Errico Malatesta
Η επιστήμη, αν και όπλο για να κάνει κάποιος καλό ή κακό, αγνοεί την έννοια του καλού και του κακού. Είμαστε λοιπόν αναρχικοί όχι διότι μας το υπαγορεύει η επιστήμη, αλλά διότι θέλουμε να είναι όλοι σε θέση να απολαμβάνουν τα πλεονεκτήματα που αυτή προσφέρει.
Στην επιστήμη, οι θεωρίες είναι πάντα υποθετικές και αποτελούν μια βολική μέθοδο συνδυασμού και ταξινόμησης γεγονότων και επίσης χρήσιμο εργαλείο έρευνας για την ανακάλυψη και την ερμηνεία νέων γεγονότων. Δεν είναι όμως η αλήθεια. Στη ζωή – την κοινωνική ζωή – οι θεωρίες αποτελούν για μερικούς ανθρώπους τον επιστημονικό μανδύα με τον οποίο ενδύουν τις επιθυμίες και τη θέλησή τους. Ο επιστημονισμός (δε λέω η επιστήμη), που κυριαρχούσε στο δεύτερο μισό του δέκατου ένατου αιώνα δημιούργησε την τάση του να θεωρείται ως επιστημονική αλήθεια αυτό που δεν ήταν παρά μόνο η ιδέα, ανταποκρινόμενη στα διαφορετικά συμφέροντα και φιλοδοξίες που είχε το κάθε άτομο.
Ο «επιστημονικός σοσιαλισμός» όπως και ο επιστημονικός αναρχισμός ξεπήδησαν από αυτήν την ιδέα και μολονότι υποστηρίχτηκαν από τους πλέον διαπρεπείς από εμάς, μου φαινόντουσαν πάντα αποκρουστικά κατασκευάσματα, ένα συνονθύλευμα ιδεών και αντιλήψεων που είναι από τη φύση τους πολύ διαφορετικές. Είτε έχω δίκιο είτε άδικο, χαίρομαι πολύ που απέφυγαν τη μόδα εκείνης της περιόδου και δεν παγιδεύτηκαν σε δογματισμούς ή στην ψευδαίσθηση ότι κατέχω την απόλυτη «κοινωνική αλήθεια».
Δεν πιστεύω στο αλάθητο της επιστήμης ή στη δυνατότητά της να επεξηγεί τα πάντα, όπως δεν πιστεύω στο αλάθητο του Πάπα, στην Ηθική και στη θεϊκή προέλευση της Αγίας Γραφής. Πιστεύω μόνο ό,τι μπορεί να αποδειχτεί. Ξέρω όμως πολύ καλά ότι οι αποδείξεις είναι σχετικές και συνεχώς ακυρώνονται ή ξεπερνιούνται από άλλες. Η αμφισβήτηση λοιπόν πρέπει να είναι η κινητήρια δύναμη όσων θέλουν να φτάσουν κοντά στην αλήθεια. Στη θέληση για πίστη, που δεν είναι τίποτε άλλο παρά η ακύρωση της λογικής, αντιτάσσω τη θέληση για γνώση, ώστε το τεράστιο πεδίο της έρευνας και της ανακάλυψης να είναι ανοιχτό για μας. Όπως έχω ήδη πει, αποδέχομαι μόνο ό,τι μπορεί να αποδειχθεί με τρόπο που δεν αφήνει λογικά κενά και το ενστερνίζομαι σε σχετικό βαθμό, πάντα προσδοκώντας νέες, πιο ολοκληρωμένες αλήθειες. Σε καμιά περίπτωση λοιπόν πίστη, με τη θρησκευτική έννοια του όρου.
Μερικές φορές λέω ότι η πίστη είναι απαραίτητη ή ότι στον αγώνα μας χρειάζονται άνθρωποι με ακλόνητη πίστη. Υπάρχει ακόμα και μια αναρχική εφημερίδα που ονομάζεται «Fede» («Πίστη»)! Σε αυτήν όμως την περίπτωση, η λέξη χρησιμοποιείται για να εκφράσει την αποφασιστικότητα, τις μεγάλες προσδοκίες και είναι τελείως άσχετη με την παθητική αποδοχή πραγμάτων, που μοιάζουν παράλογα ή ακατανόητα.
Πώς όμως τότε μπορεί να συμφιλιωθεί η αποκήρυξη της θρησκείας και αυτό που ονομάζω συστηματική αμφισβήτηση των επιστημονικών δογμάτων, με τη γρανιτένια θέληση και ελπίδα μου για τον ερχομό της ελευθερίας, της δικαιοσύνης και της ανθρώπινης συναδέλφωσης; Η αλήθεια είναι πως δεν καταφεύγω στην επιστήμη όταν δε χρειάζεται. Η λειτουργία της επιστήμης είναι να ανακαλύπτει και να συγκεκριμενοποιεί τα γεγονότα και τις συνθήκες υπό τις οποίες παράγονται και επαναλαμβάνονται. Να αποκαλύπτεται δηλαδή η πραγματικότητα και όχι αυτό που θα επιθυμούσε ο καθένας.
Η...
Θεωρώντας:
Ότι η ιδιωτική κατοχή, οι πρώτες ύλες και τα μέσα εργασίας στο τρέχον κοινωνικό σχήμα, αποτελούν την πηγή της φτώχειας των εργαζομένων,
Ότι δεδομένου αυτού του γεγονότος, η εργατική τάξη, για να πραγματώσει ένα καλύτερο μέλλον μέσω της χειραφέτησής της, πρέπει να εξαλείψει το Κράτος και την ατομική ιδιοκτησία
Ότι αυτή η διαδικασία δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω μιας νομικής εξέλιξης, ή να προέρχεται από κοινοβούλια ή κάποιο Εργατικό Κράτος.
Ότι η χειραφέτηση της εργατικής τάξης δεν συνίσταται στο σφετερισμό μιας πλουτοκρατίας αλλά στην καταστροφή της, όπου κι αν υφίσταται,
Ότι είναι ευκολότερο να εμποδίσουμε την εμφάνιση μιας νέας...
Κριτική του βιβλίου του Μιχαήλ Μπακούνιν «Εξομολόγηση», Εκδόσεις των Συναδέλφων, μετάφραση Ξένη Στεφανίδου - Γιώργος Χαρλαμπίτας
Σταύρος Ζουμπουλάκης*
Ο Αϊζάια Μπερλίν (Isaiah Berlin) ξεκινάει το εξαιρετικό δοκίμιό του «Herzen and Bakunin on Individual Liberty» («Russian Thinkers», Penguin, 2008) με τη φράση ότι «από όλους τους Ρώσους επαναστατικούς συγγραφείς του 19ου αιώνα ο Χέρτσεν και ο Μπακούνιν παραμένουν οι πιο συναρπαστικοί» (σ. 93). Οταν όμως διαβάσεις το δοκίμιο, διαπιστώνεις ότι τη δήλωση αυτή την εννοεί κυρίως για τον Χέρτσεν (βλ. και σ. 212). Το έργο του Χέρτσεν στην Ελλάδα είναι ουσιαστικά άγνωστο –δεν ξέρω αν υπάρχει κάτι άλλο πέρα από τα «Ανάλεκτα»...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018