Νησί του Αγίου Πέτρου, στη λίμνη της Μπιέν - Μάιος 1843
Ο φίλος μας Μ. (Μαρξ) μου έστειλε το γράμμα σας του Βερολίνου. Φαίνεστε δυσαρεστημένος απ' τη Γερμανία. Βλέπετε μονάχα το στενό κύκλο της οικογένειας, όπου ο φιλισταίος ζει αποτραβηγμένος μέσα σε τέσσερις τοίχους με τις σκέψεις του και τις επιθυμίες του, και δεν μπορείτε να πιστέψετε στην άνοιξη που θα τον βγάλει απ' την τρύπα του. Αγαπητέ φίλε, μη χάνετε την πίστη σας, ποτέ αυτό! Φανταστείτε λοιπόν: εγώ, ο Ρώσος, εγώ, ο Βάρβαρος, δεν απαρνιέμαι την πίστη μου, δεν απελπίζομαι απ' τη Γερμανία, κι εσείς, που είστε στην καρδιά του κινήματος, εσείς που το ζήσατε απ' τις απαρχές του και που ξαφνιαστήκατε απ' την άνοδό του, εσείς τώρα θέλετε να καταδικάσετε, σαν ανίσχυρες, τις ίδιες αυτές ιδέες στις οποίες αποδίδατε μια απόλυτη αξία, ενώ η δύναμη τους δεν είχε ακόμα δοκιμαστεί! Ω, βέβαια συμφωνώ μαζί σας, θα περάσει πολύς καιρός ακόμα μέχρι να δούμε ν' ανατέλλει το 1789 της Γερμανίας! Μήπως θάναι η πρώτη φορά που οι Γερμανοί έρχονται με καθυστέρηση πολλών αιώνων; Αλλά αυτός δεν είναι λόγος για να σταυρώνουμε τα χέρια τούτη τη στιγμή, ούτε για ν' απελπιζόμαστε σαν δειλοί. Αν άνθρωποι σαν και σας δεν πιστεύουν πια στο μέλλον της Γερμανίας και δε θέλουν πια να εργαστούν γι' αυτό, ποιος λοιπόν θα πιστέψει σ' αυτό το μέλλον, ποιος λοιπόν θα δράσει; Σας γράφω αυτό το γράμμα απ' το νησί του Ρουσσώ, στη λίμνη της Μπιέν. Το γνωρίζετε, δεν τρέφομαι με χίμαιρες και με λόγια, ωστόσο είμαι συγκινημένος ώς τα τρίσβαθα της ύπαρξής μου από την ιδέα ότι βρέθηκα ακριβώς εδώ τούτη τη μέρα που σας γράφω για ένα τέτοιο ζήτημα. Ω, είμαι σίγουρος πως η πίστη μου στη νίκη της ανθρωπότητας πάνω στους παπάδες και τους τυράννους, είναι η ίδια η πίστη που ο μεγάλος εξόριστος σκόρπισε σε χιλιάδες καρδιές και που την έφερε μαζί του σε τούτο το άσυλο. Ο Ρουσσώ και ο Βολταίρος, αυτά τα αθάνατα πνεύματα, γνωρίζουν μια αναγέννηση, γιορτάζουν την ανάστασή τους μέσα στα πιο προικισμένα μυαλά του γερμανικού έθνους, ένας μεγάλος ενθουσιασμός συνεπαίρνει και πάλι τον κόσμο για τον ανθρωπισμό και για ένα κοινωνικό καθεστώς που πρέπει να στηρίζεται τελεσίδικα και πραγματικά πάνω στο άτομο, τον εμψυχώνει ένα φλογερό μίσος ενάντια στους παπάδες που μολύνουν αναίσχυντα ό,τι μεγαλειώδες, ό,τι αληθινό περικλείει η ανθρώπινη φύση. Η φιλοσοφία θα παίξει ακόμα μια φορά το ρόλο που τόσο ένδοξα έπαιξε στη Γαλλία. Και δεν πρέπει καθόλου να την καταδικάζουμε με το πρόσχημα πως οι αντίπαλοί της κατάλαβαν την επίφοβη δύναμή της πριν καν η ίδια τη συνειδητοποιήσει ξεκάθαρα. Η φιλοσοφία έχει κάτι το αφελές: αρχικά δεν περιμένει μάχες και διωγμούς, θεωρεί όλα τα άτομα λογικά πλάσματα και απευθύνεται στη λογική τους, λες κι αυτή ασκεί πάνω σε όλους μια παντοδύναμη κυριαρχία. Είναι απολύτως φυσιολογικό το ότι οι αντίπαλοί μας επιδίδονται στην πάλη ενάντια στη λογική χρησιμοποιώντας παράλογα μέτρα, αυτοί που έχουν το θράσος να δηλώνουν: «Είμαστε άνθρωποι στερημένοι λογικής, και θέλουμε να μείνουμε...
Τον Ιούλιο του 1840 ένας νεαρός Ρώσος αριστοκράτης φτάνει στο Βερολίνο για να συνεχίσει εκεί τις σπουδές του. Δε διάλεξε τυχαία την πρωτεύουσα της Πρωσσίας: τα πρώτα μαθήματα που θα τρέξει να παρακολουθήσει είναι αυτά του καθηγητή Βέρντερ, πιστού και «ορθόδοξου» μαθητή του Χέγκελ. Ο εικοσιεξάχρονος Μπακούνιν είναι ήδη ένας χεγκελιανός: τον έχει μυήσει σ' αυτήν τη φιλοσοφία «που είναι το υψηλότερο σημείο της σύγχρονης κουλτούρας» ο φίλος του Στάνκιεβιτς, όταν ήταν ακόμα φοιτητής στη Μόσχα. Πολύ γρήγορα γίνεται δεχτός στο Doktorklub), την περίφημη λέσχη των «Νεαρών Χεγκελιανών»".
Έτσι, τον Οκτώβρη του 1842 το πρώτο του άρθρο βλέπει...
ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΑΚΟΥΝΙΝ Φιλοσοφία, θρησκεία, ηθική
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΚ. Π. ΜΑΞΙΜΟΦ
ΜΤΦΡ.: ΖΗΣΗΣ ΣΑΡΙΚΑΣ
«ΠΑΝΟΠΤΙΚΟΝ» ΣΕΛ. 189, ΕΥΡΩ 14
Ο Μιχαήλ Μπακούνιν συνδύαζε τη χειμαρρώδη θέληση για δράση με το πάθος για τις ιδέες. Το αναρχικό κίνημα εμπνεύστηκε από τις φιλοσοφικές και πολιτικές θεωρίες του Μπακούνιν, που απέβλεπαν στην εξάλειψη κάθε κρατικού καταναγκασμού και στην εδραίωση σχέσεων δικαιοσύνης, ισότητας και αδελφοσύνης στην κοινωνία.
Σε σύγκριση με τις πιο ατομικιστικές αναρχικές θεωρίες η θεωρητική εκδοχή του αναρχισμού που προτείνει ο Μπακούνιν έχει περισσότερο κοινωνικό και συλλογικό χαρακτήρα. Η κοινωνία, γράφει ο Μπακούνιν, «είναι η βάση της ανθρώπινης...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018