Επιμέλεια και αντιγραφή: Αντώνης Ζήβας**
«Η μουσική ήταν και είναι η αγαπημένη μου τέχνη. Πάντα μου ξυπνούσε ένα θρησκευτικό αίσθημα, πίστη στη ζωή και το κυνήγι της ζωής μέσα μου. Πρώτα η μουσική, μετά τα πούρα ή τα τσιγάρα τούρκικου καπνού, μετά τα βιβλία και μετά ο επιούσιος άρτος».[ii]
~Μιχαήλ Μπακούνιν
Αρκετοί γνωρίζουν ότι ο Μπακούνιν βρέθηκε στα οδοφράγματα της Δρέσδης το Μάη του 1849 δίπλα στο Ρίχαρντ Βάγκνερ. Η σχέση του όμως με τη μουσική ήταν πιο πλούσια και πιο βαθιά. Η «μικροϊστορία» των ανθρώπων και των έργων της μουσικής που ήρθαν σε επαφή με το Μπακούνιν και το πάθος του ίδιου για τη μουσική είναι το θέμα της μελέτης που πραγματεύεται το βιβλίο του Γιάννη Μαλλούχου, Το τραγούδι των Ωκεανίδων. Ο Μιχαήλ Μπακούνιν και η μουσική που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ελευθεριακή Κουλτούρα.
Τι ήταν αυτό που ο διαβόητος Ρώσος αναρχικός του 19ου αιώνα άκουγε στη μουσική για να της προσδώσει αυτή την εξέχουσα θέση ανάμεσα στις τέχνες, αλλά και ανάμεσα στις αγαπημένες ασχολίες του; Ποια μουσική ήταν αυτή και πώς ήρθε σε επαφή μαζί της; O André Reszler γράφει στην Αναρχική Αισθητική:
Ο Μπακούνιν δεν έχει αφιερώσει κάποια συγκεκριμένη μελέτη στην τέχνη. Για να κατανοήσουμε την αισθητική του σκέψη, είναι απαραίτητο να συσχετίσουμε τις περιστασιακές παρατηρήσεις που έχει κάνει σε μαχητικά άρθρα και φυλλάδια με το συνολικό του όραμα, και να τις αντιπαραβάλλουμε τόσο με τη μαρτυρία των δικών του ενεργειών, όσο και με τις μαρτυρίες της οικογένειας και των φίλων του.[iii]
Αν σε αυτά τα γραπτά προσθέσουμε κάποια σχετικά αποσπάσματα από φιλοσοφικά κείμενά του, καθώς και από κάποια γράμματα της πλούσιας αλληλογραφίας του, συνδέοντάς τα με ιστορικά/βιογραφικά στοιχεία (ιδίως τις συναντήσεις και τις φιλίες του με μουσικούς) τότε θα έχουμε μια πληρέστερη εικόνα της αντίληψής του για την τέχνη, και ειδικά για τη μουσική. Το υλικό αυτό εκτείνεται από πρώιμα μουσικοφιλοσοφικά αποσπάσματα (όπως π.χ. για το Ρέκβιεμ του Μότσαρτ και τον καθολικισμό) μέσα από γράμματα προς αδέλφια και φίλους όπως ο Ράιχελ[iv], μέχρι αισθητικές φιλοσοφικές παρατηρήσεις στα ώριμα γραπτά του.[v] Η μουσική στην οποία αναφέρεται είναι η έντεχνη ευρωπαϊκή μουσική κυρίως της κλασικής και της ρομαντικής εποχής, και σπανιότερα η έντεχνη μουσική παλιότερης εποχής. Σε ένα από τα κείμενα της τελευταίας περιόδου[vi] αναφέρεται στα λαϊκά τραγούδια των σοσιαλιστών εργατών που «ανοίγουν μια νέα εποχή και προφητεύουν έναν νέο κόσμο, αυτόν της καθολικής απελευθέρωσης».
Ήδη από την παιδική ηλικία ο Μπακούνιν έκανε μαθήματα μουσικής ως μέρος της γενικότερης εκπαίδευσής του στο οικογενειακό σπίτι στο Πρεμούκινο. Ως νέος ενήλικος θα γνωρίσει στην Αγία Πετρούπολη την οικογένεια μουσικών Λβωφ. Εδώ θα παρακολουθήσει αρκετές συναυλίες που δεν θα τον αφήσουν ανεπηρέαστο. Η προτίμησή του στον Μπετόβεν, που θα εξελιχθεί σε πάθος, είναι κιόλας φανερή. Ακούει συμφωνίες, κουαρτέτα, σονάτες και λήντερ του. Η μουσική του είναι γι’ αυτόν μια «γιορτή του πνεύματος». Δεν λείπουν και αναφορές θαυμασμού για τον Μότσαρτ (Ρέκβιεμ), τον Χάυντν (Επτά Λόγοι του Ιησού) και την αγαπημένη του όπερα του Γκλουκ (Ιφιγένεια εν Ταύροις) καθώς και για τον Μάγερμπεερ. Ακόμη και πιο άγνωστοι σήμερα συνθέτες, όπως ο Όνσλοου και...
Η Beilya Shereshevskaya (1884–1906) ήταν από το Białystok της Ουκρανίας, όπου παρακολούθησε ένα γυμνάσιο θηλέων, το οποίο δεν τελείωσε επειδή αποβλήθηκε για επαναστατική δραστηριότητα. Αναρχική από το 1903, ανήκε στην ομάδα «Borba» [«Ο Αγώνας»] του Białystok, η οποία, ανάμεσα στα άλλα, λειτουργούσε ομάδες μελέτης εργατών.
Στα τέλη του 1903 η Beilya μετακόμισε στην Οδησσό και εντάχθηκε στην ομάδα «Οι Ασυμβίβαστοι». Συνελήφθη τον Απρίλη του 1904, αλλά αφέθηκε ελεύθερη τον Σεπτέμβριο λόγω έλλειψης στοιχείων σε βάρος της. Καθώς οι «Ασυμβίβαστοι» είχαν εκκαθαριστεί, εντάχθηκε σε μια ομάδα αναρχοκομμουνιστών της Οδησσού, και έγινε η κοπέλα ενός από τους ηγέτες της, του Moisei...
Στη φωτογραφία, εικονίζεται αριστερά, η Matilde Sabaté Grisó.
Γεννήθηκε το 1904, στο Reus της Καταλονίας, αλλά η ακριβής ημερομηνία γέννησής της είναι άγνωστη. Ήταν αναρχική νηπιαγωγός.
Με την ήττα και την επικράτηση του Φράνκο στην Ισπανία συνελήφθη στις 2 Φλεβάρη 1939 στη Girona. Στις 21 Φλεβάρη 1940 δικάστηκε από στρατοδικείο με την κατηγορία του ότι συμμετείχε σε εξέγερση, για συμμετοχή σε ένοπλη συνομωσία (υπήρχε γραμματέας της Επαναστατικής Επιτροπής του Sils), για καταστροφή θρησκευτικών συμβόλων και διάφορα άλλα.
Καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε στις 28 Ιούνη 1940 στον τοίχο του κοιμητηρίου της Girona. Το πτώμα της ρίχτηκε σε ομαδικό τάφο.
...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018