Ένας από τους κορυφαίους Ιταλούς αναρχικούς του τέλους του 19ου και των αρχών του 20ού αιώνα, ο Μαλατέστα, παρουσιάζει τους λόγους της ενεργού αντίθεσης στις θεσμικές εκλογές που διατηρούν οι αναρχικοί.
https://www.elsaltodiario.com/el-rumor-de-las-multitudes/malatesta-antiparlamentarismo-no-votan-anarquistas
Μόλις πλησιάζει μια εκλογική περίοδος, είτε πρόκειται για πολιτειακές, περιφερειακές ή δημοτικές εκλογές, υπάρχει πάντα ένα τμήμα της μαχητικής αριστεράς που εμφανίζεται με αντικοινοβουλευτικά συνθήματα ή/και αφίσες που καλούν σε ενεργή αποχή. Αυτή η επαναλαμβανόμενη κατάσταση δεν παραλείπει να δημιουργεί πολλές εντάσεις μεταξύ των διαφόρων σοσιαλιστικών συλλογικοτήτων, κάτι που συμβαίνει από τότε που δημιουργήθηκε αυτός ο "δημοκρατικός" μηχανισμός. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι προβληματισμοί του Errico Malatesta σχετικά με αυτό το ζήτημα είναι ακόμα και σήμερα επίκαιροι.Στα τέλη του 19ου αιώνα, ο Ιταλός αναρχικός ενεπλάκη σε μια πολεμική σχετικά με τις εκλογές με τον Saverio Merlino, έναν πρώην σύντροφό του. Η συζήτηση αυτή αναπτύχθηκε το 1897 μέσω άρθρων σε διάφορες εφημερίδες του ιταλικού ελευθεριακού κινήματος (όπως οι Il Messagero, Avanti! ή L'Agitazione) με τη μορφή διαλόγου. Η συγγραφή διανθίζονταν με την άποψη του κάθε συγγραφέα, την προσωπική επιχειρηματολογία και τη σχετική αντεπιχειρηματολογία. Με αυτόν τον τρόπο, θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ένας χαλαρός διάλογος που παρέχει στον αναγνώστη ένα ευρύ φάσμα επιχειρημάτων για να καταλήξει στα δικά του συμπεράσματα.
Το παρόν άρθρο επικεντρώνεται στη μορφή του Errico Malatesta και στην αντίστοιχη αντικοινοβουλευτική του θέση, αν και ενθαρρύνεται επίσης η επισκόπηση των επιχειρημάτων του Merlino, καθώς διατυπώνει ορισμένα ενδιαφέροντα σημεία που πρέπει να έχουμε υπόψη μας.
Μη παραίτηση από την εξουσία
Ένα από τα κύρια επιχειρήματα της ενεργητικής αποχής είναι αυτό της μη παραχώρησης εξουσίας, με την έννοια ότι, ψηφίζοντας, νομιμοποιεί κανείς το σύστημα που μπορεί να προκύψει από τα αποτελέσματα. Είτε θα προκύψει κάτι "λιγότερο κακό" είτε όχι, στην περίπτωση που ένα μεγάλο μέρος της δημοκρατικής αριστεράς απέχει από το να συμβάλει με την ψήφο του, το κύριο πρόβλημα είναι ότι επιτυγχάνεται ένα ορισμένο αίσθημα εκπλήρωσης των ευθυνών. Με άλλα λόγια, η κύρια λειτουργία που αποδίδεται στους πολίτες στη δημοκρατία, η "ενεργός" συμμετοχή τους, εκπληρώνεται, υπό την προϋπόθεση ότι το μόνο που χρειάζεται να κάνουν είναι να κάθονται και να παρακολουθούν τους εκπροσώπους τους στην κυβέρνηση να εκτελούν τα καθήκοντά τους. Ο Μαλατέστα επεσήμανε επίσης το λάθος στο οποίο οδηγεί αυτή η δυναμική: "Το να συνηθίζει ο λαός να αναθέτει σε άλλους την κατάκτηση και την υπεράσπιση των δικαιωμάτων του είναι ο ασφαλέστερος τρόπος για να αφήσει το δρόμο ανοιχτό στην αυθαιρεσία των ηγετών του".
Σε αυτή τη γραμμή, ενώ μπορεί να υποστηριχθεί ότι πρόκειται για ένα "αποτελεσματικό" μπάλωμα για την αποφυγή του μεγαλύτερου κακού, το οποίο δεν συνεπάγεται κατ' ανάγκη παθητικότητα, περιλαμβάνει μια ορισμένη αντίληψη αποδοχής των μέσων δράσης. Και σε αυτή την περίπτωση, αντιτίθεται σε ένα από τα αξιώματα του αντι-κρατικού αξιώματος, το οποίο είναι η αντίθεση στο μακιαβελικό σύνθημα ότι ο σκοπός αγιάζει τα μέσα, με την αντίληψη ότι, στην πραγματικότητα, τα μέσα, σε κάποιο βαθμό, καθορίζουν τον σκοπό. Με άλλα λόγια, ενώ μπορεί να είναι μια στιγμιαία ανακούφιση, απλώς ως άμυνα απέναντι σε ένα μεγαλύτερο κακό, είναι και πάλι μια συμβολή και ενίσχυση αυτού του εργαλείου στο οποίο βασίζεται το κράτος. Επιπλέον, όσο μεγαλύτερη είναι η εκλογική συμμετοχή του πληθυσμού, τόσο μεγαλύτερη είναι η νομιμοποίηση αυτού του συστήματος. Από την άλλη πλευρά, και σε σχέση με αυτό το ζήτημα, ούτε τα επιθυμητά αποτελέσματα είναι εγγυημένα, αφού πρόκειται για έναν ξεκάθαρο ανταγωνισμό μεταξύ πλειοψηφιών και μειοψηφιών, και ο αριθμός των ανθρώπων που μπορούν να συμφωνήσουν με μια άποψη δεν την καθιστά απαραίτητα βέλτιστη. Ειδικά στα πολιτικά παιχνίδια που αφορούν τον λαϊκισμό, με τη χειραγώγηση των δεδομένων και των συναισθημάτων, η ποσότητα δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι θα συμβαδίζει με την ποιότητα. Επομένως, η κυριαρχία της πλειοψηφίας δεν συνεπάγεται από μόνη της κάτι ευεργετικό για την κοινωνία- "η υποχώρηση της μειοψηφίας πρέπει να είναι αποτέλεσμα ελεύθερης βούλησης, που καθορίζεται από τη συνειδητοποίηση της ανάγκης- δεν πρέπει να είναι μια αρχή, ένας νόμος, που ισχύει σε όλες τις περιπτώσεις, ακόμη και όταν δεν υπάρχει πραγματική ανάγκη. Και εδώ έγκειται η διαφορά μεταξύ της αναρχίας και οποιασδήποτε κυβέρνησης".
Είναι αυτονόητο ότι ο αναρχισμός είναι ενάντια στις ιεραρχίες που εγκαθιδρύονται από το σημερινό σύστημα, τόσο με τη μοναρχία όσο και με τη δημοκρατία, κυρίως επειδή και στις δύο περιπτώσεις η εξουσία παραμένει στα χέρια μιας μικρής ομάδας. Παρά το γεγονός ότι η δημοκρατία ετυμολογικά σημαίνει ότι η εξουσία ανήκει στο λαό, στη σημερινή της λειτουργία την κατέχει μια μικρή ελίτ, τα κοινοβουλευτικά κόμματα. Για το λόγο αυτό ο Ιταλός αναρχικός δηλώνει κατηγορηματικά ότι "αντίθετος με τις αρχές μας είναι ο κοινοβουλευτισμός, σε όλες του τις μορφές και διαβαθμίσεις. Θεωρούμε ότι ο εκλογικός και κοινοβουλευτικός αγώνας εκπαιδεύει τον κοινοβουλευτισμό και καταλήγει να μετατρέπει όσους τον ασκούν σε κοινοβουλευτικούς".
Επιπλέον, σχετικά με το θέμα της εξουσίας, θέτει ορισμένα καίρια ερωτήματα: "Αν δεν επιδιώκουμε την εξουσία, γιατί να βοηθήσουμε αυτούς που την επιδιώκουν; Αν δεν ξέρουμε τι να κάνουμε με την εξουσία, τι θα κάνουν άλλοι με αυτήν, αν όχι να την ασκούν εναντίον του λαού; Επιστρέφοντας στο ζήτημα της αντιπροσωπευτικότητας, ο Μαλατέστα υποστηρίζει ότι οι εργαζόμενοι δεν πρέπει να συνηθίσουν να αναθέτουν τα συμφέροντά τους σε άλλους, αλλά αντίθετα, μέσω ενώσεων κάθε είδους, πρέπει να ασκούν τη ρύθμιση των δικών τους υποθέσεων. Αυτό έχει, πάνω απ' όλα, έναν μελλοντικό σκοπό, αφού αντιλαμβάνεται -και αυτό κατά τη στιγμή της συγγραφής αυτών των άρθρων η δικτατορία των Μπολσεβίκων δεν είχε ακόμη πραγματοποιηθεί- ότι, με αυτό, "όταν έρθει η επανάσταση, θα αρνηθούμε να αναγνωρίσουμε τις νέες κυβερνήσεις που θα προσπαθήσουν να εγκαθιδρυθούν, Δεν θέλουμε να δώσουμε σε καμία από αυτές νομοθετική εντολή", πράγμα που, όπως παρατηρεί, πρέπει αναγκαστικά να σημαίνει ότι "ο λαός θα απωθηθεί από τις εκλογές, θα αρνηθεί να αναθέσει σε άλλους την οργάνωση της νέας κατάστασης πραγμάτων και θα θεωρήσει μάλλον αναγκαίο να δράσει μόνος του".
Σε μια προσπάθεια να αποφευχθεί η παρερμηνεία, πρέπει να σημειωθεί ότι όταν ο Errico Malatesta τονίζει ότι ο λαός ενεργεί για τον εαυτό του, δεν αναφέρεται σε έναν ατομικισμό που θα ήταν ισοδύναμος με το χομπεσιανό αξίωμα της κατάστασης της φύσης, όπου ο κάθε άνθρωπος επιδιώκει τα εγωιστικά συμφέροντα, καταπατώντας αδιακρίτως τους άλλους, αλλά μάλλον σε μια κοινοτική ένωση, χωρίς προσωπολατρία. Αναλογιζόμενος επίσης τις επικρίσεις και τις κατηγορίες περί ουτοπισμού, είναι κατηγορηματικός, αφενός αποδεχόμενος τις ατέλειες που μπορεί να έχει ο άνθρωπος στη σημερινή κοινωνία, αλλά και υπερασπιζόμενος ότι οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την αναρχία "βρίσκονται ήδη στα κοινωνικά ένστικτα των σύγχρονων ανθρώπων [και γυναικών]". Δηλαδή, υποθέτει ότι ο άνθρωπος δεν είναι ένα ον του φωτός, επιλύοντας ότι
"ως φάρμακο κατά των κακών τάσεων ορισμένων και κατά των ιδιοτελών συμφερόντων άλλων δεν είναι οποιαδήποτε κυβέρνηση, η οποία, καθώς αποτελείται από ανθρώπους, μπορεί μόνο να γείρει τη ζυγαριά προς την πλευρά των συμφερόντων και των προτιμήσεων των κυβερνώντων, αλλά η ελευθερία, η οποία, όταν βασίζεται στην ισότητα των όρων, είναι ο μεγάλος εναρμονιστής των ανθρώπινων σχέσεων".
Σε αυτή τη λογική κινείται και η προσωπική του αντίληψη ότι "η αναρχία δεν μπορεί να επιτευχθεί με τη βία: η βία μπορεί και πρέπει να χρησιμεύσει για να πέσουν τα υλικά εμπόδια, να βρεθούν οι άνθρωποι σε θέση να επιλέξουν ελεύθερα πώς θέλουν να ζήσουν, αλλά τίποτα περισσότερο δεν μπορεί να γίνει". Ένα μάλλον ιδιότυπο μείγμα ιδεαλισμού και ρεαλισμού.
Η κύρια επιχειρηματολογία (στη συγκεκριμένη συζήτηση στη μορφή του Merlino) είναι "όπως κάνουν οι συντηρητικοί"- δηλαδή, "βάζει μπροστά σε όλα τις ενοχλήσεις, όλες τις πιθανές συγκρούσεις της κοινωνικής ζωής και τις χρησιμοποιεί για να περιγράψει τα ιδανικά μας ως αδύνατα και παράλογα, ξεχνώντας, ωστόσο, να μας πει πώς αυτές οι ενοχλήσεις και αυτές οι συγκρούσεις αποκαθίστανται στο σύστημά τους". Μπορεί κανείς να φτάσει στο σημείο να φοβάται τον εμφύλιο πόλεμο, ή να χρησιμοποιήσει αυτόν τον φόβο για να κατευνάσει τις μάζες, καταφεύγοντας και πάλι στο μικρότερο κακό- "αλλά τι είναι ένα αυταρχικό καθεστώς παρά μια κατάσταση πολέμου στην οποία το ένα από τα μέρη έχει ηττηθεί και είναι υποταγμένο;
Ο Μαλατέστα υποστηρίζει ότι οι εργάτες δεν πρέπει να συνηθίσουν να αναθέτουν τα συμφέροντά τους σε άλλους, αλλά ότι, αντίθετα, μέσω των πάσης φύσεως ενώσεων, πρέπει να ασκούν τη ρύθμιση των δικών τους υποθέσεων.
Ο αναρχισμός δεν είναι σε καμία περίπτωση, ειδικά στην αρχή του, Αρκαδία ή Ελντοράντο, κανένας ελευθεριακός δεν θα είχε τέτοιο ισχυρισμό: "Θα υπάρξουν βέβαια προβλήματα και δυσκολίες που είναι συνυφασμένες με την ατέλεια και τη διαφωνία των ανθρώπων- αλλά αν υπάρχει η πιθανότητα ότι τα κακά θα είναι λιγότερα από ό,τι σε οποιοδήποτε αυταρχικό καθεστώς, αυτό μου αρκεί για να είμαι αναρχικός". Και έτσι ο Μαλατέστα καταλήγει υπαγορεύοντας ότι:
"Η ευημερία και η ελευθερία όλων, η κατάργηση της τυραννίας και της δουλείας, μπορούν να επιτευχθούν μόνο όταν οι άνδρες [και οι γυναίκες] προσπαθούν να εναρμονίσουν τα συμφέροντά τους και να υποκύψουν οικειοθελώς στις κοινωνικές ανάγκες. Και πιστεύω ότι, αφού καταργηθεί η ατομική ιδιοκτησία και η κυβέρνηση, καταστραφεί η δυνατότητα εκμετάλλευσης και καταπίεσης των άλλων υπό την αιγίδα του νόμου και της κοινωνικής βίας, οι άνθρωποι θα έχουν το συμφέρον, και επομένως τη βούληση, να επιλύουν τις πιθανές συγκρούσεις ειρηνικά, χωρίς προσφυγή στη βία. Αν δεν συνέβαινε αυτό, η αναρχία θα ήταν φυσικά αδύνατη- αλλά και η ειρήνη και η ελευθερία θα ήταν επίσης αδύνατες.
Η ελευθεριακή ιδεολογία παίζει πολύ με αυτούς τους συλλογισμούς, με την αναζήτηση του καλύτερου δυνατού κόσμου, με το σκεπτικό ότι, αν είναι εφικτό να δημιουργηθεί μια κοινότητα στην οποία θα βασιλεύει η ελευθερία, καταστέλλοντας τους κύριους λόγους των συγκρούσεων, οι οποίοι, με τη σειρά τους, καταλήγουν να προάγουν μεγαλύτερη κοινωνική αρμονία, ότι αν αυτό είναι επιθυμητό και ότι αυτές οι συνθήκες και οι δυναμικές αποτελούν ενσάρκωση του αναρχισμού, τότε η αναρχία είναι η λύση. Και αν, από την άλλη πλευρά, αυτό δεν είναι εφικτό, τότε τα ίδια τα χαρακτηριστικά που θεωρούνται παγκοσμίως θετικά και αποδίδονται στον αναρχισμό είναι, με τη σειρά τους, επίσης αδύνατα. "Η αναρχία είναι, κατά μια ορισμένη έννοια, το πειραματικό σύστημα που εφαρμόζεται στην τέχνη του να ζει κανείς πολιτικά"- πολιτικά εννοείται ως μέρος μιας κοινότητας και όχι ως πολίτης ενός κράτους.
Εν ολίγοις, ο Μαλατέστα επισημαίνει μια σαφή διχοτομία, ένα ασυμβίβαστο μεταξύ του κοινοβουλευτισμού κάθε είδους κράτους και της αναρχίας- "η ουσιαστική διαφορά είναι αυτή: εξουσία ή ελευθερία- εξαναγκασμός ή συναίνεση- καταναγκασμός ή (συγγνώμη για τους νεολογισμούς) εθελοντισμός".Εν κατακλείδι, γιατί οι αναρχικοί δεν ψηφίζουν; Η ξεκάθαρη απάντηση του Errico Malatesta είναι η εξής: "Οι αναρχικοί δεν είναι αναρχικοί:
"Το εκλογικό "δικαίωμα" είναι το δικαίωμα παραίτησης από τα δικά του δικαιώματα και επομένως είναι αντίθετο με τον στόχο μας- θέλουμε ο λαός να συνηθίσει να αγωνίζεται και να κερδίζει άμεσα, με τις δικές του δυνάμεις.
Έχει ειπωθεί ότι το εκλογικό δικαίωμα είναι το δικαίωμα να επιλέγει κανείς το αφεντικό του. Στην πραγματικότητα, δεν είναι καν αυτό: είναι το δικαίωμα να διεκδικεί κανείς ένα ελάχιστο μέρος στη λίστα ενός μικρού μέρους του δικού του αφεντικού και στη συνέχεια να πιστεύει ότι είναι κυρίαρχος.
Εμείς, που θέλουμε οι άνθρωποι να είναι πραγματικά κυρίαρχοι, έχουμε το μεγαλύτερο συμφέρον να τους εμποδίσουμε να πάρουν στα σοβαρά την κυριαρχία τους ως μια εικονική κυριαρχία και να συμβιβαστούν με αυτήν.
*Το άρθρο είναι της Silvia K. Döllerer, Πτυχιούχου Φιλοσοφίας και Δημοσιογραφίας. Μεταπτυχιακό δίπλωμα στη φιλοσοφική κριτική και επιχειρηματολογία.
Μετάφραση: rebelian
