Ο συγγραφέας μιας πρόσφατης διατριβής για τον αναρχικό ατομικισμό, Gaetano Manfredonia, μας δίνει έναν πολύ ωραίο ορισμό του κύριου χαρακτηριστικού αυτής της εποχής:
Η ατομική πρωτοβουλία, η ελεύθερη συμφωνία, ο ελεύθερος κομμουνισμός, η προπαγάνδα με την πράξη, ο αυθορμητισμός της επαναστατικής δράσης, τέτοιες ήταν οι βασικές ιδέες του ιδεολογικού προφίλ του αναρχισμού κατά τη δεκαετία του 1880, και όλες παρέπεμπαν στο αυτόνομο άτομο ως φορέα του κοινωνικού μετασχηματισμού. 1
Μέσα σε ένα τέτοιο πλαίσιο, ποιες και πώς θα μπορούσαν να είναι οι σχέσεις μεταξύ αυτών των "αυτόνομων ατόμων"; Σχεδόν ανύπαρκτες, διότι δεν υπήρχε καμία ομοσπονδία, κανένας σταθερός σύνδεσμος, παρά μόνο ομάδες που συναντιόντουσαν από καιρό σε καιρό. Με ποια έννοια; Ο Emile Gautier το διατύπωσε ρητά στη δίκη του στη Λυών:
Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε τι είναι ομάδα. Στο Παρίσι, εν πάση περιπτώσει, οι αναρχικές ομάδες είναι απλά ραντεβού όπου οι φίλοι συναντιούνται κάθε εβδομάδα για να συζητήσουν μεταξύ τους θέματα που τους ενδιαφέρουν. Τις περισσότερες φορές, μάλιστα, δεν υπάρχει σχεδόν κανένα νέο πρόσωπο που να μπορεί να δει κανείς εκεί, πέρα από τον μικρό πυρήνα των πέντε πιστών συμμετεχόντων.
Κοντολογίς, επρόκειτο για ένα είδος ομάδων συνάντησης ή αναρχικών "πρωινών καφέ" - χωρίς τα ποτά προφανώς. Για να τον κατανοήσουν, ο Gautier επέστρεψε στο θέμα της δίκης του:
Έγινε προσπάθεια να χρησιμοποιηθεί ως επιχείρημα κατά της τάδε αναρχικής ομάδας ότι υπήρχαν σφραγίδες, ότι είχαν διοριστεί γραμματείς, ότι γίνονταν κατά καιρούς ιδιωτικές συναντήσεις… Αμφισβητώ ότι η κατηγορούσα αρχή θα προσκομίσει οτιδήποτε τέτοιο εναντίον των αναρχικών ομάδων του Παρισιού -τις μόνες με τις οποίες είμαι εξοικειωμένος, τις μόνες για τις οποίες μπορώ να μιλήσω με γνώση- αμφισβητώ ότι η κατηγορούσα αρχή θα αποδείξει ότι αυτές οι αναρχικές ομάδες ήταν οτιδήποτε άλλο εκτός από ραντεβού, απλές προσωρινές συναντήσεις, τα μέλη των οποίων άλλαζαν κάθε φορά και στις οποίες γινόταν δεκτός κάθε νεοεισερχόμενος: επομένως ήταν ελεύθερος να φύγει επίσης χωρίς άλλη καθυστέρηση, χωρίς την καταβολή οποιασδήποτε συνδρομής, χωρίς καν να ρωτήσουν το όνομά του ή τις απόψεις του. 2
Ως αποτέλεσμα, η αναρχική ομάδα ήταν εντελώς ανοιχτή, χωρίς να υφίσταται κανένα καθήκον ή υποχρέωση για τους συμμετέχοντες, ούτε απαιτούσε κανείς από αυτούς να αποκαλύψουν ονόματα ή επαγγέλματα, ούτε να δεσμευτούν σε οποιαδήποτε δραστηριότητα οποιουδήποτε είδους. Το άτομο παρέμενε πλήρως ελεύθερο και αυτόνομο μέσα στην ομάδα, και η ομάδα με τη σειρά της απολάμβανε την ίδια ελευθερία και αυτονομία στο πλαίσιο της ομοσπονδίας, αν υπήρχε: δεν υπήρχε καμία σύνδεση και κανένας συντονισμός.
Ακόμα καλύτερα, όπως παρατήρησε ο Gaetano Manfredonia, "στο όνομα των αρχών της ατομικής αυτονομίας και της ελευθερίας της πρωτοβουλίας, κάθε σταθερός οργανωτικός δεσμός αποκηρύχθηκε ως "αυταρχικός" και συνεπώς “αντι-αναρχικός". Καθόλου περίεργο, επομένως, αν οι ψυχικά ανισόρροποι ή, κυρίως, οι προβοκάτορες εμφανίζονταν μέσα σε αυτές τις ομάδες, έλεγαν ό,τι τους κατέβαινε στο κεφάλι και επιδίδονταν στους πιο εμπρηστικούς και προκλητικούς τους λόγους. Ακόμα και ο Jean Grave είχε εξοργισθεί για το ότι υπήρχαν "τρελοί" και απατεώνες καταχραστές της εμπιστοσύνης των άλλων που εγκλωβίστηκαν σε έναν ατέλειωτο ανταγωνισμό για το "δικαίωμα το να κάνουν ντου" στους συντρόφους.
Στην πραγματικότητα, η παράνομη επιλογή, μια λογική επιλογή για τους επαναστάτες...
Βιβλιοπαρουσίαση: Αργύρης Αργυριάδης
Όπως έχω επισημάνει και σε άλλα κείμενα για τον Ισπανικό εμφύλιο, ως συμβάν θα συνεχίζει να μας απασχολεί για δεκαετίες ακόμα. Οι λόγοι είναι πολλοί και διάφοροι που αυτό το σύντομο καλοκαίρι της Αναρχίας παραμένει διαχρονικό έως τις μέρες μας.
Η αφορμή γι’ αυτή την παρουσίαση στάθηκε το αίτημα από ένα σύντροφο για ένα ιστορικό κείμενο που θα έγραφε, να του βρω ένα απόσπασμα για το ξημέρωμα της 19 Ιουλίου στην Βαρκελώνη. Την στιγμή εκείνη που χτυπούν απελευθερωτικά για μια και μόνο στιγμή, οι σειρήνες των εργοστασίων και οι Ισπανοί προλετάριοι ξεκινούν την δική τους έφοδο...
Lucía Sánchez Saornil*
Με μια βαθιά χαρακιά μέσα μας ερχόμαστε αντιμέτωπες με την απώλεια του Ισπανικού πολέμου. Μόνο όσοι έζησαν μέρα με τη μέρα, ώρα με την ώρα το χτίσιμο αυτού του θαυμάσιου κόσμου που γεννήθηκε στις 19 Ιουλίου, καταλαβαίνουν όλα όσα χάθηκαν με αυτή την ήττα.
Πόσες φορές πιστέψαμε ότι προχωρούσαμε αργά, ότι μας καθυστερούσαν λάθη λόγω ξεροκεφαλιάς, ότι πηγαίναμε προς τα πίσω… Και τι τρομερή ώθηση προς τα εμπρός είχαμε σε κάθε περίπτωση! Είναι αλήθεια ότι υπήρξαν λάθη και δισταγμοί, είναι αλήθεια ότι η αρχική ορμή δεν ολοκληρώθηκε, αλλά τι μεγάλη πόρτα ανοίχτηκε προς την ελευθερία του...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018