Your name

Αναρχική Θεωρία

25 Ιουνίου 2014

Τον Ιούλιο του 1840 ένας νεαρός Ρώσος αριστοκράτης φτάνει στο Βερολίνο για να συνεχίσει εκεί τις σπουδές του. Δε διάλεξε τυχαία την πρωτεύουσα της Πρωσσίας: τα πρώτα μαθήματα που θα τρέξει να παρακολουθήσει είναι αυτά του καθηγητή Βέρντερ, πιστού και «ορθόδοξου» μαθητή του Χέγκελ. Ο εικοσιεξάχρονος Μπακούνιν είναι ήδη ένας χεγκελιανός: τον έχει μυήσει σ' αυτήν τη φιλοσοφία «που είναι το υψηλότερο σημείο της σύγχρονης κουλτούρας» ο φίλος του Στάνκιεβιτς, όταν ήταν ακόμα φοιτητής στη Μόσχα. Πολύ γρήγορα γίνεται δεχτός στο Doktorklub), την περίφημη λέσχη των «Νεαρών Χεγκελιανών»".

Έτσι, τον Οκτώβρη του 1842 το πρώτο του άρθρο βλέπει το φως της δημοσιότητας σε συνέχειες στην εφημερίδα «Γερμανικά Χρονικά» (τεύχη 249 ώως 252). Αυτή την εφημερίδα εκδίδει στη Δρέσδη ο Άρνολντ Ρούγκε, αφότου η κυβέρνηση απαγόρευσε το προηγούμενο περιοδικό του «Χρονικά του Χάλλε», και είναι όργανο του Κύκλου των Ελεύθερων Ανθρώπων (Die Freien), ριζοσπαστικής εξέλιξης του Doktorklub. Τίτλος του «Η αντίδραση στη Γερμανία: Απόσπασμα από ένα Γάλλο» και σαν υπογραφή το ψευδώνυμο «Ζυλ Ελυζάρ». Μέτρο προφύλαξης ίσως, αλλά ωστόσο, αρκετά δικαιολογημένο αφού λίγους μήνες αργότερα η αστυνομία θα κλείσει τα "Γερμανικά Χρονικά" και σχεδόν ταυτόχρονα την «Εφημερίδα του Ρήνου», το άλλο σπουδαίο όργανο του κινήματος όπου την ίδια χρονιά εμφανίστηκαν τα πρώτα άρθρα του νεαρού Μαρξ.1

Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον, ο Μπακούνιν θα γνωρίσει και θα αφοσιωθεί στην υπόθεση στην οποία έμεινε πιστός σ' όλη τη ζωή του: στην επανάσταση. Τούτο το πρώτο του γραφτό είναι λοιπόν ένα ντοκουμέντο τόσο για τη διαμόρφωση των μεταγενέστερων ιδεών του όσο και για την εξέλιξη της χεγκελιανής αριστεράς.

«Πρέπει να συλλάβουμε και να ανυψώσουμε σε αρχή την αντίφαση, της οποίας η αρχή πρέπει να εκφραστεί έτσι: όλα τα πράγματα είναι καθαυτά αντιφατικά. Αυτή η πρόταση εκφράζει την ουσία και την αλήθεια των πραγμάτων... Η ταυτότητα είναι μόνο ο καθορισμός της απλής αμεσότητας, του νεκρού Όντος, ενώ η αντίφαση είναι η ρίζα κάθε κίνησης και κάθε ζωτικότητας. Μονάχα στο μέτρο που περικλείει μια αντίφαση, ένα πράγμα είναι ικανό για κίνηση, για ορμή, για δραστηριότητα» (Χέγκελ, «Η Επιστήμη της Λογικής»). Το άρθρο του Μπακούνιν προσπαθεί να εφαρμόσει τη χεγκελιανή αρχή της αντίφασης στην πολιτική κατάσταση που αντιμετώπιζε τότε η Γερμανία.

Το «δημοκρατικό κόμμα» και το «αντιδραστικό κόμμα» εμφανίζονται σαν ο αρνητικός και ο θετικός πόλος.2 Και βέβαια, ο Μπακούνιν, ακολουθώντας πιστά τον Χέγκελ σ' αυτό το σημείο, πιστεύει στην ανωτερότητα του αρνητικού. Όχι φυσικά στο βαθμό που το αρνητικό ορίζεται σαν μια μερικότητα, σαν μια αποκλειστική άποψη, αλλά στο βαθμό που είναι φορέας του ενεργητικού, του πνευματικού στοιχείου, του Πνεύματος, στο βαθμό που το αρνητικό αποτελεί έκφραση του απόλυτου, του γενικού. Η αρχή του αρνητικού είναι η αρχή της απόλυτης ελευθερίας κι αυτή αντιτίθεται στην περιορισμένη και μερική ύπαρξη του. Ο Μπακούνιν προσπαθεί να δώσει ένα ιστορικό σχήμα, όπου κυριαρχεί η «αιώνια αντίφαση ανάμεσα στην ελευθερία και τη μη ελευθερία», της οποίας η αντίφαση που εξετάζει δεν είναι παρά μια απλή στιγμή. Μια αποφασιστική στιγμή ωστόσο, γιατί ελπίζει, πιστεύει, πως είναι η στιγμή που φέρνει τη λύση της. Αν αυτή...

Περισσότερα …