Εάν, μεταξύ εκείνων που στοχάζονται για την πολιτική, η αναρχία δεν έπαψε ποτέ να είναι σχετική, δεδομένου ότι συνιστά το ακραία κεντρικό ή ασύμπτωτο σημείο της, αυτό αληθεύει ακόμη περισσότερο σήμερα δεδομένης της άδικης και φαύλης δίωξης στη οποία ένας αναρχικός υποβάλλεται σήμερα από το Ιταλικό σωφρονιστικό σύστημα. Εντούτοις, μιλώντας για την αναρχία, όπως οφείλει κάποιος να το κάνει, στο πεδίο του νόμου, προϋποθέτει απαραίτητα ένα παράδοξο, μιας και είναι αντιφατική (αν μη τι άλλο) η απαίτηση όπως το κράτος αναγνωρίσει το δικαίωμα άρνησης του κράτους, με τον ίδιο ακριβώς τρόπο, αν το δικαίωμα στην αντίσταση εκπληρωθεί ως τα οριστικά του συμπεράσματα, κανείς δεν θα μπορούσε να απαιτήσει λογικά την πιθανότητα πως ο εμφύλιος πόλεμος θα τύγχανε νομικής προστασίας.
Στον στοχασμό για την αναρχία σήμερα, είναι κατά συνέπεια συνετό όπως τοποθετήσουμε τους εαυτούς μας εντός μιας εντελώς διαφορετικής προοπτικής, και αντίθετα να αμφισβητήσουμε τον τρόπο με τον οποίο ο Engels την περιέγραψε όταν κατηγόρησε τους αναρχικούς πως θέλουν να αντικαταστήσουν το κράτος με την διαχείριση. Στην μομφή αυτή έγκειται ένα κρίσιμο πολιτικό πρόβλημα, ένα που ούτε οι Μαρξιστές και ενδεχομένως ούτε και οι ίδιοι οι αναρχικοί δεν έχουν θέσει σωστά. Ένα πρόβλημα όλο και πιο έντονα επείγον δεδομένου ότι βρισκόμαστε σήμερα αντιμέτωποι με μια προσπάθεια πραγματοποίησης, με σταδιακό τρόπο, εκείνου που για τον Engels αποτελούσε τον αποφασισμένο σκοπό της αναρχίας — δηλαδή, όχι τόσο την απλή αντικατάσταση του κράτους από την διαχείριση, αλλά μάλλον την ταύτιση του κράτους και της διαχείρισης σε έναν τύπο Λεβιάθαν που υιοθετεί το καλοπροαίρετο προσωπείο του διαχειριστή. Αυτό είναι που οι Sunstein και Vermeule θεωρητικοποιούν στο βιβλίο τους Law and Leviathan, Redeeming the Administrative State [Νόμος και Λεβιάθαν, Εκπληρώνοντας το Διαχειριστικό Κράτος], όπου η διακυβέρνηση, η άσκηση της κυβερνητικής εξουσίας, υπερβαίνοντας και διαβρώνοντας τις παραδοσιακές εξουσίες (νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική), ασκεί τώρα — στο όνομα της διαχείρισης, και με έναν καθ’ εξαίρεση τρόπο — τις λειτουργίες και τις εξουσίες για τις οποίες ήσαν κάποτε αρμόδιες.
Τι είναι ωστόσο η διαχείριση [administration]; Ένας διαχειριστής/λειτουργός [minister], από τον οποίο προκύπτει ο αρχικός όρος, είναι ένας υπηρέτης ή βοηθός, αντί του αρχηγέτη/ανώτατου αξιωματούχου [magister], τον ηγεμόνα, τον κάτοχο της εξουσίας. Η λέξη προέρχεται από την ρίζα δια- [men], η οποία σημαίνει την μείωση και την σμίκρυνση. Ο διαχειριστής στέκει προς τον άρχοντα όπως το ήσσον [minus] στέκει στο μείζον [magis], το λιγότερο στο περισσότερο, το υποδεέστερο στο μέγιστο, σε εκείνο στο οποίο μειώνεται προς εκείνο το οποίο αυξάνεται. Η ιδέα της αναρχίας θα συνίστατο, σύμφωνα με τον Engels έστω, στην προσπάθεια αναλογισμού κάποιου διαχειριστή χωρίς κάποιον άρχοντα, κάποιον υπηρέτη χωρίς κάποιον αφέντη. Αναμφίβολα ένα ενδιαφέρον εγχείρημα, μιας και η στροφή του υπηρέτη έναντια στον αφέντη, του λιγότερου ενάντια στο περισσότερο, μπορεί να αποτελεί ένα τακτικό πλεονέκτημα, όσο και ο στοχασμός μιας κοινωνίας στην οποία όλοι είναι διαχειριστές και κανένας άρχοντας ή ηγέτης. Σύμφωνα με μια έννοια, αυτό είναι που είχε κάνει ο Hegel, φανερώνοντας στην δύσφημη διαλεκτική του πως ο υπηρέτης καταλήγει τελικά να εξουσιάζει τον αφέντη. Μολαταύτα, είναι αναμφίβολο ότι οι δυο αυτές κρίσιμες μορφές για την πολιτική της Δύσης παραμένουν κατ’ αυτόν τον τρόπο αλληλένδετες σε μια αέναη σχέση, μια στην οποία η οριστική και αμετάκλητη συμφιλίωση είναι αδύνατον να επιτευχθεί.
Προκειμένου η ριζοσπαστική ιδέα της αναρχίας να αποδεσμευθεί από την αδιάκοπη διαλεκτική του υπηρέτη και σκλάβου, διαχειριστή και άρχοντα, μπορεί μόνο να τοποθετηθεί αποφασιστικά στο κενό που τους διαιρεί. Το τρίτο [tertium] που φανερώνεται στο κενό αυτό δεν θα είναι πλέον ούτε διαχείριση ούτε κράτος, ούτε ήσσον ούτε μείζον: θα στέκει μάλλον μεταξύ τους ως ένα υπόλοιπο, εκφράζοντας την αδυνατότητα της σύμπτωσής τους. Η αναρχία, κατά συνέπεια, είναι αρχικά και πρώτιστα η ριζοσπαστική απάρνηση όχι τόσο του κράτους ή απλά της διαχείρισης, αλλά μάλλον της αξίωσης της εξουσίας να καταστήσει το κράτος και την διαχείριση συμπτωτικά στην διακυβέρνηση των ανθρώπων. Ενάντια στην αξίωση αυτή αγωνίζονται οι αναρχικοί, στο όνομα τελικά της ακυβερνησίας, η οποία αποτελεί το ασύμπτωτο σημείο κάθε εγγύτητας μεταξύ των ανθρώπων.
*Mετάφραση: Αργύρης Αργυριάδης
