Το ενδιαφέρον των γιουγκοσλαβικών πληθυσμών για τον αναρχισμό ξεκινά τον δέκατο ένατο αιώνα. Πρωτοεμφανίζεται στα 1870 στην Μακεδονία, και στο παράνομο κίνημα της Νέας Βοσνίας από το οποίο ξεπήδησε ο Gavril Princip, ο εκτελεστής του αρχιδούκα Φερδινάνδου του Άουγκσμπουργκ, το 1914.
Στη διάρκεια του μεσοπολέμου, η VMRO (εθνικοαπελευθερωτική οργάνωση στην Μακεδονία, με έντονη παρουσία σοσιαλιστών και αναρχικών, αλλά και αλυτρωτιστών-εθνικιστών, στις τάξεις της), θα περάσει στην παρανομία, ενώ η Νέα Βοσνία μέχρι το 1914 θα έχει εξαφανιστεί.
Μέχρι το 1945, κυκλοφορούν εκδόσεις των συγγραμμάτων του Μπακούνιν, του Κροπότκιν, του Μοστ και βιογραφίες αγωνιστών.
Μετά το 1945, οι ελευθεριακές τάσεις δεν εκδηλώνονται πια ανοιχτά, κάτι αυτονόητο σε μια χώρα που διευθύνεται από ένα κόμμα και, επίσης, μια από τις πιο σκληρές και πιο πιστές στην Κομινφόρμ χώρες. Ουσιαστικά, μέχρι το 1968, τα μόνα έργα που κυκλοφορούν είναι των Μαρξ, Πλεχάνωφ, Λένιν και Στάλιν.
Το αντιεξουσιαστικό κίνημα του 1968, που ζωογόνησε τα γιουγκοσλαβικά πανεπιστήμια, άνοιξε το δρόμο σε ένα νέο κύμα πολιτικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος που διήρκεσε μέχρι την περίοδο 1971-1972. Το κίνημα αναπτύχθηκε κυρίως στον πανεπιστημιακό σερβικό χώρο. Στη Σλοβενία, έφτασε στο σημείο καμπής του το 1971 με την κατάληψη της Φιλοσοφικής Σχολής της Λιουμπλιάνα. Αμέσως μετά, έρχεται η πρώτη απάντηση ενός σκληρά κατασταλτικού κόμματος-κράτους που απομονώνει τις αντιεξουσιαστικές αριστερές τάσεις. Ως αποτέλεσμα, οι εκδόσεις ελευθεριακών θεμάτων ελαχιστοποιούνται, αν και το ενδιαφέρον δεν εξαφανίζεται εντελώς, αλλά αποθαρρύνεται δραστικά λόγω της ανυπαρξίας αντικειμενικών δυνατοτήτων.
Το πιο σκληρό επίπεδο αυτής της «επιστροφής στην κανονικότητα» έλαβε χώρα το 1975 με την εκδίωξη οκτώ καθηγητών και δυο βοηθών της Φιλοσοφικής και της Κοινωνιολογίας από τη Φιλοσοφική Σχολή Βελιγραδίου. Λίγο καιρό αργότερα, τέσσερεις ακόμη φιλόσοφοι και κοινωνιολόγοι διώχτηκαν από το Πανεπιστήμιο Λιουμπλιάνα. Την επόμενη χρονιά η πίεση της εξουσίας στη μαρξιστική και αντιεξουσιαστική αριστερά καταλάγιασε και η διάδοση των ελευθεριακών εντύπων απέκτησε μια νέα ώθηση. Το 1976 εμφανίστηκε ένα δεύτερο κύμα ενδιαφέροντος και εκτυπώθηκαν νέα έργα.
Το 1966 ξεκινά το κύμα του 1968 με τις εκθέσεις Γιουγκοσλάβων συγγραφέων, μεταξύ των οποίων μπορούμε να διακρίνουμε αυτήν του Ivan Kovacecic «Απόπειρα ίδρυσης μιας αναρχοκομμουνιστικής αποικίας στα 1909-1910 στο Ντούμποβικ, πλησίον του Σλαβόνσκι Μπροντ» (στη βόρεια Κροατία), τη συλλογή «Συνεισφορά στην ιστορία του σοσιαλισμού» (Βελιγράδι, 1966) (2), του Andrija Kresic «Πολιτική απολυταρχία, αναρχία και εξουσία» στην πανεπιστημιακή επιθεώρηση του Βελιγραδίου «Gledista» (1966, Νο 4).
Μια μεγάλη ιστορική αναδρομή έρχεται στο φώς την ίδια χρονιά στο Βελιγράδι: «Σαράγιεβο 1914» του Vladimir Dedijer, προέδρου του ιδρύματος Russell. Παρουσιάζει με ολοκληρωμένο τρόπο τις ιδέες και τους αγωνιστές της Νέας Βοσνίας, δίνοντας έμφαση σε αποσπάσματα αναρχικών, κλασσικών και σύγχρονων Γιουγκοσλάβων και αλλοδαπών. Ο A. Kresic προετοιμάζει μαζί με τον R. Vujacic μια εκτεταμένη ανθολογία σε δυο τόμους, το «Κράτος και Πολιτική» (Βελιγράδι 1968), που προλειαίνει το έδαφος και για άλλες δημοσιεύσεις. Το έργο αυτό περιλαμβάνει τρία συγγράμματα του Ερρίκο Μαλατέστα («Αναρχισμός και Εξουσία», απόσπασμα από το «Ο Αναρχισμός του Μπακούνιν», «Η Ουσία του Κράτους και η Δικτατορία του Προλεταριάτου», απόσπασμα από το «Κρατισμός και Αναρχία») και του Προυντόν («Κοινότητα, Ιδιοκτησία και Ελευθερία», απόσπασμα από το «Τι είναι η ιδιοκτησία»).
Το 1969 δημοσιεύεται η έκθεση του Bορειοαμερικανού στοχαστή Πωλ...
Aleksandar Simic*
Εισαγωγή
Το κείμενο αυτό γράφτηκε αρχικά για μια παρουσίαση σε μια ακροαριστερή συνεδρίαση με θέμα «Κρίση, Πόλεμος και η παγκόσμια οικονομία – Οι προοπτικές της οργανωμένης εργατικής τάξης στις Χώρες της πρώην Γιουγκοσλαβίας», που διεξήχθη στο Βερολίνο τον Νοέμβρη του 1995. Από τότε, η ομάδα TORPEDO έχει διαλυθεί, όμως το κείμενο διατηρεί την συνοχή του.
Οι πόλεμοι στην πρώην Γιουγκοσλαβία, με την εθνικιστική και παράλογη όψη τους, υπήρξαν σε μεγάλο βαθμό μια επίθεση εναντίον του εργατικού κόσμου και των συνθηκών ζωής του. Εξάλλου, στα τέλη του 1980, οι μεγαλοτραπεζίτες θεωρούσαν τη Γιουγκοσλαβία «ακυβέρνητη» και τον πληθυσμό της ότι ζει
Επιμέλεια, εισαγωγή Νίκου Παπαχριστόπουλου
Μετάφραση Ιωάννη Μαγκανάρα
Επίμετρο Πλάτωνος Δρακούλη
Πίνακας εξωφύλλου S. Dakdouk-Kastro
Οι εκδόσεις opportuna, που εδρεύουν στην Πάτρα, έχουν ήδη δημιουργήσει μια άκρως καλαίσθητη και αρκετά επιμελημένη σειρά έργων αναρχικών στοχαστών από τις οποίες έχουν κυκλοφορήσει αρκετές δουλειές.
Μια από αυτές τις δουλειές είναι και το έργο του Πιοτρ Κροπότκιν «Προς τους νέους» σε μια από τις πρώτες μεταφράσεις του στην ελληνική γλώσσα, αυτή του Γιάννη Μαγκανάρα, ως μέρος της όλης προπαγανδιστικής δουλειάς της αναρχικής ομάδας γύρω από την αναρχική εφημερίδα «Επί Τα Πρόσω», που κυκλοφόρησε κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1890 στην Πάτρα.
...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018