Και εάν η ιστορία τους έκανε θύματα στο βαθμό που η εποχή τους τούς καταδίκασε, θύματα παρέμειναν μέχρι τις ημέρες μας.
Edward Ρ. Thompson, La Formation de la Classe Ouvriere Anglaise
Υπήρχε μια φορά ένας βασιλιάς, που αποκεφαλίστηκε από έναν λαό που είχε επαναστατήσει. Ανάμεσα στους επαναστάτες υπήρχαν γυναίκες και άντρες, πλούσιοι και φτωχοί, αστοί και αβράκωτοι. Ένας από εκείνους τους επαναστάτες, ο αββάς Sieyès,1 διάσημος αντιπρόσωπος της Τρίτης Τάξης, δέκα χρόνια μετά την πτώση της Βαστίλλης, θυμόταν με αποστροφή αυτά που θεωρούσε σαν τις θλιβερές συνέπειες της: εκείνες τις μέρες του 1793 «όταν επικρατούσε τέτοια σύγχυση, ώστε αυτοί που δεν είχαν κανένα επίσημο αξίωμα, να θέλουν πεισματικά να ασχολούνται με τα πάντα» [15, σ. 9], Αυτοί που ήθελαν πεισματικά να ασχολούνται με τα πάντα, ήταν το «αφανές πλήθος», ο κόσμος του λαού, ο δήμος, οι παρίες. Χώρος δράσης τους το «διαμέρισμα» και η πλατεία. Ήθελαν πραγματική ισότητα και όχι μόνο νομική, την εξίσωση των βαθμών και των αγαθών. Έθεσαν το «κοινωνικό ζήτημα» γιατί άρχιζαν να κατανοούν ότι η λύση του είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την ύπαρξη της ελευθερίας. Ήταν οι «αναρχικοί» που τόσο ανησυχούσαν τον Jacques Pierre Brissot,2 «οι κήρυκες του αγροτικού νόμου, οι υποκινητές της εξέγερσης» [16, σελ. 449],
Αυτοί που πραγματοποίησαν την ανατρεπτική Comune της 10ης Αυγούστου και την επαναστατική επιτροπή της Eveche, «αντικανονική συνέλευση των αντιπροσώπων των διαμερισμάτων». «Μια εστία αναταραχής που πάντα σιγόκαιγε», θα πει ο Jules Michelet [25, τομος V, σελ. 336-337],
Ένας απ’ αυτούς θα γράψει λίγο αργότερα: «Εξαφανίστε, λοιπόν, τις αποκρουστικές διακρίσεις ανάμεσα σε πλούσιους και φτωχούς, μεγάλους και μικρούς, αφέντες και δούλους, εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους» [24, σ. 331]. Με το πέρασμα το χρόνου, οι απόγονοι αυτών των «λυσσασμένων» θα γίνουν σύμφωνα με τη σεμνή έκφραση του André Marlaux, ο αφανής λαός της μαύρης σημαίας.
Όμως δεν θέλω να σας αφηγηθώ ένα διήγημα, ούτε να σας διηγηθώ την ιστορία, αλλά να θεμελιώσω τη σκέψη μου πάνω σε μία απ’ αυτές τις έντονες στιγμές κοινωνικής επαναθέσμισης, κατά τις οποίες η ανθρώπινη δράση ανοίγει ποικίλες δυνατότητες και όπου ο θρίαμβος μιας συγκεκριμένης ιστορικής μορφής αποκρύπτει, περιθωριοποιεί και καταστέλλει εναλλακτικές μορφές του, καταδικασμένες έτσι σε μια υπόγεια ζωή, περιμένουν να έρθουν άλλες γενιές που θα θελήσουν να καλλιεργήσουν αυτούς τους ελάχιστα γνωστούς σπόρους της μελλοντικής επανάστασης.
Η πόλις, η πολιτεία
Ο συνηθισμένος πολιτικός λόγος αναφέρεται στο κοινωνικό και το πολιτικό σαν να επρόκειτο για ξεχωριστές και ει δυνατόν διαχωρισμένες σφαίρες ή τομείς. Την ίδια στιγμή, αυτός ο λόγος αγνοεί ηθελημένα το προφανές γεγονός, ότι αυτός ο διαχωρισμός είναι το αποτέλεσμα μιας ιδιαίτερης ιστορικής εξέλιξης της απεικόνισης του συμφυούς κοινωνικού όσον αφορά τη θεσμοποίησή του. Με άλλα λόγια, ο διαχωρισμός ανάμεσα στο κοινωνικό και το πολιτικό είναι μέρος μιας πολιτικής στρατηγικής, μιας στρατηγικής των κυρίαρχων τάξεων.
Κάθε κοινωνία θεσμίζεται πάνω σε μια ιδιαίτερη κατασκευή του χώρου και του χρόνου. Ετερόνομες από την αρχή τους, δηλαδή εξαρτώμενες από το θείο, οι κοινωνίες πλάθουν έναν χρόνο αρχέγονο, αρχαϊκό, μυθικό, στον οποίο ο νόμος υπαγορεύτηκε από τους νεκρούς ή από τους θεούς, και ένα παρόν που ρυθμίζεται από...
Το κείμενο αυτό του Γιάννη Ταμτάκου, αν και αναφέρεται σε γεγονότα που, στα τέλη της δεκαετίας του 1980 με αρχές αυτής του 1990, σημάδεψαν τόσο την καθεστωτική (“κομμουνιστική” και “ανανεωτική”) αριστερά στο σύνολό της όσο και τις ελλαδικές πολιτικές εξελίξεις, αισθάνομαι ότι εμπεριέχει και έναν “προφητικό” τόνο. Αυτό είναι φανερό από το ύφος με το οποίο έχει γράψει ο Γιάννης Ταμτάκος το κείμενο, “αγωνιώντας” να συμπεριλάβει τόσα πολλά σε αυτό. Και παρ’ ότι ο συγγραφέας δεν απέκτησε, αλλά και δεν διεκδίκησε ποτέ δάφνες ιστορικού ή θεωρητικού, λέγοντας πάντα ταπεινά ότι “εγώ ένας απλός εργάτης ήμουν”, πιστεύω ότι τα καταφέρνει μια...
Έχω κατά καιρούς, ή σπάνια, ανατρέψει τη σειρά ενός βιβλίου με κάποιο άλλο στη λίστα των βιβλίων των προτιμήσεων μου, όπως συνέβη εσχάτως μετά την ανάγνωση του ιστορικού μυθιστορήματος Αμοιρολόιτος. Ο Λούης Τίκας και η σφαγή στο Λάντλοου του Ζήση Παπανικόλα [Zesse Papanikolas], ενώ συμπτωματικά είχα δει τις προηγούμενες ημέρες και την ταινία Ludlow του Λεωνίδα Βαρδαρού.
Παρά τις λιγοστές μου γνώσεις επί του θέματός του από την παλαιότερη προβολή της ταινίας, Το αλάτι της γης του συγγραφέα-σκηνοθέτη Χέρμπερτ Μπίμπερμαν, ενός από τους Δέκα της Μαύρης Λίστας του Χόλιγουντ που είχε αρνηθεί να παρουσιαστεί ενώπιον της Επιτροπής για αντιαμερικανική...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018