Επιμέλεια "Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης"

Ελλαδικά Κοινωνικά Κινήματα

07 Φεβρουαρίου 2011

• Ελλάδα
• εξεγέρσεις
• φοιτητικό κίνημα

«από του 1844… τοιαύτη ταραχή και σύγχυσις δεν έλαβε χώραν εις την πρωτεύουσα…» H υπογραφή της Συνθήκης του Λονδίνου και η άφιξη του Όθωνα στον ελλαδικό χώρο σηματοδοτούν τη γέννηση του ελληνικού κράτους. Ταυτόχρονα όμως αποκαλύπτουν και τη φαινομενική ανεξαρτησία του: ενώ οι «Προστάτιδες Δυνάμεις» διακήρυξαν πως η Ελλάδα είναι ανεξάρτητο κράτος, οι ίδιοι κατέλυσαν την ανεξαρτησία του με το να επιβάλλουν στην ελληνική κοινωνία το μοναρχικό πολίτευμα. Η άφιξη του βασιλιά Όθωνα στο Ναύπλιο.

«Οι διαμάχες περί την Ιστορία είναι πάντα μάχες για την εξουσία», γράφει κάπου ο Τζορτζ Όργουελ. Και είναι γεγονός πως οι απελευθερωτικοί αγώνες στο σημερινό ελλαδικό χώρο, παρασυρμένοι στη δίνη της εξουσίας, έδιωξαν τον τουρκικό ζυγό και έβαλαν στη θέση του άλλο Σουλτάνο, βαυαρικής πλέον καταγωγής. Ο λαός δεν ονομάζεται πλέον υπόδουλος, κηρύχτηκε δικαιωματικά ελεύθερος, αλλά στην πράξη, η σκλαβιά και η μιζέρια του παραμένουν οι ίδιες. Σε μια περίοδο μάλιστα που εγκυμονούνταν κοινωνικές αντιδράσεις και τα προβλήμτα επιβίωσης πολύ απείχαν από το να έχουν «ξεπεραστεί», οι εξουσιαστές έπρεπε πάση θυσία να διαφυλάξουν αυτήν την εναλλαγή στην εξουσία. Γι’ αυτό έσπευσαν, πριν τον ερχομό του Όθωνα στον ελλαδικό χώρο, να στείλουν αξιωματικούς για την οργάνωση του ελληνικού στρατού, χιλιάδες οπλίτες να καταλάβουν καίριες θέσεις του Ναυπλίου και να κάνουν αναγνώριση των γύρω περιοχών, ώστε να βεβαιωθούν πως δεν υπήρχαν οπλοφόροι και ληστές.

Σε ένα κράτος, του οποίου οι “υπήκοοι” δεν είχαν ασπαστεί σε τόσο μεγάλο βαθμό τη νέα διαχείρηση της εξουσίας, που οι κοινωνικά αδύνατοι συνθλίβονταν από την εξοντωτική φορολογία του Γκρένερ, οι αγρότες στέναζαν από τη δεκάτη και το φόρο επικαρπίας, οι χιλιάδες απολυμένοι από τον εθνικό στρατό κυριολεκτικά ζητιάνευαν, καθώς οι κυρίαχοι οδηγούσαν σε μαρασμό τη χώρα και σε οικονομική εξαθλίωση όλο τον πληθυσμό της, κανείς δεν μπορούσε να είναι ποτέ σίγουρος, τόσο για το τι πραγματικά θα γινόταν όσο και ποιες οι περαιτέρω επιπτώσεις των όποιων γεγονότων.

Η κατάσταση αυτή έθετε αναπόφευκτα τις βάσεις για το ξέσπασμα κοινωνικών εξεγέρσεων που πολλές φορές υιοθετούσαν έναν αντιεξουσιαστικό χαρακτήρα απέναντι στο απολυταρχικό καθεστώς. Καθημερινά οι τοπικές εφημερίδες δημοσιεύουν απόπειρες εξεγέρσεων, περιπτώσεις απείθειας απέναντι σε κρατικούς υπαλλήλους και άλλα παρόμοια γεγονότα.

Τα «Σκιαδικά»

Στα 1859 η αντίσταση στο καθεστώς μεταφέρεται σιγά-σιγά και στις πόλεις, όπου κεντρικό ρόλο σε αυτήν θα διαδραματίσει κυρίως η νεολαία που πολλές φορές λειτουργεί ως πυριτιδαποθήκη για το ξέσπασμα κοινωνικών εξεγέρσεων. Οι εξεγέρσεις αυτές παίρνουν συνήθως ευρύτερες διαστάσεις με ιδιαίτερο το χαρακτήρα του αντικρατισμού, αν και δεν υπήρχε κινητοποίηση εκείνη την περίοδο που να μην έπαιρνε και αντιοθωνικό χαρακτήρα.

Το μωσαϊκό αυτής της νεολαίας συνθέτεται από διάφορες περιοχές και κοινωνικά στρώματα της τότε επικράτειας του ελλαδικού χώρου, αλλά και από τα Επτάνησα, τα Βαλκάνια, τη Μικρά Ασία, καθώς και ελληνικές παροικιές στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή. Το Πανεπιστήμιο σε όλο το 19ο αιώνα αποτελεί πόλο έλξης ενός μεγάλου αριθμού νεολαίων, που λόγω της διασποράς και της διαφορετικής γεωγραφικής και κοινωνικής τους προέλευσης, είναι ιδιαίτερα δεκτικοί στην υιοθέτηση των νέων ριζοσπαστικών ιδεών του καιρού τους και στη διάχυση απόψεων και...

Περισσότερα …