ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ
Μετάφραση: Θέμης Μιχαήλ
Εκδόσεις: «Διεθνής Βιβλιοθήκη»
Βαθιά, βαθύτατα, ανθρώπινος και, όπως σε όλη του τη ζωή, λάτρης της ελευθερίας — της πραγματωνόμενης και πραγματωμένης ελευθερίας και όχι ενός αφηρημένου ιδεώδους — ο Μιχαήλ Μπακούνιν επιχειρεί στις σελίδες αυτού του τόμου να ανατάμει τους δυο μεγαλύτερους φραγμούς προς την έμπρακτη ελευθερία, τα δύο πιο επαχθή και απεχθή (κατ’ αυτόν) δεινά που έπληξαν και πλήττουν ακόμη την ανθρωπότητα: τον Θεό και το Κράτος.
Επιχειρεί να στοχαστεί, μέσα από την υπερδισχιλιετή ιστορία της ανθρωπότητας (αλλά και μέσα από την εμπειρία μεμονωμένων ανθρώπων, στοχαστών και επαναστατών, καλλιτεχνών και επιστημόνων που θέλησαν να υπηρετήσουν την ελευθερία), ποιοι είναι οι αρμοί που συνδέουν το Θεό και το Κράτος, πώς μπόρεσαν να δημιουργηθούν και να επιβληθούν αυτά τα δύο καταπιεστικά μορφώματα, ποιες ήσαν οι ανάγκες που κάλυψαν, ποιες πλάνες τα στηρίζουν, και ποιες είναι οι επιθυμίες και οι δυνάμεις που τείνουν, κάθε φορά, να τα υπερβούν.
Εκκινώντας από μία αντίληψη για την ελευθερία που αντιστρέφει (τις ήδη αντεστραμμένες) θεωρήσεις των ιδεαλιστών, επηρεασμένος πάντως από τον Χέγκελ, ο Μπακούνιν διατείνεται ορθά ότι η ελευθερία είναι καρπός της συνεργασίας των ανθρώπων, προϊόν συλλογικού μόχθου, εργασίας, στοχασμού, συνεννόησης — είναι ακριβώς το νόημα και το έργον της ιστορίας: «Ο άνθρωπος δεν πραγματώνει την προσωπική ελευθερία του ή την προσωπικότητα του παρά μόνο αλληλοσυμπληρωνόμενος με τα άτομα που τον περιβάλλουν και μόνο χάρη στην εργασία και τη συλλογική δύναμη της ιστορίας, έξω από την οποία θα ήταν το πιο ηλίθιο και μίζερο από όλα τα άγρια κτήνη που υπάρχουν στη γη. Στο σύστημα των υλιστών, το μόνο φυσικό και λογικό σύστημα, η κοινωνία όχι μόνο δεν μειώνει και δεν περιορίζει την ελευθερία των ανθρώπων αλλά αντίθετα τη δημιουργεί [...] Σε κάθε εποχή, ο άνθρωπος δεν πρέπει να αναζητά την ελευθερία του στην αρχή αλλά στο τέλος της ιστορίας, και μπορούμε να πούμε ότι η πραγματική και πλήρης χειραφέτηση κάθε ανθρώπου είναι ο αληθινός, ο μεγάλος στόχος, ο υπέρτατος σκοπός της ιστορίας».
Αυτός ο πυρήνας ωθεί τον μεγάλο αναρχικό στοχαστή να αμφισβητήσει πάμπολλες παραδεδομένες και παγιωμένες πεποιθήσεις που συγκροτήθηκαν γύρω από τις κρυσταλλώσεις του Θεού και του Κράτους. Ο λόγος του θα είναι άνισος, άλλοτε φιλοσοφικά αποστασιοποιημένος και ψύχραιμος και άλλοτε ακάθεκτος, παράφορος, αδυσώπητα αιχμηρός. Από το πρώτο πληθυντικό περνάει αναπάντεχα στο πρώτο ενικό πρόσωπο, κι από αυτό παροτρύνει, παρακινεί και αγορεύει στο δεύτερο πληθυντικό.
Ο Μπακούνιν πάνω απ’ όλα είναι άνθρωπος της δράσης — αλλά μιας δράσης που δεν παύει να είναι λελογισμένη, που δεν παύει να ακουμπάει στο θεωρητικό οπλοστάσιο, στη μεγάλη αποθήκη υλικού της φιλοσοφίας, αποστολή της οποίας δεν είναι παρά η εδραίωση της αλήθειας στον κόσμο. Δεν παραλείπει να μιλήσει, με πάθος, για τις δύο ανεκτίμητες ιδιότητες του ανθρώπου: την ικανότητα του στοχασμού και την ανάγκη της εξέγερσης. Ας πούμε, εν παρόδω, ότι θα ήταν ευπρόσδεκτη μία ακόμη αντιστροφή, να μιλήσουμε δηλαδή για την ανάγκη του στοχασμού και την ικανότητα της εξέγερσης.
Σύμφωνα με τον Μπακούνιν, ο Θεός είναι πλάσμα του ανθρώπου, και όχι...
Δεν υπάρχει κανένας δρόμος που να οδηγεί απ’ τη μεταφυσική στις πραγματικές αλήθειες της ζωής. θεωρία και πραγματικότητα χωρίζονται από μια άβυσσο. Είναι αδύνατο να δρασκελίσεις αυτή την άβυσσο, μ’ εκείνο που ονόμασε ο Χέγκελ «ποιοτικό πήδημα», απ’ τον κόσμο της λογικής στον κόσμο της φύσης και της πραγματικής ζωής.
Ο δρόμος που οδηγεί απ’ τη συγκεκριμένη πραγματικότητα στη θεωρία κι αντίστροφα, είναι η επιστημονική μέθοδος κι αποτελεί τον πραγματικό δρόμο. Στον πρακτικό κόσμο είναι η κίνηση της κοινωνίας προς οργανωτικές μορφές που θα καθρεφτίζουν την ίδια τη ζωή σ’ όλες τις πτυχές και την πολυπλοκότητά της,...
Του Πιοτρ Κροπότκιν
Μετάφραση kostav
Πρώτο Μέρος
Σίγουρα θα έχετε αναρωτηθεί πολλές φορές ποιος είναι τελικά ο σκοπός του αναρχισμού, και γιατί ενώ υπάρχουν τόσες διαφορετικές σχολές του σοσιαλισμού είναι αναγκαίο να δημιουργήσουμε ακόμα μια. Για να απαντηθεί αυτό το ερώτημα θα πρέπει να γυρίσουμε στα τέλη του προηγούμενου (18ου) αιώνα.
Λίγο πολύ όλοι γνωρίζουμε τα βασικά πράγματα που σημάδεψαν εκείνη την εποχή: την μεγάλη επέκταση του διανοητικού μας φάσματος, μέσω της τεράστια εξέλιξης των φυσικών επιστημών, την εξέλιξη της κριτικής και τελικώς την εξάλειψη πολλών...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018