Ομιλία του κ. Πέτρου Πετράτου στην εκδήλωση για τον εορτασμό της Επετείου Ένωσης των Επτανήσων με την Ελλάδα, στο Δημοτικό Θέατρο Αργοστολίου
Τα Βαλκάνια, αν και γεωγραφικά είναι αναπόσπαστα από την υπόλοιπη Ευρώπη, ιστορικά και πολιτισμικά είχαν τη δική τους εξέλιξη μέσα στο χρόνο. Η ορεινή φύση της χερσονήσου αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα διάσπασης, καθώς ευνόησε σε αρκετές περιπτώσεις τη διαφορετική εξέλιξη των κατοίκων της. Από την άλλη πλευρά, όμως, κοινό ιστορικό παρελθόν ενώνει τους βαλκανικούς λαούς. Οι ρίζες κάποιων μας έρχονται από την αρχαιότητα, ενώ άλλων οι καταβολές σμίγουν βαθιά στο βυζαντινό μεσαίωνα. Εκτός από την κοινή βυζαντινή κληρονομιά, η μακροχρόνια οθωμανική κυριαρχία μαζί με τον κοινό αγώνα κατά της σουλτανικής απολυταρχίας και υπέρ της εθνικής ανεξαρτησίας δημιούργησε κοινωνικές, οικονομικές, πολιτικές και πολιτισμικές ομοιότητες μεταξύ των βαλκανικών εθνοτήτων, με αποτέλεσμα κάποιοι ιστορικοί να κάνουν λόγο για «κοινή βαλκανική συνείδηση».
Κι όμως για δεκάδες χρόνια οι κυρίαρχες κοινωνικές τάξεις, αστικοφεουδαρχικές ή αστικές, και οι επίσημες κρατικές πολιτικές στις διάφορες χώρες της Βαλκανικής, με την υποκίνηση αλλά κάποτε και την άμεση καθοδήγηση των Μεγάλων Ευρωπαϊκών Δυνάμεων υποδαύλιζαν το μίσος και τη διάσπαση, τον αλυτρωτισμό και τον πόλεμο, υποδείκνυαν τους χωριστούς αλλά και εχθρικούς δρόμους. Έτσι, τα Βαλκάνια χαρακτηρίστηκαν η «πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης», για να διευκρινίσει το 1930 ο Αλβανός εκπρόσωπος στην Α΄ Βαλκανική Διάσκεψη, που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα με πρωτοβουλία του Αλέξανδρου Παπαναστασίου: «Τα Βαλκάνια εθεωρήθησαν πάντοτε, υπό ορισμένων ιθυνόντων τας τύχας των Μεγάλων Δυνάμεων, ως πυριτιδαποθήκη της Ευρώπης. Δεν είχαν άδικον αυτοί, διότι οι ίδιοι μας εχορήγουν την πυρίτιδα».
Μέχρι ακόμη και την τρίτη δεκαετία του 20ού αιώνα (1926), παρ’ όλο που είχαν ουσιαστικά ολοκληρωθεί οι εθνικοί κρατικοί σχηματισμοί, το μίσος βασίλευε στα Βαλκάνια. Να ποια συγκλονιστική εικόνα μας δίνει από εκείνη την εποχή ο Γιάννης Σοφιανόπουλος: «Στα στενά των Βαλκανίων και της Ροδόπης, στους παχείς κάμπους της Μαρίτσας και του Μοράβα, στης Ντομπρουτσάς τα τέλματα, ψηλά απάνω στης Βλαχιάς και της Σουμαδιάς τα πυκνά φυλλώματα και κάτου στης Αρβανιτιάς τα ξεροβούνια και τις κλεισούρες, άνθρωποι σαν αστακοί τρίζουν τα δόντια τους και ανασπούν τις κάμες και τα χαντζάρια, βατσινωμένοι από το μικρόβιο του αλληλοσπαραγμού» (Πώς είδα τη Βαλκανική, 1926).
Ωστόσο, αντίθετα προς αυτήν την κατάσταση, διατυπώθηκαν ενωτικές προτάσεις, υπήρξαν πρωτοβουλίες συνεννόησης, καταγράφηκαν κοινές προσπάθειες και περπατήθηκαν κοινοί, ελπιδοφόροι δρόμοι – άλλοτε από κρατικούς ηγέτες και άλλους πολιτικούς άνδρες και άλλοτε από οργανώσεις και κινήματα λαϊκής βάσης με πρωτοπόρους πνευματικούς παράγοντες και ριζοσπάστες αγωνιστές. Στην τελευταία κατηγορία εντάσσεται η προσπάθεια του Παναγιώτη Πανά με τη «Δημοκρατική Ανατολική Ομοσπονδία». Αλλά πριν μιλήσουμε γι’ αυτήν, καλό είναι να αναφερθούμε σύντομα στη γέννηση και την πορεία της ιδέας της Βαλκανικής Ομοσπονδίας.
Όλοι θεωρούμε ότι η πρώτη αξιόλογη πρόταση για τη βαλκανική συνεννόηση προήλθε από τον Ρήγα Φεραίο-Βελεστινλή. Τέσσερις, όμως, αιώνες πριν από τον δικό μας Ρήγα, ένας Τούρκος, γεννημένος από εξισλαμισμένη Ελληνίδα στην Αδριανούπολη (1358), ο σεϊχης Μπεντρεντίν κήρυττε την ανάγκη γόνιμης συνύπαρξης χριστιανών και μουσουλμάνων στα Βαλκάνια μέσα σ’ ένα κράτος ισονομίας, φυλετικής και θρησκευτικής ανοχής και κοινωνικής δικαιοσύνης. Μετά από ένα αποτυχημένο κίνημα – κίνημα που υποστηρίχθηκε από τους εξαθλιωμένους μουσουλμάνους, χριστιανούς...
Tου Νίκου Πελεκούδα
Από τις Μελέτες Χειραφέτησης/ Ελλάδα 1830 – 1918
Ξεκινά μια καινούργια χρονιά, η οποία θέτει μια ερευνητική πρόκληση για την Ιστορία και την Πολιτική Επιστήμη (κυρίως) μια που θα έχουμε τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την πανωλεθρία του Ελληνικού καπιταλισμού στις ακτές της Μικρασίας, και την καταστροφή εκατομμυρίων ανθρώπων.
Στην πραγματικότητα είναι μια χρονιά, όπου με βασική γέφυρα τη Μεγάλη Ιδέα, έναν από τους μεγαλύτερους μύθους, και ταυτόχρονα από τα μεγαλύτερα στερεότυπα της ελληνικής ιστορίας, ιδιαιτέρως των κρατικών παρεμβάσεων σε αυτήν, έχουμε την ευκαιρία, επιτέλους, να συζητήσουμε συνολικά για τους μύθους και τα στερεότυπα που συστηματικά επιχείρησε...
Την τελευταία δεκαετία γίναμε ολοένα και περισσότερο μάρτυρες μιας σειράς γεγονότων, τα οποία μέσα από την ασημαντότητα τους, ανέβασαν ψηλότερα τον πήχη του υπερφίαλου εθνικοπατριωτικού μεγαλείου. Ενώ την ίδια στιγμή, η κοινωνία, ηττήθηκε σε υγειονομικό, πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο.
Χρειάστηκε μια Ελλάδα νικητής ως άλλοθι, για να συντηρηθεί ο μύθος και η νοοτροπία του Ελληναρά, αυτού του υπερβατικού όντος με το εθνικό μεγαλείο της χλαμύδας και του φιλότιμου της φουστανέλας. Το να ξαναειπωθεί ότι μια κοινωνία στην εποχή της ασημαντότητας της, επιλέγει τον πιο εύκολο δρόμο, αυτόν την κενότητας, θα ήταν απλά μια ακόμα γραφική κοινοτυπία, την οποία γνωρίζουμε...
Στο κτήριο της Ελληνικής κοινότητας της Μελβούρνης στις 18/07/2019
Με τον Ελευθεριακό στο Αυτοδιαχειριζόμενο Στέκι Πέρασμα, 22/01/2018