκηνή τώρα θα κάνει την εμφάνισή του ο Αποστολάκος, οι αστυφύλακες και οι χωροφύλακες. Από δω και πέρα δεν έχουμε παρά να παρακολουθούμε και να διαβάζουμε κάθε μέρα για συλλήψεις, ξυλοδαρμούς στα κρατητήρια και δίκες πάνω σε δίκες για στάση, αντίσταση στις αρχές, περιύβριση των αρχών και του βασιλέως κλπ.
Αυτά τα ζητήματα πρέπει να απασχολήσουν γενικά τις μάζες και ιδιαιτέρως τους νέους εργάτες και φοιτητές. Ίσως περισσότερο θα πρέπει να σταθούν στο ρόλο των «δημοκρατικών» «σοσιαλιστικών» και «κομμουνιστικών» κομμάτων στις λαϊκές εξεγέρσεις. Έχουνε οι ίδιοι μία πολύτιμη εμπειρία, η ιστορία θα πλουτίσει τις γνώσεις τους, θα αποκαλύψει πολλά πράγματα και θα τους λύσει πολλές απορίες.
Εμείς θα ξανάρθουμε σ' αυτό το θέμα.
Ι — Η σοσιαλιστική επανάσταση σε κάθε χώρα αποτελεί μέρος αναπόσπαστο της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης. Ο σοσιαλισμός είναι κοινή υπόθεση των εργαζομένων όλου του κόσμου και το οικόπεδο για την οικοδόμηση του είναι όλη η έκταση της γήινης σφαίρας. Η παγκόσμια σοσιαλιστική κοινωνία, αυτός είναι ο τελικός σκοπός του κινήματος μας.
II — Ο άμεσος στρατηγικός σκοπός είναι η ανατροπή του καπιταλιστικού καθεστώτος στη χώρα και η κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από τις εργαζόμενες μάζες με τη μορφή των εργατικών συμβουλίων. Διαχείριση της παραγωγής από τους άμεσους παραγωγούς. Διεύθυνση της κοινωνίας από τα εργατικά συμβούλια. Αυτά είναι τα δύο βασικά άμεσα στρατηγικά μας συνθήματα.
III — Η ανατροπή του καπιταλιστικού καθεστώτος δεν είναι δυνατή δίχως την εξέγερση των μαζών. Η θεωρία της βαθμιαίας και ειρηνικής μετατροπής της καπιταλιστικής κοινωνίας σε σοσιαλιστική είναι κατά ένα μέρος μικροαστική ουτοπία και κατά το μεγαλύτερο μέρος εσκεμμένη απάτη. Όμοια όμως δεν είναι δυνατή η ανατροπή του καπιταλισμού από ένα πραξικόπημα μιας «αποφασιστικής μειοψηφίας». Και στην εντελώς απίθανη ακόμα περίπτωση, επικράτησης ενός πραξικοπήματος, το καθεστώς που αυτό θα εγκαταστήσει και που δεν θα είναι ο καρπός της αυτόνομης δράσης και της πολιτικής πείρας των μαζών και που η εξουσία δεν θα ασκείται και δεν θα ελέγχεται απ' αυτές αναπόφευκτα θα εκφυλιστεί σε μια νέα τυραννία και σε ένα καθεστώς εκμετάλλευσης και προνομίων.
Η βίαιη ανατροπή του καπιταλισμού, πρέπει να είναι έργο των μαζών και κανενός αλλού που ενεργεί δήθεν για λογαριασμό τους. Πηγή και φορέας του σοσιαλισμού είναι μόνον οι ίδιες οι εργαζόμενες μάζες.
IV — Η πρώτη πράξη της νικηφόρας σοσιαλιστικής επανάστασης είναι η πλήρης συντριβή της κρατικής μηχανής. Όλες οι εξουσίες, εκτελεστικές, νομοθετικές, δικαστικές, περνάνε άμεσα στα χέρια των μαζών. Οι μάζες ασκούν την εξουσία τους μέσω συμβουλίων, που εκλέγονται απ' αυτές στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στα λιμάνια, στις συνοικίες, στα πλοία, στα πανεπιστήμια, στα λύκεια, στα ιδρύματα, στα χωριά, που βρίσκονται κάτω από την άμεση εξάρτηση τους, που είναι υπεύθυνα απέναντι τους, που λογοδοτούν σ' αυτές και που οποτεδήποτε ανακαλούνται. Στρατός, αστυνομία, χωροφυλακή, όπως και κάθε άλλο ιδιαίτερο ένοπλο σώμα, διαλύονται. Δεν υπάρχει άλλη ένοπλη δύναμη έξω από τις ίδιες τις ένοπλες μάζες. Το ίσο για όλους ημερομίσθιο καθιερώνεται από την πρώτη μέρα. Για ότι θα γίνει και για ότι δεν θα γίνει, για ότι θα καταστραφεί και για ότι θα παραμείνει, εκείνος που αποφασίζει είναι μόνον οι ίδιες οι μάζες. Η ενεργός συνειδητή συμμετοχή των λαϊκών μαζών, στις κοινές υποθέσεις της κοινωνίας, αυτή είναι η βάση και η ουσία του νέου καθεστώτος. Η πραγματική κυριαρχία των λαϊκών μαζών δεν μπορεί να εξασφαλιστεί και δεν μπορεί να εννοηθεί δίχως την απεριόριστη δημοκρατία, την ελευθερία του λόγου, του τύπου, της οργάνωσης, των συγκεντρώσεων. Τα μέσα (αίθουσες, τυπογραφεία, χαρτί, ραδιοφωνικοί και τηλεοπτικοί σταθμοί κλπ.) είναι στην απόλυτη διάθεση των εργαζομένων ατόμων ή ομάδων.
Ο σοσιαλισμός δεν είναι ένα αποδοτικώτερο παραγωγικό σύστημα, αλλά το καθεστώς όπου «η μεγάλη εργαζόμενη μάζα, παύει να είναι μια μάζα διευθυνόμενη και αρχίζει αντίθετα να ζει με όλο της το είναι ολόκληρο την ενεργό οικονομική και πολιτική ζωή, που την διευθύνει με τον αυτοκαθορισμό της, όλο και πιο συνειδητό και πιο ελεύθερο.» (Ρόζα Λούξεμπουργκ). Δεν είναι η κρατική μορφή ιδιοκτησίας και το σχέδιο που δίνουν σοσιαλιστικό χαρακτήρα στην παραγωγή, αλλά η ουσιαστική διαχείριση της παραγωγής από τους ίδιους τους παραγωγούς.
Φυσική και ανεμπόδιστη εκτύλιξη της δημιουργικής δραστηριότητας των εργαζομένων μαζών, αυτό είναι το κυρίαρχο έμβλημα που αναγράφει στο θυρεό της η Σοσιαλιστική κοινωνία.
V — Η κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από τις εργαζόμενες μάζες σε μια οποιαδήποτε χώρα, ανεπτυγμένη ή υποανάπτυκτη, δεν σημαίνει και δεν μπορεί να σημαίνει τίποτε περισσότερο από την κατάληψη ενός οχυρού στην γενικώτερη πάλη της παγκόσμιας εργατικής τάξης για την παγκόσμια σοσιαλιστική κοινωνία. Δεν είναι απλώς λόγοι αλληλεγγύης προς τους καταπιεζόμενους του υπόλοιπου κόσμου που κάνουν τη σοσιαλιστική εξουσία σε μια χώρα, ένα οχυρό και ένα όπλο στην πάλη για την παγκόσμια επανάσταση, αλλά είναι γιατί δεν γίνεται ο σοσιαλισμός σε μια μόνη χώρα. Εάν η νικηφόρα σοσιαλιστική επανάσταση επεκταθεί σε περισσότερες χώρες, τα σύνορα αυτών των χωρών, αυτομάτως καταργούνται. Δεν υπάρχουν για τις εργαζόμενες μάζες ιδιαίτερα εθνικά συμφέροντα. Δεν υπάρχουν και δεν μπορεί να υπάρχουν απ' αυτή την ταξική τους φύση εθνικά εργατικά ή σοσιαλιστικά κράτη. Δεν υπάρχει δίχως την εξουσία των μαζών «ιδιαίτερη μορφή σοσιαλιστικής ιδιοκτησίας», «σοσιαλιστικό κοινωνικό σύστημα», «ιστορικές κατακτήσεις της εργατικής τάξης» κλπ. Δεν υπάρχει τίποτε, εντελώς τίποτε που να δίνει σοσιαλιστικό χαρακτήρα στο καθεστώς έξω από την ουσιαστική εξουσία των χειραφετημένων μαζών. Και η εξουσία των μαζών και ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας του καθεστώτος συνεπώς διατηρείται, όσο οι μάζες διατηρούν το ενδιαφέρον τους, τον ενθουσιασμό τους, την μαχητικότητα τους, την πίστη τους στα ιδεώδη του σοσιαλισμού, την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, όσο αυτές βρίσκονται με το όπλο στο χέρι στο χαράκωμα, στην πάλη για την παγκόσμια επανάσταση.
Εάν οι δυσκολίες κλονίσουν την πίστη των μαζών στην επανάσταση και την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους, εάν αυτές αποθαρρυνθούν, εάν πέσει το ενδιαφέρον τους, εάν παραλύσει η μαχητικότητα τους και η επαγρύπνησή τους, εάν δηλαδή αυτές εγκαταλείψουν την μάχη και ουσιαστικά παραιτηθούν από την εξουσία, άλλοι θα καταλάβουν το κενό που δημιουργεί στη διεύθυνση της κοινωνίας η αποχώρηση των μαζών. Αυτοί οι άλλοι που θα αναλάβουν τώρα την διεύθυνση της κοινωνίας, θα είναι πολύ πιθανόν αυτοί οι ίδιοι οι «εκπρόσωποι» των μαζών. Οι τίτλοι και τα εμβλήματα μένουν όπως μένει και η κρατική μορφή ιδιοκτησίας και το σχέδιο. Είναι ακόμα πολύ πιθανόν αυτοί οι «εκπρόσωποι», αντικαθιστώντας τις μάζες στην διεύθυνση της κοινωνίας, να πιστεύουν (τουλάχιστο στην αρχή), ότι μ' αυτό σώζουν τα «σοσιαλιστικά» θεμέλια και εμποδίζουν την επαναφορά της ατομικής ιδιοκτησίας. Αλλά αυτά τα θεμέλια δίχως την εξουσία της μάζας δεν είναι παρά η βάση της εκμεταλλευτικής κοινωνίας στην πιο προχωρημένη της μορφή: στον γραφειοκρατικό καπιταλισμό. Η ίδια διαδικασία, ή μετάβαση δηλαδή της εκμεταλλευτικής κοινωνίας από την κυριαρχία των τραστ και του χρηματιστικού κεφαλαίου στον γραφειοκρατικό καπιταλισμό συντελείται με μια διαφορά μόνον στους ρυθμούς και τα μέσα και σ' όλες τις δυτικού τύπου καπιταλιστικές χώρες.
VI — Η πάλη για την αποτροπή του πολέμου, είναι αυτή η ίδια η πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού. Κάθε άλλη πάλη εναντίον του πολέμου ανεξάρτητη από την πάλη για τον σοσιαλισμό — συνέδρια και πορείες ειρήνης, δημοψηφίσματα, κινητοποιήσεις για μερικό ή γενικό αφοπλισμό, κατάργηση των ατομικών όπλων και των βάσεων, αποχώρηση από το ΝΑΤΟ ή το σύμφωνο Βαρσοβίας, κλπ. — δεν έχει και δεν μπορεί να έχει άλλο αποτέλεσμα από το να συγχύζει τις μάζες, να τους δημιουργεί αυταπάτες και να αποσπά την προσοχή τους από, και την πάλη τους ενάντια σε, εκείνα τα κατεστημένα και τάξεις που δημιουργούν τους πολέμους και που δεν μπορούν να ζήσουν δίχως πολέμους.
VII — Η επικείμενη επανάσταση στα σταλινικά κράτη έχει τα ίδια κίνητρα και τον ίδιο χαρακτήρα που έχει και σ' όλες τις καπιταλιστικές χώρες. Ο κρατικός μηχανισμός θα συντριβεί και εκεί από την νικηφόρα επανάσταση και η εξουσία θα περάσει στα χέρια των λαϊκών μαζών με τη μορφή των εργατικών συμβουλίων. Ο στρατός, τα σώματα ασφαλείας, οι κομματικές, στρατιωτικές και αστυνομικές οργανώσεις θα διαλυθούν και δεν θα υπάρχει άλλη ένοπλη δύναμη έξω από τις μάζες.
Τα μέσα παραγωγής από κολλεκτιβιστική ιδιοκτησία της γραφειοκρατίας θα γίνουν κολλεκτιβιστική ιδιοκτησία της εργατικής τάξης. Η γραφειοκρατία θα απαλλοτριωθεί από την ατομική της ιδιοκτησία (σπίτια, αυτοκίνητα, κοσμήματα, χρήματα, κλπ.). Τα προνόμια, οι διακρίσεις, η ανισότητα θα καταργηθούν και το ίσο ημερομίσθιο θα καθιερωθεί αμέσως για όλους τους εργαζόμενους.
VIII — Ο ίδιος στρατηγικός σκοπός που ισχύει για τις προχωρημένες καπιταλιστικές χώρες, ο ίδιος ισχύει και για τις υποανάπτυκτες και καθυστερημένες. Δεν υπάρχει γι' αυτές τις χώρες κανένα ιστορικά αναγκαίο μεταβατικό και ενδιάμεσο για τον σοσιαλισμό στάδιο. Και οι επαναστάσεις σ' αυτές αποτελούν αναπόσπαστα μέρη της παγκόσμιας σοσιαλιστικής επανάστασης. Είναι κι αυτές μέρος του ίδιου ιστορικού προτσές. Οι μάζες πουθενά και ποτέ δεν επαναστάτησαν για να αλλάξουν τους εκμεταλλευτές ή τα εμβλήματα και τις σημαίες, αλλά για την οικονομική, πολιτική και κοινωνική τους απελευθέρωση. Ότι μέχρι σήμερα σ' αυτές τις χώρες έχουν επικρατήσει στρατιωτικές χούντες ή γραφειοκρατικές κλίκες αυτό δεν εξηγείται από καμμιά ιστορική ανάγκη, αλλά από την αδυναμία των μαζών να αναπτύξουν μια αυτόνομη δράση.
IX — Οι επαναστάτες δεν προβάλλουν τον εαυτό τους για «ηγέτη» και «κηδεμόνα» πιο αξιόπιστο απ' αυτούς που έχουν σήμερα οι μάζες. Διακρίνονται από όλες τις άλλες ομάδες, τάσεις, κόμματα, από την ακλόνητη πίστη τους στη δύναμη και τη δημιουργική ικανότητα των μαζών. Το καθήκον που θέτουν στον εαυτό τους είναι να βοηθήσουν τις μάζες να πάρουν συνείδηση και να εκπληρώσουν τα ιστορικά τους καθήκοντα. Συμμετέχουν δραστήρια σ' όλους τους οικονομικούς και πολιτικούς ταξικούς αγώνες, των μαζών. Θέτουν πάντα σ' αυτούς τους αγώνες τα γενικότερα συμφέροντα της τάξης και τους μεγάλους σκοπούς του κινήματος και προσπαθούν να τους βαθύνουν, να τους ευρύνουν, να αναπτύξουν την πρωτοβουλία των μαζών, τη δραστηριότητα τους, την αυτενέργεια τους, το κριτικό τους πνεύμα. Τις βοηθούν να αποδεσμευτούν από την κηδεμονία της γραφειοκρατίας, από τις δημοκρατικές και πασιφιστικές αυταπάτες, από τις θρησκευτικές προλήψεις, τις δουλικές συνήθειες και προπαντός από τον εθνικισμό. Εκείνο που πρέπει διαρκώς, επίμονα, δίχως διακοπή, να επαναλαμβάνεται και να υπογραμμίζεται είναι ότι οι εργαζόμενες μάζες μόνες τους θα χειραφετηθούν, ότι μόνον στον εαυτό τους πρέπει να έχουν εμπιστοσύνη, ότι πρέπει αυτές οι ίδιες να διευθύνουν τους αγώνες τους, μέσω οργάνων που εκλέγονται ελεύθερα από όλους τους εργαζόμενους στους τόπους εργασίας, που ελέγχονται, που λογοδοτούν και που ανακαλούνται οποτεδήποτε. Η παράδοση των Επιτροπών Δράσης, των Επιτροπών αγώνα, των Απεργιακών Επιτροπών, πρέπει να ξαναζωντανέψει.
Όλες οι οποιεσδήποτε σχέσεις των επαναστατών με τις μάζες στηρίζονται στην αρχή ότι η πρώτη και τελευταία πηγή του σοσιαλισμού είναι οι ίδιες οι μάζες».
*Το κείμενο αυτό δημοσιεύθηκε αρχικά στην Αθήνα τον Ιούλη του 1966 στην εφημερίδα «Νέο Ξεκίνημα» - «Για την εξουσία της εργατικής τάξης» - «Η απελευθέρωση της εργατικής τάξης είναι έργο της ίδιας της εργατικής τάξης» - που εξέδιδε η σοσιαλιστική ομάδα «Εργατικό Μέτωπο» τμήμα της γαλλικής ομάδας «Socialisme ou Barbarie» («Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα»). Εδώ αναδημοσιεύεται από το περιοδικό «Πεζοδρόμιο» Νο 2: Εκλογική Απεργία (Ιούλιος 1973), εκδ. Διεθνής Βιβλιοθήκη.
