Οι ανακρίβειες μερικών μαρξιστών για το αναρχικό κίνημα στην Ισπανία του 19ου αιώνα
Ένας απολογισμός της ισπανικής εξέγερσης το καλοκαίρι του 1873
Γράφτηκε το Σεπτέμβριο-Οκτώβριο 1873.
Πρώτη δημοσίευση, στο Φοκλστάατ 31 Οκτωβρίου, 2 και 5 Νοεμβρίου 1873
Πρώτη δημοσίευση στα αγγλικά, 1939.
Ιστορικά
Αυτή η σειρά των άρθρων γράφτηκε την επομένη των γεγονότων στην Ισπανία το καλοκαίρι του 1873, γεγονότα που αποτέλεσαν την κορύφωση της ισπανικής αστικής επανάστασης του 1868-74. Ο Ένγκελς επικεντρώνει την προσοχή του στη συμβολή των Ισπανών Μπακουνικών στις αποτυχημένες εξεγέρσεις καντονιών του Ιουλίου-Σεπτεμβρίου, που οργανώθηκαν στη νότια και νοτιοανατολική Ισπανία από τους Αδιάλλακτους, μια εξτρεμιστική ρεπουμπλικάνικη ένωση που υποστήριζε το χωρισμό της Ισπανίας σε ανεξάρτητα καντόνια. Οι Αδιάλλακτοι και οι Μπακουνικοί σύμμαχοί τους δεν ικανοποιήθηκαν με τα ριζοσπαστικά κοινωνικά μέτρα που είχε πάρει η αριστερή ρεπουμπλικανική κυβέρνηση του Πι υ Μαργκάλ (πώληση των κρατικών και εκκλησιαστικών γαιών, ίδρυση μικτών επιτροπών για τη ρύθμιση των συνθηκών εργασίας, ελεύθερο καθεστώς στις αποικίες, κλπ.) και από το Σύνταγμα που είχε συντάξει το Κορτές (Βουλή), που ανακήρυξε την ομοσπονδιακή δημοκρατία. Εξασθένισαν το ρεπουμπλικανικό στρατόπεδο εξαναγκάζοντας τον Πι υ Μαργκάλ να παραιτηθεί στις 18 Ιουλίου 1873 και έτσι έστρωσαν το δρόμο για την εγκαθίδρυση στρατιωτικής δικτατορίας στην Ισπανία στις αρχές του 1874 και για τη μετέπειτα παλινόρθωση της μοναρχίας των Βουρβόνων.
Ο Ένγκελς άντλησε τις πληροφορίες του από τον περιοδικό τύπο και από διάφορα έγγραφα των ισπανικών τμημάτων της Διεθνούς, κυρίως από την αναφορά που υπέβαλε η Νέα Ομοσπονδία της Μαδρίτης στο Συνέδριο της Διεθνούς που έγινε στη Γενεύη στις 8-13 Σεπτεμβρίου 1873.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
Ι
Η αναφορά για τη μυστική Συμμαχία του Μιχαήλ Μπακούνιν που δημοσίευσε μόλις τώρα η Επιτροπή της Χάγης αποκάλυψε στους εργαζόμενους τις δόλιες δραστηριότητες, τα βρόμικα κόλπα και τη λογοκοπία με τη βοήθεια των οποίων το προλεταριακό κίνημα επρόκειτο να μπει στην υπηρεσία της φουσκωμένης φιλοδοξίας και των εγωιστικών σκοπών μερικών παραγνωρισμένων μεγαλοφυϊών. Εντωμεταξύ, αυτοί οι επίδοξοι μεγάλοι άντρες, μας έδωσαν την ευκαιρία στην Ισπανία να δούμε κάτι από την πρακτική επαναστατική τους δράση. Ας δούμε πώς έβαλαν σε εφαρμογή τις υπερεπαναστατικές τους φράσεις για αναρχία και αυτονομία, για κατάργηση κάθε αυταρχισμού, ειδικά του κρατικού αυταρχισμού και για άμεση και πλήρη χειραφέτηση των εργατών. Μπορούμε, επιτέλους, να το κάνουμε αυτό, εφόσον, εκτός από τις αναφορές των εφημερίδων για τα γεγονότα της Ισπανίας, έχουμε τώρα και την αναφορά της Νέας Ομοσπονδίας της Μαδρίτης της Διεθνούς που υποβλήθηκε στο Συνέδριο της Γενεύης. (1)
Όπως ξέρουμε, τον καιρό που έγινε το σχίσμα στη Διεθνή οι πιθανότητες ήταν υπέρ των μελών της μυστικής Συμμαχίας στην Ισπανία. Η μεγάλη πλειοψηφία των ισπανών εργατών ακολουθούσε τη γραμμή της. Όταν, το Φεβρουάριο του 1873, ανακηρύχθηκε η Δημοκρατία, τα μέλη της Συμμαχίας βρέθηκαν σε αμηχανία. Η Ισπανία είναι μια τόσο βιομηχανικά καθυστερημένη χώρα που ούτε λόγος δεν μπορεί να γίνει για άμεση πλήρη απελευθέρωση της εργατικής τάξης. Η Ισπανία πρέπει να περάσει πρώτα από διάφορα προκαταρκτικά στάδια ανάπτυξης και να βγάλει από το δρόμο της μια σειρά από εμπόδια. Η Δημοκρατία πρόσφερε μια ευκαιρία για να διανυθούν αυτά τα στάδια στο βραχύτερο δυνατό χρόνο και να ξεπεραστούν γρήγορα τα εμπόδια. Από αυτή όμως την ευκαιρία μπορούσε να επωφεληθεί η ισπανική εργατική τάξη μόνο αν έπαιζε ένα δραστήριο πολιτικό ρόλο. Οι εργατικές μάζες το κατάλαβαν. Προσπάθησαν παντού να πάρουν μέρος στα γεγονότα, να επωφεληθούν από την ευκαιρία για δράση, αντί να αφήσουν, όπως συνέβαινε μέχρι τώρα, ελεύθερο το πεδίο στις ιδιοκτήτριες τάξεις για δράση και δολοπλοκίες. Η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα γίνονταν εκλογές για Συντακτική Βουλή (10 Μαΐου 1873). Ποια έπρεπε να είναι η στάση της Διεθνούς; Οι ηγέτες των μπακουνικών βρέθηκαν σε δύσκολη θέση. Η συνέχιση της πολιτικής αδράνειας γινόταν, κάθε μέρα που περνούσε, περισσότερο γελοία και αδύνατη : οι εργάτες ήθελαν να «δουν έργα». Τα μέλη της Συμμαχίας, από την άλλη, χρόνια ολόκληρα διακήρυσσαν πως δεν έπρεπε κανείς να πάρει μέρος σε μια επανάσταση που δε θα είχε σκοπό την άμεση και πλήρη χειραφέτηση της εργατικής τάξης, ότι η πολιτική δράση οποιουδήποτε είδους συνεπάγεται αναγνώριση του Κράτους, που είναι η ρίζα όλων των κακών και επομένως η συμμετοχή σε οποιασδήποτε μορφής εκλογές ήταν έγκλημα που επισύρει την ποινή του θανάτου. Το πώς βγήκαν από αυτή τη δύσκολη θέση εξιστορείται στην αναφορά της Μαδρίτης που αναφέραμε ήδη:
«Την παραμονή κιόλας των γενικών εκλογών για τη Συνταχτική Βουλή οι εργάτες της Βαρκελώνης, του Αλκόι και άλλων πόλεων ήθελαν να μάθουν τι πολιτική γραμμή έπρεπε να υιοθετήσουν στον κοινοβουλευτικό αγώνα και σε άλλες εκστρατείες. Έγιναν, λοιπόν, δύο μεγάλες συγκεντρώσεις, η μία στη Βαρκελώνη και η άλλη στο Αλκόι. Και στις δύο τα μέλη της Συμμαχίας έκαναν τα πάντα για να αποτρέψουν οποιαδήποτε απόφαση που θα πλησίαζε στο ποια πολιτική γραμμή έπρεπε να ακολουθήσει η Διεθνής» (σημειώστε το : η δική τους Διεθνής). «Αποφασίστηκε, λοιπόν, ότι η Διεθνής, σαν ένωση, δεν έπρεπε να ασχοληθεί με οποιαδήποτε πολιτική δραστηριότητα, αλλά τα μέλη της, σαν άτομα, μπορούσαν να κάνουν μόνα τους ότι θεωρούσαν σωστό και να υποστηρίξουν το μέρος που θα εξέλεγαν, σύμφωνα με την διάσημη θεωρία τους της αυτονομίας! Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα της εφαρμογής αυτής της παράλογης θεωρίας; Ότι τα περισσότερα μέλη της Διεθνούς, μαζί και οι αναρχικοί, πήραν μέρος στις εκλογές χωρίς πρόγραμμα, χωρίς σημαία και χωρίς υποψήφιους, βοηθώντας έτσι να εκλεγούν αποκλειστικά σχεδόν αστοί ρεπουμπλικάνοι. Μόνο δύο ή τρεις εργάτες μπήκαν στη Βουλή και αυτοί δεν αντιπροσώπευαν τίποτα, η φωνή τους ποτέ δεν υψώθηκε για να υπερασπίσει τα συμφέροντα της τάξης μας και χαρούμενα ψήφιζαν υπέρ όλων των αντιδραστικών προτάσεων που υπέβαλε η πλειοψηφία.»
Σ’ αυτό οδηγεί η μπακουνική «αποχή από την πολιτική». Σε καιρούς ηρεμίας, όταν το προλεταριάτο ξέρει από πριν ότι, στην καλύτερη περίπτωση, μπορεί να βγάλει μόνο λίγους αντιπρόσωπους στο κοινοβούλιο και δεν έχει καμιά πιθανότητα να κερδίσει μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία, τους εργάτες μπορεί μερικές φορές να τους κάνεις να πιστέψουν ότι είναι μεγάλη επαναστατική πράξη να κάτσουν σπίτι τους ώσπου να τελειώσουν οι εκλογές και, γενικά, να μην επιτεθούν στο Κράτος μέσα στο οποίο ζουν και το οποίο τους καταπιέζει, αλλά να επιτίθενται στο Κράτος ως κράτος που δεν υπάρχει πουθενά και το οποίο συνεπώς δεν μπορεί να υπερασπίσει τον εαυτόν του. Αυτός είναι ένας υπέροχος τρόπος επαναστατικής συμπεριφοράς, ειδικά για ανθρώπους που αποθαρρύνονται εύκολα. Και ο βαθμός στον οποίο οι ηγέτες της Ισπανικής Συμμαχίας ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία ανθρώπων φαίνεται σε μερικές λεπτομέρειες του προαναφερόμενου δημοσιεύματος.
Μόλις τα γεγονότα σπρώξουν το προλεταριάτο στο προσκήνιο, η αποχή γίνεται ολοφάνερος παραλογισμός και η δραστήρια παρέμβαση της εργατικής τάξης αναπόφευκτη αναγκαιότητα. Κι αυτό έγινε στην Ισπανία. Η παραίτηση του Αμαντέο έδιωξε τους ριζοσπάστες μοναρχικούς (2) από την εξουσία και τους στέρησε την δυνατότητα να την ανακτήσουν στο κοντινό μέλλον. Οι αλφονσικοί (3) είχαν ακόμα λιγότερες πιθανότητες εκείνη την εποχή. Όσο για τους καρλιστές, αυτοί, ως συνήθως, προτιμούσαν τον εμφύλιο πόλεμο από μια εκλογική εκστρατεία (4). Όλα αυτά τα κόμματα, σύμφωνα με το ισπανικό έθιμο, έκαναν αποχή. Μόνο οι ομοσπονδιακοί Ρεπουμπλικάνοι, διασπασμένοι σε δύο πτέρυγες και ο όγκος των εργατών πήραν μέρος στις εκλογές. Δεδομένης της τεράστιας έλξης που ασκούσε ακόμα τότε το όνομα της Διεθνούς στους ισπανούς εργάτες και της εξαιρετικής οργάνωσης του Ισπανικού Τμήματος που, τουλάχιστον για πραχτικούς σκοπούς, υπήρχε ακόμα εκείνο τον καιρό, ήταν σίγουρο πως οποιοσδήποτε υποψήφιος προτεινόταν και υποστηριζόταν από τη Διεθνή θα είχε λαμπρή επιτυχία στις βιομηχανικές περιοχές της Καταλονίας, στη Βαλένθια, στις πόλεις της Ανδαλουσίας κλπ. και ότι στη Βουλή θα εκλεγόταν μια μειοψηφία αρκετά μεγάλη για να κρίνει την έκβαση όταν θα έφτανε να γίνει ψηφοφορία μεταξύ των δύο πτερύγων των Ρεπουμπλικάνων. Οι εργάτες το ήξεραν αυτό. Καταλάβαιναν πως είχε έρθει ο καιρός να μπουν στο παιχνίδι η ακόμα ισχυρή οργάνωσή τους. Αλλά οι αξιότιμοι ηγέτες της μπακουνικής σχολής κήρυσσαν το Ευαγγέλιο της απόλυτης αποχής πάρα πολύ καιρό για να μπορούν να αντιστρέψουν ξαφνικά τη γραμμή τους. Κι έτσι εφεύραν αυτή την αξιοθρήνητη λύση – η Διεθνής σα σώμα να κάνει αποχή, αλλά να επιτρέψει στα μέλη της να ψηφίσουν, σαν άτομα, όπως ήθελαν. Το αποτέλεσμα αυτής της διακήρυξης πολιτικής χρεοκοπίας ήταν οι εργάτες, όπως συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, να ψηφίσουν αυτούς που έβγαζαν τους πιο ριζοσπαστικούς λόγους, δηλαδή, τους Αδιάλλακτους και θεωρώντας επομένως τους εαυτούς τους λίγο-πολύ υπεύθυνους για επόμενα βήματα που έκαναν οι βουλευτές τους, να μπλέξουν μ’ αυτά.
ΙΙ
Τα μέλη της Συμμαχίας δε θα μπορούσαν πιθανώς να επιμείνουν στη γελοία θέση που τους έριξε η πονηρή εκλογική πολιτική τους. Αυτό θα σήμαινε το τέλος του ελέγχου τους πάνω στη Διεθνή για την Ισπανία. Ήταν υποχρεωμένοι να δράσουν, έστω και για τα μάτια του κόσμου. Η σωτηρία γι’ αυτούς βρισκόταν σε μια γενική ΑΠΕΡΓΙΑ.
Στο μπακουνικό πρόγραμμα μια γενική ΑΠΕΡΓΙΑ είναι ο μοχλός που χρησιμοποιείται για να αρχίσει η κοινωνική επανάσταση. Ένα ωραίο πρωί όλοι οι εργάτες σε όλα τα εργοστάσια μιας χώρας, ή ακόμα όλου του κόσμου, σταματάνε τη δουλειά και αναγκάζουν έτσι τις ιδιοχτήτριες τάξεις είτε να υποταχτούν ταπεινά μέσα σε ένα μήνα το πολύ, είτε να επιτεθούν στους εργάτες, που θα έχουν τότε το δικαίωμα να αμυνθούν και να χρησιμοποιήσουν την ευκαιρία για να κατεδαφίσουν όλη την παλιά κοινωνία. Η ιδέα δεν είναι καθόλου καινούργια. Αυτή την καραμέλα την πιπιλούσαν αδιάκοπα από το 1848 οι Γάλλοι και αργότερα οι Βέλγοι σοσιαλιστές. Πάντως, είναι αρχικά αγγλικής προέλευσης. Κατά τη διάρκεια της γρήγορης και ρωμαλέας ανάπτυξης του χαρτισμού ανάμεσα στους Άγγλους εργάτες μετά την κρίση του 1837, τον «ιερό μήνα», ήδη από τις αρχές του 1839 προπαγανδιζόταν μια απεργία σε πανεθνική κλίμακα και αυτό είχε τόσο ισχυρή έλξη που τον Ιούλη του 1842 οι βιομηχανικοί εργάτες της βόρειας Αγγλίας προσπάθησαν να το βάλουν σε πράξη. Μεγάλη επίσης σημασία αποδόθηκε στη γενικά ΑΠΕΡΓΙΑ στο Συνέδριο της Συμμαχίας στη Γενεύη που έγινε την 1η Σεπτεμβρίου 1873 (5), αν και είχε γίνει γενικά παραδεκτό ότι αυτό απαιτούσε μια καλοσχηματισμένη οργάνωση της εργατικής τάξης και άφθονα κεφάλαια. Και εδώ είναι ο κόμπος! Από τη μια μεριά, οι κυβερνήσεις, ειδικά όταν ενθαρρύνονται από την αποχή από την πολιτική, ποτέ δε θα επιτρέψουν να φτάσουν η οργάνωση των εργατών ή τα κεφάλαιά τους σε τέτοιο επίπεδο. Από την άλλη, πολιτικά γεγονότα και καταπιεστικές πράξεις των κυρίαρχων τάξεων θα οδηγήσουν στην απελευθέρωση των εργατών πολύ πριν το προλεταριάτο γίνει ικανό να σχηματίσει μια τέτοια ιδανική οργάνωση και αυτό το κολοσσιαίο χρηματικό απόθεμα. Αλλά εάν τα είχαν αυτά, δε θα χρειαζόταν να χρησιμοποιήσουν τον έμμεσο τρόπο της γενικής ΑΠΕΡΓΙΑΣ για να πετύχουν το σκοπό τους.
Κανένας με οποιαδήποτε γνώση των μυστικών πηγών της Συμμαχίας δεν μπορεί να αμφιβάλλει πως η ιδέα να χρησιμοποιηθεί αυτή η δοκιμασμένη μέθοδος προήλθε από το ελβετικό κέντρο. Όπως και να έχει, οι Ισπανοί ηγέτες είδαν σ’ αυτή έναν τρόπο για να κάνουν κάτι χωρίς να ανακατευτούν πραγματικά στην «πολιτική» και την υιοθέτησαν με χαρά. Οι θαυματουργές ιδιότητες μιας γενικής ΑΠΕΡΓΙΑΣ προτείνονταν παντού και είχαν γίνει προετοιμασίες για να αρχίσει στη Βαρκελώνη και στο Αλκόι.
Εν τω μεταξύ, η πολιτική κατάσταση τραβούσε σταθερά για κρίση. Ο Καστελάρ και οι συνεργάτες του, οι παλιοί ομοσπονδιακοί ρεπουμπλικάνοι καυχησιάρηδες, ήταν τρομοκρατημένοι από το κίνημα που τους είχε παραφουσκώσει. Υποχρεώθηκαν να παραδώσουν τα ηνία της κυβέρνησης στον Πι υ Μαργκάλ (στις 11 του Ιούνη του 1837), που επιζητούσε ένα συμβιβασμό με τους Αδιάλλακτους. Από όλους τους επίσημους Ρεπουμπλικάνους ο Πι ήταν ο μόνος σοσιαλιστής, ο μόνος που συνειδητοποίησε πως η δημοκρατία έπρεπε να εξαρτάται από την υποστήριξη των εργατών. Παρουσίασε γρήγορα ένα πρόγραμμα κοινωνικών μέτρων που μπορούσαν να πραγματοποιηθούν αμέσως και που όχι μόνο θα ωφελούσαν άμεσα τους εργάτες αλλά τελικά οδηγούσαν σε περαιτέρω βήματα και έτσι έδιναν τουλάχιστον την πρώτη ώθηση στην κοινωνική επανάσταση. Αλλά οι μπακουνικοί-μέλη της Διεθνούς που ήταν υποχρεωμένοι να απορρίψουν ακόμα και τα πιο επαναστατικά μέτρα αν πήγαζαν από το «Κράτος», προτιμούσαν να υποστηρίξουν τους πιο τερατώδεις απατεώνες μεταξύ των Αδιάλλακτων παρά έναν υπουργό. Οι διαπραγματεύσεις του Πι με τους Αδιάλλακτους τραβούσαν σε μήκος. Οι Αδιάλλακτοι άρχισαν να χάνουν την υπομονή τους και οι πιο θερμοκέφαλοι ανάμεσά τους άρχισαν, στην Ανδαλουσία, μια εξέγερση καντονιών. Οι ηγέτες της Συμμαχίας ήταν πια αναγκασμένοι να δράσουν αν δεν ήθελαν να συρθούν πίσω από τους αδιάλλακτους αστούς. Και έτσι δόθηκε εντολή για γενική ΑΠΕΡΓΙΑ.
Σε λίγο, μεταξύ άλλων, κυκλοφόρησε στη Βαρκελώνη μια αφίσα που δήλωνε :
«Εργάτες! Καλούμε σε γενική ΑΠΕΡΓΙΑ για να δείξουμε τη βαθιά αποστροφή που νιώθουμε βλέποντας την κυβέρνηση να χρησιμοποιεί το στρατό για να πολεμάει τα αδέρφια μας τους εργάτες, ενώ παραμελεί τον πόλεμο ενάντια στους καρλιστές» κλπ.
[Ο Ένγκελς πιθανόν παραθέτει από τη La Solidarité Révolutionnaire (Επαναστατική Αλληλεγγύη), No 6, 16 Ιούλη του 1873, Σ.τ.Ε.]
Οι εργάτες της Βαρκελώνης – της μεγαλύτερης βιομηχανικής πόλης της Ισπανίας που έχει δει τις περισσότερες μάχες οδοφραγμάτων από κάθε άλλη πόλη του κόσμου – εκαλούντο να αντιταχθούν στην ένοπλη δύναμη της κυβέρνησης όχι με το όπλο στα χέρια αλλά με μια γενική απεργία, δηλαδή, με ένα μέσο που αφορούσε μόνο τους ξεχωριστούς κεφαλαιοκράτες, αλλά όχι το συλλογικό τους αντιπρόσωπο – την κρατική εξουσία.
Κατά τη διάρκεια της ειρηνικής απραξίας, οι εργάτες της Βαρκελώνης είχαν την ευκαιρία να ακούσουν τις εμπρηστικές φράσεις ήπιων ανθρώπων όπως του Αλερίνι, του Φάργκα Πελισέρ και του Βίνιας. Αλλά όταν έφτασε ο καιρός της δράσης, όταν ο Αλερίνι, ο Φάργκα Πελισέρ και ο Βίνιας πρώτα ανακοίνωσαν το ωραίο εκλογικό τους πρόγραμμα, μετά συνέχισαν με τον κατευνασμό των παθών και τελικά, αντί να καλέσουν στα όπλα, κήρυξαν γενική ΑΠΕΡΓΙΑ, οι εργάτες στην πράξη τους περιφρόνησαν. Ακόμα και οι πιο αδύναμοι Αδιάλλακτοι έδειξαν περισσότερη ενεργητικότητα από τα πιο δυναμικά μέλη της Συμμαχίας. Η Συμμαχία και η Διεθνής, που είχε εξαπατηθεί από αυτήν, έχασαν κάθε επιρροή και όταν αυτοί οι κύριοι κάλεσαν σε γενική ΑΠΕΡΓΙΑ ισχυριζόμενοι ότι αυτό θα παρέλυε την κυβέρνηση οι εργάτες απλά τους περιγέλασαν. Αυτό, πάντως, που κατάφεραν πραγματικά οι δραστηριότητες της ψεφτοδιεθνούς, ήταν η Βαρκελώνη να μη λάβει μέρος στην εξέγερση των καντονιών. Η Βαρκελώνη ήταν η μόνη πόλη της οποία η συμμετοχή θα μπορούσε να δώσει σταθερή υποστήριξη στο εργατικό στοιχείο, που αντιπροσωπευόταν δυναμικά σε όλο το κίνημα και έτσι να προσφέρει την προοπτική στους εργάτες να ελέγξουν τελικά ολόκληρο το κίνημα. Επιπλέον, με τη συμμετοχή της Βαρκελώνης, η νίκη θα είχε σχεδόν επιτευχθεί. Αλλά η Βαρκελώνη δεν κούνησε ούτε το δαχτυλάκι της. Οι εργάτες της Βαρκελώνης, που είχαν καταλάβει τι ήταν οι Αδιάλλακτοι και είχαν εξαπατηθεί από τη Συμμαχία, παρέμειναν αδρανείς, επιτρέποντας έτσι στην κυβέρνηση της Μαδρίτης να εξασφαλίσει την τελική νίκη. Όλα αυτά δεν εμπόδισαν τον Αλερίνι και τον Μπρούσε, μέλη της Συμμαχίας (η αναφορά για τη Συμμαχία περιείχε περαιτέρω λεπτομέρειες γι’ αυτούς) να δηλώσουν στην εφημερίδα τους, την Επαναστατική Αλληλεγγύη :
«Το επαναστατικό κίνημα απλώνεται σαν ανεξέλεγκτη φωτιά στη χερσόνησο ... τίποτα δεν έχει γίνει ακόμα στη Βαρκελώνη, αλλά η επανάσταση βρίσκεται μόνιμα στο γήπεδο!»
Αλλά επρόκειτο για την επανάσταση των Συμμαχιτών, η οποία συνίσταται στο να λες μεγάλα λόγια και γι’ αυτό παραμένει μόνιμα στο ίδιο «γήπεδο».
Τον ίδιο καιρό, η γενική ΑΠΕΡΓΙΑ έγινε το σύνθημα της ημέρας στο Αλκόι. Το Αλκόι είναι μια νέα βιομηχανική πόλη με 30.000 κατοίκους περίπου, όπου η Διεθνής, στην μπακουνική μορφή της είχε κερδίσει μια βάση στήριξης μόλις ένα χρόνο πριν και είχε εξαπλωθεί γρήγορα. Ο σοσιαλισμός, με οποιαδήποτε μορφή είχε επιτυχία σ’ αυτούς τους εργάτες, που μέχρι τότε δεν είχαν μάθει τίποτα για το κίνημα. Το ίδιο συμβαίνει στη Γερμανία, όταν συμπτωματικά σε κάποια καθυστερημένη πόλη η Γενική Ένωση των Γερμανών Εργατών (6) κερδίζει ξαφνικά πολλούς οπαδούς. Το Αλκόι εκλέχτηκε συνεπώς ως η έδρα της μπακουνικής Ομοσπονδιακής Επιτροπής για την Ισπανία (7) και το έργο αυτής της Ομοσπονδιακής Επιτροπής θα εξετάσουμε εδώ.
Στις 7 του Ιούλη, μια συγκέντρωση εργατών ψήφισε υπέρ μιας γενικής ΑΠΕΡΓΙΑΣ και την επόμενη ημέρα έστειλε μια αντιπροσωπεία στον αλκάλντε (δήμαρχο) ζητώντας του να καλέσει τους εργοστασιάρχες μέσα σε 24 ώρες και να τους γνωστοποιήσει τις απαιτήσεις των εργατών. Ο δήμαρχος Αλμπόρς, ένας αστός Ρεπουμπλικάνος, καθυστέρησε τους εργάτες, ζήτησε στρατεύματα από το Αλικάντε και συμβούλεψε τους εργοστασιάρχες να μην υποχωρήσουν αλλά να οχυρωθούν στα σπίτια τους. Αυτός θα έμενε στο πόστο του. Μετά από μία συνάντηση με τους εργοστασιάρχες – δίνουμε εδώ την επίσημη αναφορά της Ομοσπονδιακής Επιτροπής της Συμμαχίας με ημερομηνία 14 Ιούλη 1873 [“A los Trabahadores” («Προς τους εργάτες»), La Federaciόn (Η Ομοσπονδία), Νο 206, 26 Ιούλη 1873] – Ο Αλμπόρς, που αρχικά είχε υποσχεθεί στους εργάτες πως θα παραμείνει ουδέτερος, κυκλοφόρησε μια προκήρυξη όπου «έβριζε και συκοφαντούσε τους εργάτες και έπαιρνε το μέρος των εργοστασιαρχών καταπατώντας έτσι τα δικαιώματα και την ελευθερία των απεργών και προκαλώντας τους να δώσουν μάχη». Πώς οι ευσεβείς ευχές ενός δημάρχου μπορούν να καταπατήσουν τα δικαιώματα και την ελευθερία των απεργών δεν ξεκαθαρίζεται. Εν πάση περιπτώσει, οι εργάτες καθοδηγημένοι από τη Συμμαχία ειδοποίησαν το δημοτικό συμβούλιο μέσω μιας επιτροπής ότι αν δε σκόπευε να παραμείνει ουδέτερο κατά τη διάρκεια της απεργίας όπως είχε υποσχεθεί, θα έπρεπε να παραιτηθεί για να αποφευχθεί η σύγκρουση. Η επιτροπή δεν έγινε δεχτή και καθώς εγκατέλειπε το δημαρχείο, η αστυνομία άνοιξε πυρ πάνω στο ειρηνικό και άοπλο πλήθος που βρισκόταν στην πλατεία. Έτσι άρχισε η μάχη, σύμφωνα με την αναφορά της Συμμαχίας. Το πλήθος εξοπλίστηκε και άρχισε μια μάχη που, όπως λένε, κράτησε «είκοσι ώρες». Από τη μια μεριά, οι εργάτες, που ο αριθμός τους δίνεται από τη Solidarité Révolutionnaire (Επαναστατική Αλληλεγγύη) ως 5.000, από την άλλη, 32 χωροφύλακες στο δημαρχείο και λίγοι οπλισμένοι άντρες σε τέσσερα ή πέντε σπίτια στην αγορά. Αυτά τα σπίτια καταστράφηκαν με εμπρησμό κατά το ωραίο πρωσικό πρότυπο. Τελικά, οι χωροφύλακες έμειναν από πολεμοφόδια και αναγκάστηκαν να παραδοθούν.
«Θα είχαμε θρηνήσει λιγότερα θύματα», λέει η αναφορά της Συμμαχίτικης Επιτροπής, «αν ο Αλκάλντε Αλμπόρς δεν είχε εξαπατήσει το λαό, ισχυριζόμενος ότι θα παραδοθεί και μετά διατάζοντας άνανδρα τη δολοφονία αυτών που μπήκαν στο δημαρχείο βασιζόμενοι στο λόγο του. Και ο ίδιος ο Αλκάλντε δε θα είχε σκοτωθεί από το δίκαια εξαγριωμένο πληθυσμό αν δεν είχε πυροβολήσει με το ρεβόλβερ του σχεδόν εξ επαφής αυτούς που πήγαν να τον συλλάβουν».
Και ποιες ήταν οι απώλειες αυτής της μάχης;
«Αν και δεν μπορούμε να ξέρουμε ακριβώς τον αριθμό των νεκρών και των τραυματιών» (από τη μεριά του λαού) «μπορούμε πάντως να πούμε ότι ήταν όχι λιγότεροι από δέκα. Από τη μεριά αυτών που προκάλεσαν τη μάχη ήταν όχι λιγότεροι από δεκαπέντε νεκροί και τραυματίες».
Αυτή ήταν η πρώτη οδομαχία της Συμμαχίας. Επί είκοσι ώρες, 5.000 άντρες πάλεψαν με 32 χωροφύλακες και λίγους οπλισμένους αστούς και τους νίκησαν όταν τους τέλειωσαν τα πολεμοφόδια, χάνοντας συνολικά δέκα άντρες. Η Συμμαχία μπορεί μια χαρά να χώσει στα κεφάλια των οπαδών της το ρητό του Φάλσταφ (κωμικός φαφλατάς στο Σέκσπιρ, Σ.τ.Μ.) ότι «το καλύτερο συστατικό της ανδρείας είναι η σύνεση».
Δε χρειάζεται να πούμε ότι όλες οι ιστορίες φρίκης που δημοσίεψαν οι αστικές εφημερίδες για εργοστάσια που κάηκαν χωρίς λόγο, για πολυάριθμους χωροφύλακες που εκτελέστηκαν και ανθρώπους που αφού τους κατάβρεξαν με βενζίνη τους έβαλαν φωτιά, είναι καθαρά επινοήματα. Οι εργάτες που νικούν, φέρονται πάντα στους νικημένους αντιπάλους τους πάρα πολύ γενναιόδωρα κι έτσι οι τελευταίοι τους κατηγορούν για όλα τα αδικήματα που αυτοί οι ίδιοι ποτέ δεν παραλείπουν να διαπράξουν όταν νικήσουν.
Κι έτσι η νίκη κατακτήθηκε.
Η Επαναστατική Αλληλεγγύη γράφει θριαμβευτικά : «Οι φίλοι μας στο Αλκόι, που αριθμούν 5.000, είναι κύριοι της κατάστασης».
Και τι έκαναν αυτοί οι «κύριοι» την «κατάστασή» τους:
Εδώ η αναφορά της Συμμαχίας και η εφημερίδα της μας αφήνουν στα κρύα του λουτρού και είμαστε αναγκασμένοι να βασιστούμε στις συνηθισμένες αναφορές των εφημερίδων. Από αυτές μαθαίνουμε ότι οργανώθηκε στο Αλκόι μια «Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας», δηλαδή, μια επαναστατική κυβέρνηση. Για να επιβεβαιωθεί αυτό που στο Συνέδριό τους στο Σεν Ιμιέ (8) της Ελβετίας, στις 15 του Σεπτέμβρη του 1872, τα μέλη της Συμμαχίας αποφάσισαν : ότι
«κάθε οργάνωση πολιτικής, αυτοαποκαλούμενης προσωρινής ή επαναστατικής αρχής, δεν μπορεί παρά να είναι μια καινούργια απάτη και είναι τόσο επικίνδυνη για το προλεταριάτο όσο και καθεμιά από τις ήδη υπάρχουσες κυβερνήσεις». [«Τα δύο Συνέδρια του Σεν Ιμιέ», Δελτίο της Ομοσπονδίας του Ιούρα ... Νο 17-18, 15 Σεπτέμβρη-1 Οκτώβρη 1872, σελ.13].
Τα μέλη της Ισπανικής Ομοσπονδιακής Επιτροπής, που συνήλθε στο Αλκόι, έκαναν επιπλέον ότι μπορούσαν για να υιοθετηθεί αυτή η απόφαση και από το Συνέδριο του Ισπανικού Τμήματος της Διεθνούς. Και παρ’ όλα αυτά, μαθαίνουμε ότι ο Σεβερίνο Αλμπαραθίν, ένα μέλος αυτής της Επιτροπής και, σύμφωνα με ορισμένες αναφορές, και ο Φρανθίσκο Τομάς, ο γραμματέας του, ήταν μέλη αυτής της προσωρινής και επαναστατικής κυβέρνησης, της Επιτροπής Κοινής Σωτηρίας του Αλκόι.
Και τι έκανε η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας; Τι μέτρα υιοθέτησε για να φέρει την «άμεση και πλήρη χειραφέτηση των εργατών»; Απαγόρευσε στους άντρες να εγκαταλείψουν την πόλη, αν και στις γυναίκες αυτό επιτρεπόταν, με την προϋπόθεση ότι είχαν ... διαβατήριο! Οι εχθροί κάθε αρχής να εισαγάγουν ξανά το διαβατήριο! Όλα τα άλλα ήταν έσχατη σύγχυση, απραξία και ανημποριά.
Εν τω μεταξύ, ο στρατηγός Βελάρντε πλησίαζε με στρατό από το Αλικάντε. Η κυβέρνηση είχε κάθε λόγο να θέλει να ξεμπερδέψει ήσυχα με τις τοπικές εξεγέρσεις των επαρχιών. Και οι «κύριοι της κατάστασης» στο Αλκόι είχαν κάθε λόγο να θέλουν να ξεμπλέξουν από μια κατάσταση που δεν ήξεραν πώς να τη χειριστούν. Συνεπώς, ο βουλευτής Θερβέρα, που ενεργούσε σα μεσολαβητής, είχε ένα εύκολο καθήκον. Η Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας παραιτήθηκε και στις 12 του Ιούλη τα στρατεύματα μπήκαν στην πόλη χωρίς να συναντήσουν οποιαδήποτε αντίσταση. Η μόνη υπόσχεση που δόθηκε στην Επιτροπή Κοινής Σωτηρίας σαν αντάλλαγμα ήταν για ... γενική αμνηστία. Οι Συμμαχίτες «κύριοι της κατάστασης» είχαν για άλλη μια φορά ξεμπλέξει από μια δύσκολη θέση. Και εδώ τελειώνει η περιπέτεια του Αλκόι.
Η αναφορά της Συμμαχίας μας πληροφορεί ότι στο Σανλούκαρ της Μπαραμέντα, κοντά στο Κάντιθ,
«ο Αλκάλντε έκλεισε τα γραφεία της Διεθνούς και οι απειλές του και οι αδιάκοπες επιθέσεις του στα ατομικά δικαιώματα των πολιτών εξόργισαν τους εργάτες. Μια επιτροπή απαίτησε από τον υπουργό να τηρηθεί ο νόμος και να ανοίξουν ξανά τα γραφεία που είχαν κλείσει αυθαίρετα. Ο κ. Πι συμφώνησε ότι έτσι έπρεπε ... αλλά στην πράξη αρνήθηκε να συμμορφωθεί. Οι εργάτες ξεκαθάρισαν ότι η Κυβέρνηση ήταν αποφασισμένη να κηρύξει εκτός νόμου την Ένωσή τους (τη Διεθνή, σ.τ.μ.). Κατάργησαν τις τοπικές αρχές και διόρισαν άλλους στη θέση τους, οι οποίοι ξανάνοιξαν τα γραφεία της Ένωσης.» [«Στους εργάτες», Η Ομοσπονδία, Νο 206, 26 Ιούλη 1873.]
«Στο Σαλούνκαρ ... ο λαός είναι κύριος της κατάστασης!» γράφει θριαμβευτικά η Επαναστατική Αλληλεγγύη. Τα μέλη της Συμμαχίας, που και εδώ, αντίθετα με τις αναρχικές τους αρχές, σχημάτισαν μια επαναστατική κυβέρνηση, δεν ήξεραν τι να κάνουν την εξουσία τους. Έχασαν τον καιρό τους σε μάταιες λογομαχίες και χάρτινες αποφάσεις και όταν ο στρατηγός Παβία στις 5 Αυγούστου, αφού κατέλαβε τη Σεβίλλη και το Κάντιθ, έστειλε μερικούς λόχους της ταξιαρχίας Σόρια στο Σανλούκαρ δε συνάντησε ... καμιά αντίσταση.
Αυτά ήταν τα ηρωικά κατορθώματα που εκτέλεσε η Συμμαχία εκεί που δεν είχε κανέναν ανταγωνιστή.
ΙΙΙ
Αμέσως μετά τις οδομαχίες στο Αλκόι, ακολούθησε μια εξέγερση των Αδιάλλακτων στην Ανδαλουσία. Ο Πι υ Μαργκάλ που ήταν ακόμα στο πηδάλιο του κράτους, άρχισε συνεχείς διαπραγματεύσεις με τους ηγέτες αυτού του κόμματος με το σκοπό να σχηματίσει μαζί τους ένα Υπουργικό Συμβούλιο. Γιατί, λοιπόν, άρχισαν την εξέγερση πριν αποτύχουν οι διαπραγματεύσεις; Οι αιτίες αυτής της απερίσκεπτης ενέργειας ποτέ δεν εξηγήθηκαν αρκετά, πάντως είναι σίγουρο ότι η κύρια φροντίδα των Αδιάλλακτων ήταν η πραγματική εγκαθίδρυση μιας ομοσπονδιακής δημοκρατίας όσο το δυνατό γρηγορότερα για να καταλάβουν την εξουσία και τα πολυάριθμα διοικητικά πόστα που θα δημιουργούνταν στα διάφορα καντόνια. Το χώρισμα της Ισπανίας είχε καθυστερήσει πολύ από τη Βουλή της Μαδρίτης και επομένως έπρεπε να καταπιαστούν με την υπόθεση οι ίδιοι και να ανακηρύξουν παντού ανεξάρτητα καντόνια. Η στάση που ως τώρα κρατούσε η (μπακουνική) Διεθνής, η οποία από τις εκλογές ήταν πολύ μπλεγμένη με τις ενέργειες των Αδιάλλακτων, έδινε λαβή για υπολογίζουν στην υποστήριξη των Μπακουνικών. Πραγματικά, δεν είχαν μόλις καταλάβει οι Μπακουνικοί βίαια το Αλκόι και ήταν επομένως σε ανοιχτή σύγκρουση με την κυβέρνηση; Επιπλέον, οι Μπακουνικοί για χρόνια κήρυσσαν ότι κάθε επαναστατική δράση από τα πάνω ήταν ένα κακό και τα πάντα έπρεπε να οργανώνονται και να εκτελούνται από τα κάτω. Και να που τώρα βρέθηκε η ευκαιρία να εφαρμοστεί η περίφημη αρχή της αυτονομίας από τα κάτω, τουλάχιστον σε μερικές πόλεις. Όπως αναμενόταν, οι Μπακουνικοί εργάτες έπεσαν στην παγίδα και έβγαλαν τα κάστανα από τη φωτιά για χάρη των Αδιάλλακτων, μόνο για να ανταμειφθούν αργότερα από τους συμμάχους τους με τις συνηθισμένες κλοτσιές και σφαίρες.
Ποια ήταν η θέση των μελών της μπακουνικής Διεθνούς σε όλο αυτό το κίνημα; Το βοήθησαν να αναπτύξει τον ομοσπονδιακό τοπικισμό του. Έβαλαν σε πράξη όσο ήταν δυνατό το αναρχικό τους ιδεώδες. Οι ίδιοι αναρχικοί οι οποίοι πριν λίγους μήνες είχαν διακηρύξει στην Κόρντομπα ότι το να εγκαθιδρυθεί μια επαναστατική κυβέρνηση ήταν προδοσία και εξαπάτηση των εργατών, οι ίδιοι Μπακουνικοί παρακάθονταν τώρα σε όλες τις επαναστατικές δημοτικές κυβερνήσεις της Ανδαλουσίας, αλλά πάντα σε μειοψηφία, έτσι που οι Αδιάλλακτοι μπορούσαν να κάνουν ότι ήθελαν. Ενώ οι τελευταίοι διατηρούσαν την πολιτική και τη στρατιωτική ηγεσία, τους εργάτες τους ξεφορτώνονταν με πομπώδεις φράσεις ή αποφάσεις που εμφανίζονταν ότι εισάγουν κοινωνικές μεταρρυθμίσεις του πιο χοντροκομμένου και χωρίς νόημα είδους, οι οποίες επιπλέον υπήρχαν μόνο στα χαρτιά. Μόλις οι Μπακουνικοί ηγέτες απαιτούσαν πραγματικές παραχωρήσεις, τους έδιωχναν με περιφρόνηση. Όταν μιλούσαν με τους ανταποκριτές αγγλικών εφημερίδων, οι Αδιάλλακτοι ηγέτες του κινήματος βιάζονταν να διαχωρίσουν τον εαυτόν τους από τα αυτοαποκαλούμενα «μέλη της Διεθνούς» και να αποποιηθούν κάθε ευθύνη γι’ αυτούς, δηλώνοντας ότι τους ηγέτες τους και όλους τους φυγάδες της παρισινής Κομμούνας τους είχαν κάτω από αυστηρή αστυνομική παρακολούθηση. Τελικά, όπως θα δούμε, οι Αδιάλλακτοι στη Σεβίλλη, κατά τη διάρκεια της μάχης με τα κυβερνητικά στρατεύματα, πυροβόλησαν και ενάντια στους μπακουνικούς συμμάχους τους.
Μ’ αυτόν τον τρόπο, μέσα σε λίγες ημέρες όλη η Ανδαλουσία ήταν στα χέρια των ένοπλων Αδιάλλακτων. Η Σεβίλλη, η Μάλαγα, η Γρανάδα, το Κάντιθ κλπ. καταλήφθηκαν σχεδόν χωρίς αντίσταση. Κάθε πόλη αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητο καντόνι και σχημάτισε μια επαναστατική επιτροπή (χούντα). Η Μούρθια, η Καρταχένα, και η Βαλένθια ακολούθησαν το παράδειγμά τους. Μια παρόμοια απόπειρα, αλλά πιο ειρηνικού χαρακτήρα, έγινε στη Σαλαμάνκα. Έτσι, σχεδόν όλες οι μεγάλες πόλεις της Ισπανίας ήταν στα χέρια των εξεγερμένων, εκτός από τη Μαδρίτη, την πρωτεύουσα, που είναι μια πόλη του λούσου και σχεδόν ποτέ δεν παίζει αποφασιστικό ρόλο, και τη Βαρκελώνη. Αν εξεγειρόταν η Βαρκελώνη, η επιτυχία θα ήταν σχεδόν εξασφαλισμένη και επιπλέον θα είχε προσφέρει ισχυρή υποστήριξη στο εργατικό στοιχείο του κινήματος. Αλλά, όπως είδαμε, οι Αδιάλλακτοι στη Βαρκελώνη ήταν συγκριτικά ανίσχυροι, ενώ οι Μπακουνικοί, που ήταν ακόμα πολύ ισχυροί εκείνο τον καιρό, χρησιμοποίησαν τη γενική ΑΠΕΡΓΙΑ με σκοπό τον κατευνασμό. Έτσι η Βαρκελώνη αυτή τη φορά δε βρέθηκε στο πόστο της.
Παρ’ όλα αυτά, η εξέγερση, αν και άρχισε με ανόητο τρόπο, είχε μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας αν διεξαγόταν με κάποια εξυπνάδα, ακόμα και με τον τρόπο των ισπανικών στρατιωτικών εξεγέρσεων, στις οποίες η φρουρά της πόλης εξεγείρεται, βαδίζει στην επόμενη πόλη και νικάει τη φρουρά της στην οποία έχει γίνει προπαγάνδα από πριν και αναπτυσσόμενη σα χιονοστιβάδα, προχωρεί προς την πρωτεύουσα, μέχρι που μια επιτυχής συμπλοκή ή η αυτομολία προς το μέρος της των στρατευμάτων που έχουν σταλεί εναντίον της, αποφασίζει για τη νίκη. Αυτή η μέθοδος ήταν εξαιρετικά κατάλληλη για την περίσταση. Οι εξεγερμένοι είχαν από πολύ καιρό οργανωθεί σε εθελοντικά τάγματα, των οποίων η πειθαρχία ήταν, αλήθεια, μικρή, αλλά σίγουρα δεν ήταν χειρότερη από την πειθαρχία των υπολειμμάτων του παλιού ισπανικού στρατού, που στο μεγαλύτερο μέρος του είχε ήταν διαλυμένος. Τα μόνα αξιόπιστα στρατεύματα που είχε η κυβέρνηση ήταν οι χωροφύλακες (γκουάρντιας θιβίλες), και αυτοί ήταν διασκορπισμένοι σε όλη τη χώρα. Το θέμα ήταν να εμποδίσουν τους χωροφύλακες να συγκεντρωθούν και αυτό μπορούσε να γίνει μόνο με το να δώσουν γενναία τη μάχη σε ανοιχτό πεδίο. Αυτό δεν ήταν πολύ επικίνδυνο γιατί η κυβέρνηση μπορούσε να στείλει ενάντια στους εθελοντές μόνο στρατεύματα που ήσαν τόσο απείθαρχα όσο και αυτοί οι ίδιοι. Και αν ήθελαν να νικήσουν, αυτός ήταν ο μόνος τρόπος να το πετύχουν.
Όχι, όμως. Το ομοσπονδιακό πνεύμα των Αδιάλλακτων και της μπακουνικής ουράς τους αποτελείτο συνίστατο ακριβώς στο γεγονός ότι κάθε πόλη ενεργούσε από μόνη της, διακηρύσσοντας ότι το βασικό ήταν όχι η συνεργασία με τις άλλες πόλεις αλλά ο χωρισμός από αυτές, αποκλείοντας έτσι κάθε δυνατότητα συνδυασμένης επίθεσης. Αυτό που ήταν ένα αναπόφευχτο κακό κατά τη διάρκεια του Πολέμου των Χωρικών στη Γερμανία και των γερμανικών εξεγέρσεων το Μάη του 1849, δηλαδή, ο κατατεμαχισμός και η απομόνωση των επαναστατικών δυνάμεων που έδωσε τη δυνατότητα στα κυβερνητικά στρατεύματα να συντρίψουν τη μια εξέγερση μετά την άλλη, (9) ανακηρύχθηκε αρχή υπέρτατης επαναστατικής σοφίας. Ο Μπακούνιν είχε αυτή την ικανοποίηση. Από το Σεπτέμβρη του 1870 [στα Lettres à un français (Γράμματα σε ένα Γάλλο)] είχε διακηρύξει ότι ο μόνος τρόπος για να πετάξουν έξω τους Πρώσους από τη Γαλλία με επαναστατικό αγώνα, ήταν να καταργήσουν κάθε μορφή συγκεντρωτικής εξουσίας και να αφήσουν κάθε πόλη, κάθε χωριό, κάθε ενορία να διεξαγάγει τον πόλεμο μόνη της (10). Επομένως, αν κάποιος αντέτασσε στον πρωσικό στρατό που είχε συγκεντρωτική διοίκηση το αχαλίνωτο επαναστατικό του πάθος, η νίκη ήταν εξασφαλισμένη. Αντιμέτωπο με το συλλογικό πνεύμα του γαλλικού λαού, που θα γινόταν επιτέλους κύριος της τύχης του, το ατομικό πνεύμα του Μόλτκε θα βυθιζόταν σίγουρα στην ασημαντότητα. Οι Γάλλοι τότε αρνήθηκαν να το κάνουν αυτό, αλλά τώρα στην Ισπανία ο Μπακούνιν κέρδισε μια λαμπρή νίκη, όπως είδαμε κιόλας και θα δούμε και παρακάτω.
Εν τω μεταξύ, αυτή η εξέγερση, που έγινε χωρίς αιτία σαν κεραυνός εν αιθρία, αφαίρεσε τη δυνατότητα από τον Πι υ Μαργκάλ να συνεχίσει τις διαπραγματεύσεις του με τους Αδιάλλακτους. Αναγκάστηκε να παραιτηθεί, [18 Ιούλη 1873] και αντικαταστάθηκε από καθαρούς Ρεπουμπλικάνους όπως τον Καστελάρ, από ολοκάθαρους αστούς, των οποίων ο πρωταρχικός σκοπός ήταν να συντρίψουν το εργατικό κίνημα, που το είχαν πιο πριν χρησιμοποιήσει αλλά που τώρα τους είχε γίνει εμπόδιο. Μια μεραρχία με το στρατηγό Παβία στάλθηκε ενάντια στην Ανδαλουσία, μια άλλη με το στρατηγό Κάμπος ενάντια στη Βαλένθια και την Καρταχένα. Το κύριο σώμα αποτελείτο από χωροφύλακες που τους είχαν μαζέψει από όλη την Ισπανία και που όλοι τους ήταν παλιοί στρατιώτες με την πειθαρχία ακόμα άθικτη. Και εδώ επίσης, όπως και κατά τη διάρκεια των επιθέσεων του στρατού των Βερσαλλιών στο Παρίσι (ενάντια στην Κομμούνα, σ.τ.μ.), οι χωροφύλακες έπρεπε να στηρίξουν τους χωρίς ηθικό ταχτικούς και να αποτελέσουν την αιχμή του δόρατος για τις επιτιθέμενες κολόνες, δυο καθήκοντα που τα εκπλήρωσαν με το μέγιστο των ικανοτήτων τους. Εκτός από τους χωροφύλακες, οι μεραρχίες περιείχαν μερικά μάλλον ελλιπή συντάγματα κληρωτών, ώστε το καθένα από αυτά αριθμούσε κάπου 3.000 άντρες. Αυτές ήταν όλες-όλες οι δυνάμεις που μπόρεσε να συγκεντρώσει η Κυβέρνηση ενάντια στους εξεγερμένους.
Ο στρατηγός Παβία εκστράτευσε γύρω στις 20 του Ιούλη. Ένα απόσπασμα από χωροφύλακες και κληρωτούς κάτω από τις διαταγές του Ριπόλ κατέλαβε, στις 24, την Κόρντοβα. Στις 29, ο Παβία επιτέθηκε στην οχυρωμένη Σεβίλλη, που την κατέλαβε στις 30 ή στις 31 (οι ημερομηνίες συχνά δε δηλώνονται καθαρά σ’ αυτά τα τηλεγραφήματα). Αφήνοντας πίσω του μια κινητή μονάδα για να καταστείλει την εξεγερμένη ύπαιθρο, βάδισε ενάντια στο Κάντιθ, του οποίου οι υπερασπιστές έδωσαν μάχη μόνο στις προσβάσεις της πόλης κι αυτό χωρίς μεγάλο κέφι και ύστερα, στις 4 Αυγούστου, επέτρεψαν στον εαυτόν τους να τους αφοπλίσουν χωρίς αντίσταση. Στις μέρες που ακολούθησαν, ο Παβία αφόπλισε, πάλι χωρίς αντίσταση, το Σανλούκαρ της Μπαραμέντα, το Σαν Ρόκε, το Ταρίφα, το Αλχεθίρας και πολλές άλλες μικρές πόλεις που όλες είχαν αυτοανακηρυχθεί ανεξάρτητα καντόνια. Συγχρόνως έστειλε αποσπάσματα ενάντια στη Μάλαγα, που παραδόθηκε στις 3 Αυγούστου και στη Γρανάδα, που παραδόθηκε στις 8 Αυγούστου, χωρίς να προβάλει καμιά αντίσταση. Έτσι μέχρι τις 10 Αυγούστου, σε λιγότερο από ένα δεκαπενθήμερο και σχεδόν χωρίς αγώνα, όλη η Ανδαλουσία είχε υποταχθεί.
Στις 26 του Ιούλη, ο Μαρτίνεθ Κάμπος άρχισε την επίθεση ενάντια στη Βαλένθια. Η εξέγερση εδώ είχε γίνει από τους εργάτες. Όταν έγινε το σχίσμα στην Ισπανική Διεθνή, η αληθινή Διεθνής είχε στη Βαλένθια την πλειοψηφία και το νέο Ισπανικό Ομοσπονδιακό Συμβούλιο μεταφέρθηκε εκεί. (11) Σύντομα μετά την ανακήρυξη της Δημοκρατίας, όταν μπροστά τους βρίσκονταν επαναστατικές μάχες, οι μπακουνικοί εργάτες της Βαλένθια, δυσπιστώντας στους ηγέτες της Βαρκελώνης που έκρυβαν την κατευναστική πολιτική τους κάτω από υπερεπαναστατικές φράσεις, πρότειναν στα μέλη της αληθινής Διεθνούς τη συνεργασία τους σε όλα τα τοπικά κινήματα. Όταν άρχισε το κίνημα των καντονιών, και οι δύο ομάδες, χρησιμοποιώντας τους Αδιάλλακτους, επιτέθηκαν αμέσως και έδιωξαν τα στρατεύματα. Ποιοι αποτέλεσαν τη χούντα της Βαλένθια παραμένει άγνωστο, αλλά από τις αναφορές των ανταποκριτών των αγγλικών εφημερίδων φαίνεται πως οι εργάτες επικρατούσαν σαφώς στη χούντα, όπως ακριβώς επικρατούσαν κι ανάμεσα στους Εθελοντές της Βαλένθια. Οι ίδιοι ανταποκριτές μιλούσαν για τους εξεγερμένους της Βαλένθια με ένα σεβασμό που ούτε κατά διάνοια δεν έδειχναν απέναντι στους άλλους στασιαστές, που οι περισσότεροι ήταν Αδιάλλακτοι. Επαινούσαν την πειθαρχία τους και την τάξη που επικρατούσε στην πόλη και πρόβλεπαν μακριά αντίσταση και σκληρή πάλη. Δεν έκαναν λάθος. Η Βαλένθια, μια ανοχύρωτη πόλη, αντιστάθηκε στις επιθέσεις της μεραρχίας του Κάμπος από τις 26 του Ιούλη ως τις 8 Αυγούστου, περίοδος μεγαλύτερη από του συνόλου της Ανδαλουσίας.
Στην επαρχία της Μούρθια, η ομώνυμη πρωτεύουσα καταλήφθηκε χωρίς μάχη. Μετά την πτώση της Βαλένθια, ο Κάμπος κινήθηκε ενάντια στην Καρταχένα, ένα από τα ισχυρότερα οχυρά της Ισπανίας, που προστατεύεται από την πλευρά της στεριάς με ένα προμαχώνα και προκεχωρημένα οχυρά στα δεσπόζοντα υψώματα. Οι 3.000 άντρες του κυβερνητικού στρατού, που δεν είχαν καθόλου πολιορκητικό πυροβολικό και των οπίων τα ελαφρά πεδινά πυροβόλα ήταν φυσικά ανίσχυρα μπροστά στο βαρύ πυροβολικό των οχυρών, έπρεπε να περιοριστούν στο να πολιορκούν την πόλη από την πλευρά της στεριάς. Όμως, αυτό έδινε ελάχιστη ωφέλεια, εφόσον ο λαός της Καρταχένα κυριαρχούσε στη θάλασσα με τα ναυτικά σκάφη που είχαν αιχμαλωτίσει στο λιμάνι. Οι εξεγερμένοι, οι οποίοι, ενώ η μάχη συνεχιζόταν στη Βαλένθια και στην Ανδαλουσία, ήταν πλήρως απασχολημένοι με τις δικές τους υποθέσεις, άρχισαν να σκέφτονται για τον έξω κόσμο αφού οι άλλες εξεγέρσεις είχαν καταπνιγεί, όταν στους ίδιους άρχισαν να λείπουν τα χρήματα και τα εφόδια. Μόνο τότε αποπειράθηκαν πραγματικά να βαδίσουν ενάντια στη Μαδρίτη, που βρισκόταν τουλάχιστον 465 χιλιόμετρα μακριά, πάνω από δυο φορές μακρύτερα από τη Βαλένθια ή τη Γρανάδα! Η εκστρατεία κατέληξε σε καταστροφή όχι μακριά από την Καρταχένα. Η πολιορκία απέκλεισε κάθε δυνατότητα για περαιτέρω εξόδους προς τη στεριά, και έτσι αποπειράθηκαν να κάνουν εξόδους από τη θάλασσα με τη βοήθεια του στόλου. Και τι εξόδους! Δεν μπορούσε ούτε λόγος να γίνει ξανά για πρόκληση εξεγέρσεων με τη βοήθεια των πολεμικών σκαφών της Καρταχένα στις παραλιακές πόλεις που είχαν πρόσφατα υποταχθεί. Ο στόλος του Ανεξάρτητου Καντονιού της Καρταχένα περιορίστηκε, επομένως, να απειλεί ότι θα κανονιοβολήσει τις άλλες παραλιακές πόλεις από τη Βαλένθια ως τη Μάλαγα, οι οποίες, σύμφωνα με τη θεωρία του λαού της Καρταχένα ήταν επίσης ανεξάρτητες – και αν το απαιτούσε η ανάγκη να τις κανονιοβολήσουν στην πραγματικότητα αν παρέλειπαν να παραδώσουν στα πλοία τις απαιτούμενες προμήθειες και την πολεμική συμβολή τους σε μετρητά. Όταν αυτές οι πόλεις, σαν ανεξάρτητα καντόνια, πολεμούσαν την κυβέρνηση, η Καρταχένα ήταν οπαδός της αρχής «ο καθένας για τον εαυτό του». Τώρα που είχαν νικηθεί η αρχή που εθεωρείτο σε ισχύ ήταν – «όλοι για την Καρταχένα!» Να πώς οι Αδιάλλακτοι της Καρταχένα και οι μπακουνικοί υποστηριχτές τους ερμήνευαν το ομοσπονδιακό πνεύμα των ανεξάρτητων καντονιών.
Για να ενισχύσει τις γραμμές των μαχητών της ελευθερίας, η κυβέρνηση της Καρταχένα απόλυσε από την τοπική φυλακή περίπου 1.800 κατάδικους – τους χειρότερους ληστές και δολοφόνους της Ισπανίας. Μετά τις αποκαλύψεις που έκανε η αναφορά για τη Συμμαχία δεν μπορεί να υπάρχει πια αμφιβολία πως αυτό το επαναστατικό βήμα το είχαν προτείνει οι μπακουνικοί. Η αναφορά αποκαλύπτει ότι ο Μπακούνιν προπαγάνδιζε με ενθουσιασμό την «εξαπόλυση όλων των άγριων παθών» και έφερνε το ρώσο ληστή σαν υπόδειγμα για κάθε αληθινό επαναστάτη. Ότι είναι σωστό για το Ρώσο είναι σωστό και για τον Ισπανό. Όταν η τοπική κυβέρνηση της Καρταχένα ελευθέρωσε τα «άγρια πάθη» των 1.800 μαχαιροβγαλτών, και έτσι επέφερε εξαχρείωση στα στρατεύματά της στον ύψιστο βαθμό, ενεργούσε εντελώς μέσα στο πνεύμα του Μπακούνιν. Και όταν, αντί να γκρεμίσει τα ίδια της τα οχυρά, η ισπανική κυβέρνηση περίμενε την πτώση της Καρταχένα από την εσωτερική αποδιοργάνωση των υπερασπιστών της, ακολουθούσε μια εντελώς σωστή πολιτική.
IV
Ας ακούσουμε τώρα τι έχει να πει η αναφορά της Νέας Ομοσπονδίας της Μαδρίτης για το όλο κίνημα.
«Τη δεύτερη Κυριακή του Αυγούστου επρόκειτο να συγκληθεί ένα Συνέδριο στη Βαλένθια, το οποίο, μεταξύ άλλων, επρόκειτο να καθορίσει ποια στάση έπρεπε να υιοθετήσει η Ισπανική Διεθνής Ομοσπονδία απέναντι στα σπουδαία πολιτικά γεγονότα που έλαβαν χώραν στην Ισπανία από τις 11 του Φλεβάρη, ημέρα που ανακηρύχθηκε η Δημοκρατία. Αλλά αυτή η ανόητη (descabellada, κυριολεκτικά : αναμαλλιασμένη) «εξέγερση των καντονιών, που οδήγησε σε μια τόσο αξιοθρήνητη αποτυχία και στην οποία μέλη της Διεθνούς πήραν πρόθυμα μέρος σε όλες σχεδόν τις εξεγερμένες επαρχίες, δεν οδήγησε μόνο το έργο του Ομοσπονδιακού Συμβουλίου σε στασιμότητα διασκορπίζοντας τα περισσότερα μέλη του, αλλά αποδιοργάνωσε σχεδόν ολότελα τις τοπικές ομοσπονδίες και, το χειρότερο, εξέθεσε τα μέλη τους στο πλήρες μίσος και την καταδίωξη που συνεπάγεται πάντα μια λαϊκή εξέγερση αρχινισμένη και ηττημένη ατιμωτικά ...
«Όταν άρχισε η εξέγερση των καντονιών, όταν οι χούντες, δηλ. οι κυβερνήσεις των καντονιών, σχηματίστηκαν, αυτοί οι άνθρωποι» (οι μπακουνικοί) «που είχαν μιλήσει τόσο βίαια ενάντια στην πολιτική εξουσία και μας είχαν κατηγορήσει για αυταρχισμό, δεν έχασαν καθόλου καιρό για να γίνουν μέλη αυτών των κυβερνήσεων. Και σε σημαντικές πόλεις όπως στη Σεβίλλη, το Κάντιθ, το Σανλούκαρ της Μπαραμέντα, τη Γρανάδα και τη Βαλένθια, πολλά μέλη της Διεθνούς που αυτοαποκαλούνταν αντιαυταρχικοί παρακάθονταν στις χούντες των καντονιών χωρίς κανένα πρόγραμμα εκτός από την αυτονομία των επαρχιών ή των καντονιών. Αυτό αποδεικνύεται επίσημα από τις διακηρύξεις και από άλλα έγγραφα που δημοσίεψαν αυτές οι χούντες πάνω από τις υπογραφές πολύ γνωστών μελών αυτής της Διεθνούς.
«Μια τόσο κατάφωρη αντίθεση μεταξύ θεωρίας και πράξης, μεταξύ προπαγάνδας και δράσης, θα είχε μικρή σημασία αν η Ένωσή μας μπορούσε να βγάλει κάποιο όφελος από αυτό, ή αν μπορούσε να προωθήσει την οργάνωση των δυνάμεών μας, ή να προαγάγει κατά οποιοδήποτε τρόπο την επίτευξη του βασικού μας σκοπού – τη χειραφέτηση της εργατικής τάξης. Συνέβηκε ακριβώς το αντίθετο, όπως ήταν σίγουρο μια και έλειπε η πρωταρχική προϋπόθεση, δηλαδή, η ενεργητική συνεργασία του ισπανικού προλεταριάτου, που θα μπορούσε πολύ εύκολα να εξασφαλιστεί ενεργώντας στο όνομα της Διεθνούς. Δεν υπήρξε συμφωνία μεταξύ των τοπικών ομοσπονδιών, το κίνημα εγκαταλείφθηκε στην ατομική ή τοπική πρωτοβουλία χωρίς ηγεσία (εκτός από αυτήν που ήταν ικανή να επιβάλλει η μυστηριώδης Συμμαχία και αυτή η Συμμαχία, για την ντροπή μας, κυριαρχεί ακόμα στην ισπανική Διεθνή) και χωρίς κανένα πρόγραμμα διαφορετικό από το πρόγραμμα των φυσικών εχθρών μας, των αστών ρεπουμπλικάνων. Έτσι, το κίνημα των καντονιών υπέστη την πιο ατιμωτική ήττα χωρίς να προβάλλει σχεδόν καμιά αντίσταση, και παρασέρνοντας στην πτώση του το γόητρο και την οργάνωση της Διεθνούς στην Ισπανία. Για κάθε υπερβολή, κάθε έγκλημα, κάθε βιαιοπραγία που γίνεται σήμερα, οι ρεπουμπλικάνοι κατηγορούν τα μέλη της Διεθνούς. Μας διαβεβαιώνουν ακόμα, ότι στη Σεβίλλη, στη διάρκεια της μάχης, οι Αδιάλλακτοι πυροβολούσαν τους ίδιους τους συμμάχους τους, τα μέλη της «μπακουνικής» Διεθνούς. Εκμεταλλευόμενοι έξυπνα τις ανοησίες τους, οι αντιδραστικοί υποκινούν τους ρεπουμπλικάνους να μας καταδιώκουν και να μας διασύρουν μπροστά στις αδιάφορες μάζες. Φαίνεται πως αυτό που δεν μπόρεσαν να κάνουν στις μέρες της Σαγκάστα, δηλ. να διασύρουν τη Διεθνή στη μεγάλη μάζα των ισπανών εργατών, μπόρεσαν να το πετύχουν τώρα.
«Ένας αριθμός εργατικών τμημάτων της Βαρκελώνης αποσπάστηκαν από τη Διεθνή και διαμαρτυρήθηκαν δημόσια ενάντια στους ανθρώπους της εφημερίδας Η Ομοσπονδία» (το κύριο όργανο των μπακουνικών) «και της ανεξήγητης στάσης τους. Στο Χέρεθ, το Πουέρτο ντε Σάντα Μαρία και αλλού, οι ομοσπονδίες αποφάσισαν να αυτοδιαλυθούν. Τα λίγα μέλη της Διεθνούς που έμεναν στη Λόχα (επαρχία της Γρανάδας) διώχτηκαν από τον πληθυσμό. Στη Μαδρίτη, όπου ο λαός απολαμβάνει ακόμα τη μεγαλύτερη ελευθερία, η παλιά» (μπακουνική) «ομοσπονδία δε δίνει σημεία ζωής, ενώ οι δικοί μας είναι υποχρεωμένοι να παραμένουν αδρανείς και σιωπηλοί αν δε θέλουν να κατηγορηθούν για τις αμαρτίες άλλων. Στις πόλεις του βορρά, όπου ο πόλεμος των καρλιστών γίνεται κάθε μέρα και σκληρότερος, αποκλείει κάθε δραστηριότητα από τη μεριά μας. Τέλος, στη Βαλένθια, όπου η κυβέρνηση νίκησε μετά από αγώνα που κράτησε ένα δεκαπενθήμερο, τα μέλη της Διεθνούς που δεν το ΄σκασαν είναι υποχρεωμένα να κρύβονται και το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο έχει διαλυθεί».
Αυτά μας λέει η αναφορά της Μαδρίτης. Όπως βλέπουμε, συμφωνεί σε όλες τις λεπτομέρειες με την παραπάνω ιστορική περιγραφή.
Ποιο είναι, λοιπόν, το αποτέλεσμα όλης μας της έρευνάς;
1. Μόλις αντιμετώπισαν μια σοβαρή επαναστατική κατάσταση, οι μπακουνικοί αναγκάστηκαν να πετάξουν στη θάλασσα όλο το παλιό τους πρόγραμμα. Πρώτο, θυσίασαν τη θεωρία τους της απόλυτης αποχής από πολιτικές, και ιδιαίτερα εκλογικές, δραστηριότητες. Μετά, η αναρχία, η κατάργηση του κράτους, είχε την ίδια τύχη. Αντί να καταργήσουν το κράτος προσπάθησαν, αντίθετα, να εγκαθιδρύσουν έναν αριθμό νέων, μικρών κρατών. Μετά, εγκατέλειψαν την αρχή ότι οι εργάτες δεν πρέπει να πάρουν μέρος σε καμιά επανάσταση που δεν έχει σκοπό της την άμεση και πλήρη χειραφέτηση του προλεταριάτου και πήραν οι ίδιοι μέρος σε ένα κίνημα που ήταν κραυγαλέα αστικό. Τελικά, ενέργησαν ενάντια στο δόγμα που μόλις είχαν διακηρύξει – ότι η εγκαθίδρυση μιας επαναστατικής κυβέρνησης δεν είναι παρά άλλη μια απάτη, άλλη μια προδοσία της εργατικής τάξης – γιατί παρακάθησαν τελείως άνετα στις χούντες των διάφορων πόλεων και επιπλέον σχεδόν παντού σαν ανίσχυρη μειοψηφία που την καπέλωνε και την εκμεταλλευόταν πολιτικά η αστική τάξη.
2. Η απάρνηση των αρχών που κήρυσσαν πάντα έγινε επιπλέον με τον πιο άνανδρο και δόλιο τρόπο και υποκινιόταν από μια ένοχη συνείδηση, έτσι που ούτε οι ίδιοι οι μπακουνικοί ούτε οι μάζες που καθοδηγούσαν δεν είχαν πρόγραμμα ούτε ήξεραν τι ήθελαν όταν πήραν μέρος στο κίνημα. Και ποια ήταν η φυσική συνέπεια; Είτε να εμποδίσουν κάθε δράση, όπως έγινε στη Βαρκελώνη, είτε να παρασυρθούν σε σποραδικές, ξεκάρφωτες και παράλογες εξεγέρσεις, όπως στο Αλκόι και το Σανλούκαρ της Μπαραμέντα. Είτε, τέλος, την ηγεσία της εξέγερσης να την πάρουν οι αδιάλλακτοι αστοί, όπως έγινε στις περισσότερες εξεγέρσεις. Έτσι, μόλις χρειάστηκε να δράσουν, οι υπερεπαναστατικοί κομπασμοί των μπακουνικών είτε μετατράπηκαν σε κατευνασμό ή σε εξεγέρσεις που ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία, ή, τους οδήγησαν να συμμαχήσουν με ένα αστικό κόμμα που εκμεταλλεύτηκε τους εργάτες πολιτικά με τον αισχρότερο τρόπο και επιπλέον τους φιλοδώρησε με κλοτσιές.
3. Τίποτα δεν απομένει από τις ονομαζόμενες αρχές της αναρχίας, της ελεύθερης ομοσπονδίας ανεξάρτητων ομάδων κλπ., εκτός από τον απεριόριστο και παράλογο κατατεμαχισμό των επαναστατικών πόρων, που έδωσε τη δυνατότητα στην κυβέρνηση να καταλάβει, ουσιαστικά χωρίς αντίσταση, τη μια πόλη μετά την άλλη με μια χούφτα στρατιώτες.
4. Το αποτέλεσμα όλων αυτών είναι ότι όχι μόνο τα για πρώτη φορά τόσο καλά οργανωμένα και πολυάριθμα ισπανικά τμήματα της Διεθνούς – και της πραγματικής και της ψεύτικης – βρέθηκαν μπλεγμένα στην πτώση των Αδιάλλακτων και είναι τώρα ουσιαστικά διαλυμένα, αλλά τους καταλογίζονται και αναρίθμητες αγριότητες, χωρίς τις οποίες οι μικροαστοί όλων των εθνών δεν μπορούν να φανταστούν μια εργατική εξέγερση και αυτό καθιστά αδύνατο, ίσως για πολλά χρόνια, το να οργανωθεί ξανά διεθνιστικά το ισπανικό προλεταριάτο.
Σημειώσεις από τα Άπαντα Μαρξ-Ένγκελς
1. Την 1η του Ιούλη 1873, το Γενικό Συμβούλιο στη Νέα Υόρκη ανακοίνωσε επίσημα τη σύγκληση του ταχτικού συνεδρίου της Διεθνούς στη Γενεύη για τις 8 του Σεπτέμβρη. Επρόκειτο να συζητηθεί η αναθεώρηση του Κανονισμού, η οργάνωση διεθνούς ένωσης των επαγγελματικών συνδικάτων, η πολιτική δραστηριότητα των οργανωμένων εργατών, οι εργατικές στατιστικές και άλλα ζητήματα. Αρχικά ο Μαρξ και ο Ένγκελς σκόπευαν να παρίστανται στο συνέδριο και να πάρουν μέρος στις εργασίες του αλλά μετά από ανάλυση της κατάστασης μέσα στη Διεθνή, κατέληξαν ότι το συνέδριο δεν μπορούσε να είναι πραγματικά αντιπροσωπευτικό. Σχεδόν όλες οι οργανώσεις της Διεθνούς, επειδή δεν μπορούσαν να στείλουν αντιπροσώπους, μεταβίβασαν τα πληρεξούσιά τους σε μέλη της Ρωμανικής Ομοσπονδίας της Ελβετίας. Το ίδιο έκανε και η Νέα Ομοσπονδία της Μαδρίτης της οποίας οι ηγέτες έστειλαν ένα αντίγραφο της αναφοράς τους στο Συνέδριο της Γενεύης στον Ένγκελς στο Λονδίνο. Αυτό που παρακίνησε το Μαρξ και τον Ένγκελς να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στο συνέδριο ήταν κυρίως η αύξουσα συνειδητοποίησή τους ότι η Διεθνής Ένωση Εργατών δεν μπορούσε πλέον να αντεπεξέλθει στις ανάγκες της εξάπλωσης του προλεταριακού κινήματος.
Στο έκτο συνέδριο της Διεθνούς στη Γενεύη (8-13 του Σεπτέμβρη 1873) 28 αντιπρόσωποι από τους 31 ανήκαν στις ελβετικές οργανώσεις της Διεθνούς ή στα τμήματα εμιγκρέδων της στην Ελβετία. Μόνο 3 αντιπρόσωποι αντιπροσώπευαν άλλες χώρες.
Το συνέδριο άκουσε την αναφορά του Γενικού Συμβουλίου και αναφορές από τα τοπικά τμήματα. Κατά τη συζήτηση για τον Καταστατικό, η πλειοψηφία των αντιπροσώπων με ηγέτη τον Γ. Φ. Μπέκερ επικύρωσε τις αποφάσεις του Συνεδρίου της Χάγης του 1872 για την επέκταση των λειτουργιών του Γενικού Συμβουλίου. Το συνέδριο υπογράμμισε την ανάγκη για την εργατική τάξη να διεξάγει πολιτικό πάλη και υιοθέτησε μια απόφαση για περισσότερα μέτρα για μια διεθνή ένωση των επαγγελματικών συνδικάτων. Η Νέα Υόρκη παρέμεινε η έδρα του Γενικού Συμβουλίου. Το Συνέδριο της Γενεύης του 1873 ήταν το τελευταίο συνέδριο της Διεθνούς.
2. Μια παραπομπή στους φιλελεύθερους – συνταγματικούς μοναρχικούς που υποστήριζαν τον προστατευόμενο των ευρωπαϊκών δυνάμεων στον ισπανικό θρόνο, το βασιλιά Αμαντέο της Σαβοΐας.
3. Οι Αλφονσικοί ένας αντιδραστικός πολιτικός σχηματισμός της Ισπανίας που υποστήριζε τον Αλφόνσο (γιο της Ισαβέλλας ΙΙ), το Βουρβόνο διεκδικητή του ισπανικού θρόνου. Ανακηρύχθηκε βασιλιάς (Αλφόνσος ΧΙΙ) το 1874. Οι Αλφονσικοί στηρίζονταν στους μεγάλους γαιοκτήμονες, τον κλήρο και τα ανώτερο στρώμα της αστικής τάξης.
4. Οι Καρλιστές : μια κληρικο – απολυταρχική ομάδα που υποστήριζε την αξίωση του Δον Κάρλος, αδερφού του βασιλιά Φερδινάνδου VII, πάνω στον ισπανικό θρόνο στο πρώτο μισό του 19ου αιώνα. Υπολογίζοντας στην υποστήριξη στους αντιδραστικούς στρατοκρατικούς κύκλους και στον καθολικό κλήρο καθώς και στην οπισθοδρομική αγροτιά των ορεινών περιοχών της Ισπανίας, οι Καρλιστές εξαπόλυσαν έναν εμφύλιο πόλεμο το 1833 που διάρκεσε μέχρι το 1840 (Πρώτος Καρλιστικός Πόλεμος)). Όταν ο Δον Κάρλος πέθανε το 1885, οι Καρλιστές υποστήριξαν την υποψηφιότητα του εγγονού του, του Δον Κάρλος του νεότερου. Το 1872, κατά τη διάρκεια της πολιτικής κρίσης, οι Καρλιστές δραστηριοποιήθηκαν περισσότερο και αυτό οδήγησε σε έναν άλλο εμφύλιο πόλεμο (Δεύτερος Καρλιστικός Πόλεμος) που διάρκεσε μέχρι το 1876.
5. Αναφορά στο συνέδριο που έγινε στη Γενεύη από 1-6 Σεπτέμβρη 1873 αντιπροσώπων αναρχικών και ρεφορμιστικών οργανώσεων που καταπολέμησαν τις αποφάσεις του Συνεδρίου της Χάγης και έτσι αποχώρησαν από τη Διεθνή, όπως εκτίθεται στις αποφάσεις του Γενικού Συμβουλίου στις 26 του Γενάρη και στις 30 του Μάη του 1873. Το συνέδριο συγκλήθηκε από το μπακουνικό Τμήμα Προπαγάνδας της Γενεύης και την Επαναστατική Σοσιαλιστική Δράση (βλέπε Σημείωση 75). Το συνέδριο διακήρυξε την άρνηση κάθε κύρους, τη βασική αρχή της διεθνούς αναρχικής ένωσης, κατάργησε το Γενικό Συμβούλιο, δεν αναγνώρισε στα συνέδρια το δικαίωμα να υιοθετούν αποφάσεις σε ζητήματα αρχών και απάλειψε το Άρθρο 17α, για την πολιτική δράση της εργατικής τάξης από το Καταστατικό.
6. Ο Μαρξ και ο Ένγκελς αποκαλούσαν τους ηγέτες της λασαλικής Γενικής Ένωσης των Γερμανών Εργατών (που ιδρύθηκε το Μάη του 1863) βισμαρκικούς σοσιαλιστές και την εφημερίδα τους – το Νέο Σοσιαλδημοκράτη – φερέφωνο της αστυνομίας γιατί και οι δύο ακολουθούσαν μια πολιτική προσαρμογής στο βισμαρκικό καθεστώς και έκαναν επιθέσεις ενάντια στην επαναστατική προλεταριακή πτέρυγα του γερμανικού εργατικού κινήματος και της Διεθνούς.
7. Με απόφαση του συνεδρίου των Ισπανών αναρχικών στην Κόρντοβα στις 30 του Δεκέμβρη 1872, το Ισπανικό Ομοσπονδιακό Συμβούλιο αντικαταστάθηκε από μια Ομοσπονδιακή Επιτροπή με περιορισμένες εξουσίες (για λεπτομέρειες βλέπε Κ. Μαρξ και Φ. Ένγκελς, Η Συμμαχία της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας και η Διεθνής Ένωση Εργατών).
8. Στις 15-16 του Σεπτέμβρη του 1872, με πρωτοβουλία της Ομοσπονδίας της Γιούρα, συγκλήθηκε στο Σεν Ιμιέ ένα συνέδριο αντιπροσώπων μυστικών οργανώσεων της μπακουνικής Συμμαχίας από διάφορες χώρες. Το συνέδριο αποφάσισε να απορρίψει τις αποφάσεις του Συνεδρίου της Χάγης και το κύρος του Γενικού Συμβουλίου. Υιοθέτησε μια απόφαση ενάντια στην πολιτική πάλη της εργατικής τάξης και την αναγκαιότητα ανεξάρτητου πολιτικού κόμματος του προλεταριάτου. Απευθύνθηκε στα τμήματα ζητώντας να αντιταχθούν στο Γενικό Συμβούλιο και να συγκαλέσουν το δικό τους «αντιαυταρχικό» συνέδριο μέσα σε έξι μήνες. Οι αποφάσεις του Συνεδρίου του Σεν Ιμιέ σήμαιναν ένα πραγματικό σχίσμα μέσα στη Διεθνή.
9. Αναφορά στη μεγάλη εξέγερση των γερμανών χωρικών το 1524-25 γνωστής σαν ο Πόλεμος των Χωρικών στη Γερμανία και στην εξέγερση της Σαξονίας, της πρωσικής επαρχίας του Ρήνου, του Παλατινάτου και της Βάδης το Μάη του 1849 για την υπεράσπιση του Αυτοκρατορικού Συντάγματος που συντάχθηκε από την Εθνοσυνέλευση της Φραγκφούρτης αλλά απορρίφθηκε από τους γερμανούς πρίγκιπες. Η πάλη για το Αυτοκρατορικό Σύνταγμα (στο Παλατινάτο και τη Βάδη διάρκεσε μέχρι τον Ιούλη του 1849) ήταν το τελικό στάδιο της αστικοδημοκρατικής επανάστασης του 1848-49 στη Γερμανία.
Βλέπε Ένγκελς. Ο πόλεμος των χωρικών στη Γερμανία και Η εκστρατεία για το Γερμανικό Αυτοκρατορικό Σύνταγμα.
10. «Ανακεφαλαιώνουμε τα κύρια σημεία : ο διοικητικός και ο κυβερνητικός μηχανισμός πρέπει να συντριβούν μόνιμα και να μην αντικατασταθούν από άλλον. Να δοθεί πλήρης ελευθερία πρωτοβουλίας, κινήσεων και οργάνωσης σε όλες τις επαρχίες και σε όλους τους δήμους της Γαλλίας, πράγμα που ισοδυναμεί με τη διάλυση του Κράτους και την αρχή της Κοινωνικής Επανάστασης ...»
11. Με πρωτοβουλία της Νέας Ομοσπονδίας της Μαδρίτης οι οπαδοί του Γενικού Συμβουλίου της Διεθνούς στην Ισπανία σχημάτισαν, το Γενάρη του 1873, ένα νέο Ισπανικό Ομοσπονδιακό Συμβούλιο στη Βαλένθια για να αντισταθμίσει τις ενέργειες των αναρχικών ομοσπονδιών, που είχαν αντικαταστήσει το Ομοσπονδιακό Συμβούλιο με την Ομοσπονδιακή Επιτροπή.
