ngnm

Πολιτισμός - Τέχνη

14 Ιουλίου 2024

Μια σύντομη περιγραφή του κινήματος Dada που αναπτύχθηκε κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου σε ριζική αποστροφή προς την κοινωνία που το είχε αφήσει να προκύψει

Nick Heath

"Στη Ζυρίχη, που δεν συμμετείχαμε στα σφαγεία του παγκόσμιου πολέμου, αφιερωθήκαμε στις καλές τέχνες. Ενώ στο βάθος βροντούσαν οι πυροβολισμοί, εμείς κολλούσαμε χαρτιά, διαβάζαμε τα έργα μας, γράφαμε ποίηση και τραγουδούσαμε με όλη μας τη φωνή" - Hans Arp

Το Dada ήταν μια άμεση απάντηση στα κατακλυσμιαία γεγονότα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Μαζικές σφαγές, που δεν είχαν ξαναγίνει ποτέ, ανέδειξαν τον παραλογισμό του καπιταλισμού και του πολεμικού κράτους, όπως μια φωτοβολίδα που φωτίζει ένα πεδίο μάχης τη νύχτα. Ο εφιάλτης μπορούσε να απαντηθεί μόνο με την απόρριψη των αξιών μιας κοινωνίας που επέτρεψε να συμβεί αυτό. Στο Dada αυτή η απόρριψη οργανώθηκε γύρω από την άρνηση των καλλιτεχνικών και πολιτιστικών αξιών της παλιάς κοινωνίας. Ως εκ τούτου, επρόκειτο να διαδραματίσει βασικό ρόλο στην επιρροή ορισμένων από τους καλλιτέχνες που συμμετείχαν για περισσότερο από πενήντα χρόνια, καθώς και να επηρεάσει μεταγενέστερα κινήματα όπως ο υπερρεαλισμός και οι αναρχικές πολιτιστικές δραστηριότητες της δεκαετίας του 1960.

Στο κέντρο της Ζυρίχης, στην ουδέτερη Ελβετία, συγκεντρώθηκαν καλλιτέχνες για να προστατευτούν από τη φρίκη του συνεχιζόμενου πολέμου. Εδώ οργάνωναν εκδηλώσεις στο νυχτερινό κέντρο Cabaret Voltaire.

Το 1915 ο Hugo Ball και η συντρόφισσά του Emmy Hennings, δημιούργησαν το Cabaret Voltaire, στο οποίο προσχώρησαν και άλλοι καλλιτέχνες όπως ο Tristan Tzara, ο Marcel Janco, και οι δύο ρουμανικής καταγωγής, ο Richard Huelsenbeck και ο Jean Arp, από τη Γαλλία και τη Γερμανία. Αναζήτησαν ριζοσπαστική κριτική της σημερινής κοινωνίας και της τέχνης που παρήγαγε. Ο Hugo Ball δημοσίευσε το Μανιφέστο του Dada όπου δήλωσε ότι "το Dada είναι μια νέα τάση στην τέχνη... Το Dada προέρχεται από το λεξικό. Είναι τρομερά απλό. Στα γαλλικά σημαίνει 'άλογο για χόμπι'. Στα γερμανικά σημαίνει "αντίο", "Φύγε από την πλάτη μου", "Θα τα πούμε κάποια στιγμή". Στα ρουμανικά: 'Ναι, πράγματι, έχεις δίκιο, αυτό είναι. Αλλά βέβαια, ναι, σίγουρα, σωστά...'"

Ο Ball ήθελε να χρησιμοποιήσει μια ανόητη λέξη για να γελοιοποιήσει τις επιτηδευμένες αξιώσεις του παλιού κόσμου της τέχνης. Όπως είπε "Πώς γίνεται κανείς διάσημος; Λέγοντας dada. Με μια ευγενική χειρονομία και λεπτή ευπρέπεια. Μέχρι να τρελαθεί κανείς. Μέχρι να χάσει κανείς τις αισθήσεις του. Πώς μπορεί κανείς να απαλλαγεί από όλα όσα μυρίζουν δημοσιογραφία, σκουλήκια, όλα τα ωραία και τα σωστά, παρωπίδες, ηθικολογία, εξευρωπαϊσμό, απονευρωτισμό;".

Το εγχείρημα Dada περιελάμβανε μουσική, γραπτά έργα που διαβάζονταν, επιδείξεις έργων τέχνης και πολλά άλλα, όλα ταυτόχρονα ή διαδέχονταν το ένα το άλλο. Αυτή η ριζοσπαστική απόκλιση έχει πλέον υιοθετηθεί σε μεγάλο βαθμό από τους καλλιτέχνες της σύγχρονης εποχής. Το Dada υπήρξε πρωτοπόρος στο ηχητικό ποίημα (sound poem), στο ταυτόχρονο ποίημα (simultaneous poem), στο κολάζ, τα οποία τώρα έχουν υιοθετηθεί.

"Ξέρουμε τι είχε κάνει ο ντανταϊσμός με την πολιτική, την είχε καταστρέψει με μια πινελιά, την είχε αγνοήσει. Το κίνημα εξεγέρθηκε κατά της εξουσίας κάθε είδους, υπέρ των ελευθεριών κάθε είδους", έγραψε ο ντανταϊστής Georges Ribemont-Dessaignes. Στην πραγματικότητα, πολλοί από όσους συμμετείχαν στο Dada είχαν κάποια γνώση του...

Περισσότερα …