Yavor Tarinski

Ιστορία Κοινωνικών Κινημάτων

10 Απριλίου 2023

• κοινωνικοί αγώνες
• ιστορία
• κοινωνικά κινήματα
• επαναστατικό κίνημα
• βιβλίο
• αγροτικά κινήματα
• εξεγερμένοι

Σαν σήμερα, 10 Απρίλη του 1919, δολοφονείται ο Εμιλιάνο Ζαπάτα –μία από τις σημαντικότερες φιγούρες της Μεξικανικής Επανάστασης, αλλά και εμπνευστής πολλών σύγχρονων κινημάτων του Μεξικού και όχι μόνο. Η κληρονομιά του είναι ιδιαίτερα εμφανής στο κίνημα των Ζαπατίστας, το οποίο πήρε το όνομά του από τον ίδιο, ταυτιζόμενο με το σύνθημά του και στρατηγικό στόχο «Γη και Ελευθερία» (Tierra y Libertad). Με αφορμή αυτή τη μαύρη επέτειο φωτίζουμε μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ελευθεριακές και προταγματικές εμπειρίες της Μεξικανικής Επανάστασης, την αποκαλούμενη «Κομμούνα της Μορέλος», στη δημιουργία της οποίας ο Ζαπάτα έπαιξε βασικό ρόλο.

Από το 1913 έως το 1917, εν μέσω της Μεξικανικής Επανάστασης, οι αγρότες της περιοχής Μορέλος, με επικεφαλής τον Εμιλιανό Ζαπάτα, εφάρμοσαν ένα εναλλακτικό πολιτικο-οικονομικό σύστημα. Υπήρχαν τρία θεμελιώδη χαρακτηριστικά αυτού που ο συγγραφέας Adolfo Gilly ονομάζει «η Κομμούνα της Μορέλος», κάνοντας έτσι μια αναλογία με την Παρισινή Κομμούνα του 1871: 1. η ριζική ανακατανομή της γης, 2. η δημιουργία δομών άμεσης δημοκρατίας, 3. η στρατιωτική άμυνα του νέου εναλλακτικού συστήματος από τον ίδιο τον εξεγερμένο ένοπλο λαό.

1. Η Ζαπατική Επανάσταση απαλλοτρίωσε, χωρίς αποζημίωση, τις μεγάλες περιουσίες και τους μύλους ζάχαρης στην πολιτεία της Μορέλος. Αγροτικές επιτροπές «παρέδωσαν όλη τη γη στα χωριά, συλλογικοποίησαν τους μύλους ζάχαρης και ουσιαστικά εξάλειψαν την καπιταλιστική και γαιοκτησιακή τάξη. Όλοι οι καπιταλιστές και οι μεγάλοι γαιοκτήμονες που ζούσαν στη περιοχή έφυγαν στο εξωτερικό ή στην πρωτεύουσα». Τα απαλλοτριωμένα εργοστάσια ζάχαρης διοικούνταν με όρους αυτοδιαχείρισης από τους εργαζόμενους, αποδεικνύοντας «ότι η βιομηχανία μπορούσε να συνεχίσει να λειτουργεί χωρίς τα αφεντικά» (Gilly 2005: 241, 245-46, 289-90).

Υπήρχε μια τάση μεταξύ των αγροτών, αφού είχαν αποκτήσει γη, να καλλιεργούν για δική τους κατανάλωση και προς πώληση στην τοπική αγορά. Αλλά ο Ζαπάτα πίστευε ότι οι αγρότες θα έπρεπε επίσης να παράγουν ζάχαρη και για εξαγωγή, προκειμένου να στηρίξουν περαιτέρω την τοπική οικονομία. Ελήφθησαν μέτρα για την ενθάρρυνση της παραγωγής ζάχαρης, αλλά με περιορισμένη επιτυχία (Gilly 2005 245-46).

2. Στα χωριά τα οποία βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των Ζαπατικών, δημιουργήθηκαν δομές αυτοκυβέρνησης. Οι κάτοικοι κάθε χωριού συναντιόντουσαν κάθε μήνα για να συζητούν και να αποφασίζουν για θέματα που θεωρούσαν σημαντικά και εξέλεγαν εκπροσώπους που να συμμετέχουν στα δημοτικά συμβούλια, τα οποία με τη σειρά τους εξέλεγαν εκπροσώπους για να τους εκπροσωπήσουν σε επίπεδο περιφέρειας.

Παράλληλα με αυτές τις δομές αυτοκυβέρνησης, τα χωριά σχημάτιζαν επιτροπές που δημιουργούσαν δημοτικά σχολεία για παιδιά και νυχτερινά σχολεία για ενήλικες, αλλά και λειτουργούσαν ως επιτροπές για την αντιμετώπιση καθημερινών προβλημάτων (Gilly 2005: 268-72, 290-92). Αναφορικά με αυτές τις επιτροπές, ο Gilly γράφει: «Καθώς κάθε επιτροπή χωριού αποκτούσε εμπειρία, αναλάμβανε όλο και περισσότερα καθήκοντα: να διαβάζει και να εξηγεί τις δηλώσεις των επαναστατικών εδρών, να λύνει διαφορές μεταξύ των χωρικών και να οργανώνει ομιλίες επαναστατικών λεκτόρων. Εν ολίγοις, λειτουργούσαν ως επιτροπές αγροτών για όλα τα πολιτικά ζητήματα και τα καθημερινά προβλήματα της αγροτικής ζωής» (2005: 271).

Οι δομές της αυτοκυβέρνησης της Κομμούνας της Μορέλος ήταν επί της ουσίας πιο συμμετοχικές από τις δομές της αντιπροσωπευτικής «δημοκρατίας», οι οποίες περιορίζουν τη λαϊκή συμμετοχή στις εκλογές και όπου οι...

Περισσότερα …