Βιβλιοπαρουσίαση: Αργύρης Αργυριάδης
Όπως έχω επισημάνει και σε άλλα κείμενα για τον Ισπανικό εμφύλιο, ως συμβάν θα συνεχίζει να μας απασχολεί για δεκαετίες ακόμα. Οι λόγοι είναι πολλοί και διάφοροι που αυτό το σύντομο καλοκαίρι της Αναρχίας παραμένει διαχρονικό έως τις μέρες μας.
Η αφορμή γι’ αυτή την παρουσίαση στάθηκε το αίτημα από ένα σύντροφο για ένα ιστορικό κείμενο που θα έγραφε, να του βρω ένα απόσπασμα για το ξημέρωμα της 19 Ιουλίου στην Βαρκελώνη. Την στιγμή εκείνη που χτυπούν απελευθερωτικά για μια και μόνο στιγμή, οι σειρήνες των εργοστασίων και οι Ισπανοί προλετάριοι ξεκινούν την δική τους έφοδο στον ουρανό. Φυσικά ο νους μου έτρεξε στο κλασσικό έργο του Χ.Μ. Εντσεσμπέργκερ με τον αντίστοιχο τίτλο, το οποίο θεωρώ απαραίτητο να έχει διαβάσει κάποιος πριν αρχίσει την παρούσα εργασία του Μιγκέλ Αμορός σχετικά με τον αναρχικό επαναστάτη Μπουεναβεντούρα Ντουρρούτι, γιατί είναι γενικότερο και αναφέρει αρκετά στοιχεία για το Ισπανικό αναρχικό κίνημα και θα βοηθήσει περισσότερο στην κατανόηση του «Λαβύρινθου».
Σύμφωνα με τον Ερίκο Μαλατέστα, «επανάσταση σημαίνει, με την ιστορική έννοια της λέξης, η ριζική αναμόρφωση των θεσμών που πετυχαίνεται γρήγορα με τη βίαιη εξέγερση του λαού ενάντια στην υφιστάμενη εξουσία και στα προνόμια. Κι είμαστε επαναστάτες κι εξεγερμένοι, γιατί δεν θέλουμε απλώς να βελτιώσουμε τους τωρινούς θεσμούς, αλλά να τους καταστρέψουμε εντελώς, καταργώντας κάθε μορφή, κυριαρχίας ανθρώπου από άνθρωπο και κάθε είδος παρασιτισμού πάνω στην ανθρώπινη εργασία, κι επειδή θέλουμε να το πετύχουμε αυτό όσο το δυνατό πιο γρήγορα και επειδή πιστεύουμε ότι οι θεσμοί που γεννήθηκαν απ’ τη βία διατηρούνται με βία και δεν θα υποκύψουν παρά μόνο μπροστά σε μια ισοδύναμη βία».
Η Ισπανική επανάσταση αφορά αυτό ακριβώς και η μελέτη του συγγραφέα ακολουθώντας τον Ντουρούτι βάζει ξεκάθαρα αυτά τα ζητήματα. Πώς δηλαδή συμπεριφέρθηκε το συνδικάτο της CNΤ αλλά και η φυσική ηγεσία της FAI κατά την διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Με βάση την αντεπίθεση στην Σαραγόσα αρχικά αλλά και την μάχη της Μαδρίτης, ο συγγραφέας δείχνει ξεκάθαρα το χάσμα που υπήρχε ανάμεσα στους μαχητές όπως ο Ντουρούτι που επεδίωκαν τόσο την νίκη επί του φασισμού αλλά και την ταυτόχρονη δημιουργία του κοινωνικού μετασχηματισμού εγκαθιστώντας διαμέσου του κολεκτιβισμού τον Ελευθεριακό Κομμουνισμό. Σε αντίθεση με τα τεκταινόμενα των στελεχών και των παρατρεχάμενων τους στα μετόπισθεν.
Έτσι έρχονται στην επιφάνεια σημαντικές αντιφάσεις και εγείρονται σοβαρά ερωτήματα για ζητήματα τα οποία πέρα από την ιστορική τους καταγωγή διεκδικούν ολοφάνερα απαντήσεις και επεξεργασίες. Ένα από αυτά, κατά την γνώμη μου, είναι η αδυναμία της CNT να προχωρήσει στο καθοριστικό βήμα την στιγμή που είχε την απαραίτητη δύναμη τουλάχιστον στην Βαρκελώνη. Η παρουσία του Γκαρσία Ολιβέρ παραμένει αμφιλεγόμενη κατά την άποψή μου διότι αν και αρχικά βρισκόταν πολύ κοντά σε αυτή του Ντουρούτι, δηλαδή στην εγκαθίδρυση του ελευθεριακού κομμουνισμού, οι προσωπικές του επιδιώξεις τον οδήγησαν στην συνέχεια να εκπέσει και να γίνει σκιά του συνδικαλιστικού εαυτού του, αποδεχόμενος ασήμαντες θέσεις και να προβεί την διαιώνιση μιας συμμαχίας που μόνο προς όφελος της χειραφέτησης των Ισπανών εργατών και εργατριών δεν ήταν.
Σε λυκοσυμμαχία με την αριστερά και τις λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις, η FAΙ και τα στελέχη της, αντί να καταργήσουν και να καταστρέψουν την εξουσία που ως Αναρχικοί όφειλαν να πράξουν στάση εκπίπτοντες, αντίθετα επέλεξαν κάτι το «διαλλακτικότερο» και προσηματικά αντιεξουσιαστικότερο, να προβούν στην μη κατάληψή της, αφήνοντάς την να υπάρχει και αναπόφευκτα να συνδιαλαγούν μαζί της, με ολέθρια αποτελέσματα. Φυσικά, αυτός ο αντιεξουσιασμός δεν τους εμπόδισε να πάρουν ασήμαντες και συχνά ανύπαρκτες - άνευ ουσίας και περιεχομένου θέσεις στις κυβερνήσεις του λαικού μετώπου. Με τον τρόπο αυτό έδωσαν την δυνατότητα να συγκροτηθούν εντός του αντιστεκόμενου στους φασίστες του Φράνκο δημοκρατικού στρατοπέδου όλες εκείνες οι δυνάμεις που προτιμούσαν να ηττηθεί η κοινωνική επανάσταση. Ενδεικτικά η στρατιωτικοποίηση και η Μπολσεβικοποίηση.
Τα στελέχη της CNT-FAI με την πάροδο του χρόνου και την συνεχή έκβαση της ήττας ειδικά μετά τον θάνατο του Ντουρούτι να βάλουν πολύ νερό στο Καταλανικό κρασί τους και να εκπέσουν αρχικά με πρόσχημα τον αντιφασισμό πρώτα στην νίκη επί του πολέμου, φτάνοντας έτσι στο τέλος του εμφυλίου λίγο πριν την ήττα να υπερασπίζονται πατριωτικές θέσεις ή εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες του Ισπανικού λαού με βερμπαλισμούς που δεν αρμόζουν σε Αναρχικούς.
Γι’ αυτό και το βιβλίο αυτό αξίζει να διαβαστεί, όχι για να χαϊδέψει τα αυτιά, αλλά επειδή είναι ένα τραχύ μα εξαιρετικά ενδιαφέρον ανάγνωσμα που αναγκάζει τον αναγνώστη να αναθεωρήσει τις βεβαιότητές του, όχι όμως για να απογοητεύσει και να αποστρατεύσει τους κοινωνικούς δράστες ή να υπονομεύσει την ανάγκη επαναστατικής οργάνωσης.
Θα διαφωνήσω κάθετα με τον απαράδεκτο Ισχυρισμό του Γκαρθία Ολιβέρ ότι ο Αναρχισμός είναι ο αναποτελεσματικότερος για την χειραφέτηση των ανθρώπων. Διότι η ζωή και η πράξη του Ντουρούτι τον διαψεύδει. Αντίθετα, οι αναρχικοί που συνδιαλέγονται με την εξουσία και αστικοποιούνται, όπως έγινε στην Βαρκελώνη, παίρνοντας θέσεις και ζώντας μια κατά τα άλλα εύκολη ζωή στα μετόπισθεν σε σχέση με αυτούς που πολεμήσαν στην πρώτη γραμμή είναι οι αναποτελεσματικότεροι να δράσουν προς την πραγματική χειραφέτηση και απελευθέρωση του ανθρώπου μιας και υποκύπτουν στην χειρότερη για τους Αναρχικούς αμαρτία: την Εξουσία. Κατά την άποψή μου, η όλη έρευνα του Αμορός δείχνει ότι στο Αναρχικό κίνημα της εποχής του Ισπανικού εμφυλίου υπήρξαν δυο χαρακτηριστικές τάσεις: Αυτή που ήθελε να πεθάνει αγωνιζόμενη για τις ιδέες και τα ιδανικά της όπως ο Ντουρούτι και οι μαχητές του. Και στον αντίποδα αυτή που δεν ήθελε ούτε καν έστω να ζήσει με αυτές συνδιαλεγόμενοι και κάνοντας τον έναν πίσω από τον άλλο συμβιβασμούς που την απομάκρυναν από την ΙΔΕΑ της Αναρχίας.
Κλείνοντας αυτή την σύντομη παρουσίαση, θα ήθελα να επισημάνω ότι η είσοδος σε κάθε περιβάλλον λαβυρίνθου προϋποθέτει ως βασικό κανόνα ασφαλείας την χρήση του ανάλογου μίτου της Αριάδνης ώστε να μην χαθεί κανείς στις εξουσιαστικές, αριστερές, δημοκρατικές και πατριωτικές παρακάμψεις που οδηγούν στην αναπόφευκτη ήττα και το πολιτικό αδιέξοδο.
Ξετυλίγοντας την ζωή, το έργο και την καθαρότητα του αγώνα του Ντουρούτι ο οποίος μέχρι το τέλος της ζωής του παρέμεινε σταθερός στην Ιδέα για την Αναρχία και τον Ελευθεριακό Κομμουνισμό. Αν και δεν μαθαίνουμε από ποιον προήλθε η σφαίρα που σταμάτησε την ζωή του Ντουρούτι και συνάμα το μεγαλύτερο Ελευθεριακό πείραμα, αλλά μπορούμε να συνάγουμε ότι όλα τα παραπάνω συνέβαλαν προς αυτό. Είναι σημαντικό δε σε μια εποχή, αναθεωρητισμού των γεγονότων το βιβλίο αυτό μας δείχνει πώς επιχειρήθηκε και ακόμα επιχειρείται η διαστρέβλωση του λόγου και του αγώνα όχι μόνο του Ντουρούτι αλλά και των υπόλοιπων αγωνιστών προς όφελος μια υποτιθέμενης ταξικής συμφιλίωσης που τους συμπεριλαμβάνει όλους. Απέλπιδα προσπάθεια που δεν θα περάσει.
