Γ. Βρισιμιτζάκης

Πολιτισμός - Τέχνη

11 Δεκεμβρίου 2010

• λογοτεχνία
• κριτική
• βιβλίο

D.Mornet: La pensea francaise au XVIII Siecle, (Collection Armand Colin)
Η εποχή έχει περάσει προ πολλού που πολλοί έβλεπαν στον 18ον αιώνα μια κακή μίμησι μόνο του 17ου, που ο 18ος αιών εφαίνετο σαν να εστηρίζετο πάνω στον προηγηθέντα του. Το εναντίον, σήμερα βλέπομε — ως  η  ανάγνωσις  του βιβλίου του Mornet, που περιέχει καινούρια πράγματα, μπορεί να πείσει τον καθένα — πως όλες σχεδόν τες φόρμες σκέψεως του 19ου αιώνος ο 18ος αιών τες εγνώρισε ή τες διαισθάνθη, και μάλλον για  λόγους τεχνικούς δεν κατόρθωσε πάντα  να τες  πραγματοποιήσει. Όλα σχεδόν τα προβλήματα του περασμένου αιώνος υπήρξαν προβλήματα που τη λύση τους ανέλαβε να την δώσει ο 18ος.  Μάλλον βλέπω στον 19ον αιώνα μια  επανάληψι  του  18ου.  Με  τη διαφορά ότι ο 19ος αιών διέθετε όλων των μέσων  της επιστήμης και μιας μεθόδου ιστορικής πιο ακριβούς, πιο λεπτομερούς από κείνης του 18ου αιώνος. Βεβαίως ο  αιών  του  Βολταίρου  υπήρξε μικρός, μηδέν μπορεί να πει κανείς, όσες φορές  ηθέλησε  να μιμηθεί (παράδειγμα η τραγωδίες του ίδιου Βολταίρου), αλλ’ υπήρξε μεγάλος, πολύ μεγάλος οσάκις επεχείρησε κάτι το καινούριο, όσες φορές εβάδισε πάνω σε εδάφη ανεξιχνίαστα.  Λανθασμένη ιδέα για τον αιώνα αυτόν θα έχει πάντα εκείνος που θα  αρκεσθεί στις μελέτες του Faguet και του Taine, που τον είδαν με κακό  μάτι. Ο Gustave Lanson και σήμερα ο Mornet αποδίδουν  στον  18ο αιώνα τη  θέσι, την αξία που τού πρέπει.

Καθώς παρατηρεί ο Mornet υπάρχει βέβαια μια εξέλιξις στην ιστορία της γαλλικής σκέψης του 18ου αιώνα. Έως το 1710, είναι όλοι «raisonneurs». Από το 1740—1760 η πειραματικές επιστήμες θριαμβεύουν. Μετά το 1762 αρχίζει η περίοδος της sensibilite. Έχει λεχθεί πολλές φορές, πως οι Γάλλοι παρ’ όλα τα μεγάλα ονόματα της ιστορίας των (Descartes, Pascal κλπ,), δεν έχουν να μας δείξουν ένα πνεύμα «παγκόσμιο» όπως εκείνο του Goethe. Ο Lules de Gaulhier προ ετών, είχεν αναλάβει να παρουσιάσει ένα τέτοιο γάλλο, και σύμφωνα με τις ιδέες του, εδιάλεξε τον Flaubert.

Δεν ξεύρω, αλλά σα να με φαίνεται πως οι Γάλλοι, έχουν ένα πνεύμα, πού υπήρξε πράγματι παγκόσμιο, lancour  d’ iees, όσο κανείς — ο πρώτος από την σειρά των μεγάλων journalistes στην οποίαν ανήκει ο ίδιος ο Νίτσε —  που εμάντευσε και διετύπωσε ένα σωρό πράγματα και θεωρίες. Ο θαυμαστός αυτός άνθρωπος δεν είναι άλλος από τον Diderot. Η βαθύτης των διαισθήσεών του εκπλήττει και σήμερα. Το δυστύχημα για τον Diderot είναι πως δεν κατοικούσε στη Γερμανία και δεν εκολάκευε τους μεγάλους. Πάντως η πρώτη μετάφραση του Neneu de Rameau οφείλεται στον ίδιον τον Goethe.

Ο XVIII αιών υπήρξε μια από τις εποχές τες πιο ζωντανές, τες πιο πλούσιες, γόνιμες της ιστορίας. Ό,τι εκυοφορήθη κατά την εποχή αυτή μες στα μυαλά έμελλε αργότερα να πάρει τρομαχτικές διατάσεις. Δεν ξεύρω, αν ακόμη έως τα τελευταία αυτά χρόνια δεν ζούσαμε άπο τη σκέψιτου 18ου αιώνος.

Περιόδους έτσι γόνιμες, ενδιαφέρουσες, που είναι σαν αυγές, σαν ανατολές στον ορίζοντα της ανθρώπινης σκέψεως, υπάρχουν κι άλλες στην ιστορία. Θυμούμαι, εκεί κατά το 1918, την εποχή της Άπουας είμαστε μαζεμένοι, μια παρέα Αλεξανδρινών στο καφενείο της bella ragaza όπως το...

Περισσότερα …