Επιμέλεια, εισαγωγή Νίκου Παπαχριστόπουλου
Μετάφραση Ιωάννη Μαγκανάρα
Επίμετρο Πλάτωνος Δρακούλη
Πίνακας εξωφύλλου S. Dakdouk-Kastro
Οι εκδόσεις opportuna, που εδρεύουν στην Πάτρα, έχουν ήδη δημιουργήσει μια άκρως καλαίσθητη και αρκετά επιμελημένη σειρά έργων αναρχικών στοχαστών από τις οποίες έχουν κυκλοφορήσει αρκετές δουλειές.
Μια από αυτές τις δουλειές είναι και το έργο του Πιοτρ Κροπότκιν «Προς τους νέους» σε μια από τις πρώτες μεταφράσεις του στην ελληνική γλώσσα, αυτή του Γιάννη Μαγκανάρα, ως μέρος της όλης προπαγανδιστικής δουλειάς της αναρχικής ομάδας γύρω από την αναρχική εφημερίδα «Επί Τα Πρόσω», που κυκλοφόρησε κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του 1890 στην Πάτρα.
Να σημειώσουμε εδώ, ότι ο Πιοτρ Κροπότκιν ολοκλήρωσε το κείμενό του αυτό το 1880, το οποίο αρχικά κυκλοφόρησε σε συνέχειες στην εφημερίδα «Le Révolté» («Ο Εξεγερμένος») που έδρευε τότε στη Γενεύη και ιδρυτής της οποίας ήταν ο ίδιος. Είναι, επίσης, σημαντικό να πούμε ότι οι ορολογίες αναρχισμός, αναρχικός, αναρχικοί κ.λπ., στο αρχικό κείμενο αντικαταστάθηκαν και εννοούνταν με τις λέξεις σοσιαλισμός, σοσιαλιστής και σοσιαλιστές, καθώς εκείνη την εποχή το αναρχικό κίνημα στις χώρες της δυτικής Ευρώπη δεν αυτοπροσδιοριζόταν ως καθαρά αναρχικό, αλλά ως σοσιαλιστικό.
Στην Ελλάδα το κείμενο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 1886, μεταφρασμένο από τον Πλάτωνα Δρακούλη, δημοσιογράφο, εκδότη της εφημερίδα «Άρδην» και έναν από τους πρώτους σοσιαλιστές της εποχής εκείνης.
Όπως αναφέρει ο Δημήτρης Δημητρόπουλος, στο Π. Κροπότκιν «”Προς τους Νέους” - Εκδοτικές τύχες του κειμένου στην Ελλάδα μέχρι τον μεσοπόλεμο»,* το «Προς τους νέους» είναι ένα ζωντανό και ενθουσιώδες έργο, όπως άλλωστε τα περισσότερα του Κροπότκιν (αλλά και άλλων αναρχικών διανοητών της εποχής του), το οποίο απευθύνεται σε κάθε νέο άνθρωπο, αλλά κυρίως στους νέους αυτούς που ασκούν επαγγέλματα μέσω των οποίων έρχονται σε άμεση επαφή με το λαϊκά στρώμματα, όπως γιατροί, νομικοί, μηχανικοί, δάσκαλοι και εκπαιδευτικοί, καλλιτέχνες κάθε είδους και γενικά επιστήμονες και διανοούμενους. Τους θέτει ηθικά διλήμματα, με τα οποία θα βρίσκονταν αντιμέτωποι εάν ασκούσαν το επάγγελμα που επέλεξαν μακριά απο κυκλώματα και σκοπιμότητες, ενδοιασμούς και μισόλογα, πραξεις που θα πλήγωναν παρά θα βοηθούσαν τον λαό. Κατόπιν απευθύνεται στον νέο εργάτη και στη νέα γυναίκα-μητέρα, και, αφού τους υπενθυμίσει όσα αντιμετωπίζουν καθημερινά από την εκμετάλλευση που υφίστανται, τονίζει ότι η στράτευσή τους στον σοσιαλιστικό αγώνα αποτελεί γι’ αυτούς καθήκον.
Για τον Κροπότκιν, αυτή η στάση αποτελεί την κοινή συνισταμένη των επιχειρημάτων που αναπτύσσει ο ίδιος, αφορά όλες τις κοινωνικές και επαγγελματικές ομάδες στις οποίες επιλέγει να απευθυνθεί και το φυσικό επακόλουθο της στάσης κάθε ανθρώπου που θέλει να διατηρήσει την εντιμότητα και την αξιοπρέπειά του.
Στόχος του κειμένου, όπως ανέφερε ο Κροπότκιν ήταν να αποδείξει στους νέους των ανώτερων τάξεων «ότι μπροστά στο δίλημμα που θα τους προβάλλει η ζωή, θα είναι αναγκασμένοι, αν έχουν θάρρος και την ειλικρίνεια να ταχθούν με το μέρος των σοσιαλιστών και ν’ αναλάβουν μαζί τους τον αγώνα της κοινωνικής επανάστασης». Αναγνώριζε, φυσικά, τις μεγάλες δυσκολίες, που και στις μέρες παραμένουν, σχεδόν αναλλοίωτες σε πολλά σημεία. «Σοφίσματα, προλήψεις και αντιλογίες», είναι το τρίπτυχο όσων έχει κάποιος να αντιμετωπίσει εξαιτίας «της επίδρασης των αστών», ανέφερε. Όμως με τους νέους μπορούσε να είναι «συντομότερος».
Επικαλέστηκε καθημερινά παραδείγματα, όπως η κλοπή που διέπραξε άνεργος πατέρας, ώστε να αφυπνίσει την ανθρώπινη συνείδηση που από τότε διψούσε για αίμα. «Ένας άνθρωπος ενώ τριγύριζε μια μέρα στο Παρίσι κοντά σ’ ένα κρεοπωλείο αρπάζει ξαφνικά ένα μπιφτέκι και φεύγει. Τον πιάνουν, τον εξετάζουν και μαθαίνουν ότι είναι εργάτης χωρίς δουλειά, ότι αυτός και η οικογένειά του έχουν τέσσερις μέρες να φάνε. Παρακαλούν το χασάπη ν’ αφήσει αυτό τον άνθρωπο, μα εκείνος όμως θέλει τον θρίαμβο της δικαιοσύνης. Τον καταγγέλλει και ο δυστυχισμένος καταδικάζεται σ’ έξι μήνες φυλακή».
Συνεπώς, συμπέραινε, απευθυνόμενος στους νέους «ή θα υποχωρείς διαρκώς απέναντι στη συνείδησή σου και στο τέλος θα πεις: ‘Ας χαθεί όλη η ανθρωπότητα, φτάνει μονάχα εγώ να μπορώ να ‘χω όλες τις απολαύσεις μου και να τις χαίρομαι εφόσον ο κόσμος θα ‘ναι τόσο βλάκας ώστε να μ’ αφήνει απείραχτο ή θα πας με το μέρος των σοσιαλιστών και μαζί τους θα εργαστείς για την ολοκληρωτική καταστροφή του σημερινού κοινωνικού συστήματος».
Το κείμενο του Κροπότκιν είναι γραμμένο σε απλή γλώσσα κατανοητή από τα λαϊκά στρώμματα. Θίγει σε αυτό καθημερινά πρακτικά ζητήματα και συνιστά ένα κάλεσμα στους νέους, τους νέους στην καρδιά και το πνεύμα, όπως σημειώνεται χαρακτηριστικά στην πρώτη ήδη παράγραφο. Δεν περιέχει φιλοσοφικές ή οικονομικές αναλύσεις ούτε για να το διαβάσει κάποιος πρέπει να έχει θεωρητική κατάρτιση για να κατανοήσει τα λεγόμενά του.
«Ημείς πάντες πάσχοντες και υβριζόμενοι είμεθα η άπειρος πληθύς, ημείς ήμεθα ο ωκεανός, όστις το παν δύναται να καταβροχθίση.
Όταν την θέλησι έχωμεν, μια στιγμή αρκεί, όπως γίνη δικαιοσύνη».
Με αυτή τη φράση τελειώνει ο Κροπότκιν το κείμενό του. (Το απόσπασμα αυτό είναι αποτέλεσμα της μετάφρασης του Ιωάννη Μαγκανάρα).
«Εμείς όλοι που υποφέρουμε αποτελούμε ένα τεράστιο πλήθος που κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει. Είμαστε σαν ωκεανός που μπορεί τα πάντα να σκεπάσει. Η θέληση μας λείπει, όταν θα αποκτήσουμε την θέληση μια στιγμή θα είναι αρκετή για να αποδοθεί δικαιοσύνη…». (Το απόσπασμα αυτό είναι το ίδιο με το προηγούμενο και προέρχεται από την έκδοση «Μαρή – Κοροντζή» του 1944).
«…πάντες σεις οι κεκτημένοι, γνώσεις, προτερήματα, εάν έχητε καρδίαν, έλθετε σείς και οι περί σας να χρησιμοποιήσητε τας γνώσεις σας και τα προτερήματά σας υπέρ των εχόντων πλείονα ανάγκην αυτών. Μάθετε δε ότι αν έρχησθε ουχί ως κύριοι, αλλ ως συμμαχηταί, ουχί όπως κυβερνήσητε, αλλ όπως εμπνευσθήτε υπό νέου κόσμου βαίνοντος προς κατάκτησιν του μέλλοντος, ουχί όπως διδάξητε, αλλ όπως εννοήσητε τους πόθους των ομάδων, όπως τους μαντεύσητε και τους διατυπώσητε, είτα δε εργασθήτε, ακαμάτως, διηνεκώς και εν όλω τω σφρίγει της νεότητος ίνα εισαγάγητε αυτούς εις την ζωήν, μάθετε ότι τότε, αλλά μόνον τότε, θα ζήσητε ζωήν τελείαν και αληθή, θα ίδητε ότι εκάστη των προσπαθειών, ας καταβάλλετε προς τούτο, φέρει δαψιλείς καρπούς, η δε συναίσθησις της καθιερωθείσης αρμονίας εν μέσω των πράξεών σας και των υπαγορεύσεων της συνειδήσεώς σας, θα σας δώση δυνάμεις, ας ουδέ καν υποπτεύετε πριν…». (Απόσπασμα στο πίσω εξώφυλο της παρούσας έκδοσης, σεμετάφραση Γιάννη Μαγκανάρα).
Ο επιμελητής της έκδοσης και υπεύθυνος των εκδόσεων opportuna, Νίκος Παπαχριστόπουλος, φαίνεται ότι παραμένει πιστός στις πηγές, δηλαδή, την περίπτωσή μας, στη μετάφραση του Γιάννη Μαγκανάρα στην καθαρεύουσα.
Στο βιβλίο περιλαμβάνεται και το κείμενο «Κοινωνία και Κράτος», το οποιο είναι συνένωση αποσπασμάτων του κειμένου του Κροπότκιν «Το κράτος και ο ιστορικός του ρόλος», το οποίο δημοσίευσε σε δύο συνέχειες ο Πλάτων Δρακούλης στην εφημερίδα του Έρευνα τον Νοέμβρη και Δεκέμβρη του 1908. Στα Παραρτήματα του βιβλίου παρατίθενται εξώφυλλα διαφόρων εκδόσεων του «Προς τους νέους», καθώς και οι σελίδες των δύο προαναφερθέντων τευχών της Έρευνας όπου δημοσιεύεται το κείμενο αυτό του Κροπότκιν.
*«Αρχειοτάξιο» (περιοδικό των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας - ΑΣΚΙ), τεύχος 3, Μάϊος 2001.
#Το κείμενο αυτό δημοσεύτηκε επίσης εδώ: https://www.anarkismo.net/article/30442
