Aργύρης Αργυριάδης
Μπορεί οι Ολυμπιακοί Αγώνες του 1936 να έμειναν στην ιστορία ως οι αγώνες όπου ο μαύρος Αμερικανός σπρίντερ Jesse Owens διέλυσε τη ναζιστική ρατσιστική ιδεολογία κερδίζοντας τα περισσότερα χρυσά μετάλλια, ένα άλλο γεγονός έμενε να μείνει στην ιστορία. Αν και πολλοί το αγνοούν η θύμηση του είναι σημαντική διότι όλοι αυτοί οι άγνωστοι αθλητές των Λαϊκών Ολυμπιακών Αγώνων ήλπιζαν ότι οι αγώνες τους θα έδειχναν τη δύναμη του αντιφασιστικού κινήματος.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Οι ολυμπιακοί αγώνες ανέκαθεν από την αναβίωση του και ύστερα δεν ήταν κάτι περισσότερο από μια φιέστα εθνικιστικού ανταγωνισμού που σε καμία περίπτωση όσο και αν θέλουν να μας πείσουν για το αντίθετο δεν συμβάλουν σε καμία ευγενή άμιλλα, ούτε φυσικά σε κάποιο συναγωνιστικό αθλητικό ιδεώδες.
Αυτό ήταν που οδήγησε και τον Χίτλερ να αναλάβει την διεξαγωγή των Ολυμπιακών αγώνων του 1936 στο Βερολίνο, ώστε να μπορέσει να διαφημίσει την ευγονική ανωτερότητα της Αρίας φυλής καθώς και την αναδυόμενη εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία. Οι Λαϊκοί Ολυμπιακοί Αγώνες, που είχαν προγραμματιστεί να ξεκινήσουν στις 22 Ιουλίου 1936, προέκυψαν από το παγκόσμιο κίνημα για μποϊκοτάζ της εκδήλωσης στη Γερμανία, την πρώτη τέτοια προσπάθεια μποϊκοτάζ στην ιστορία των Ολυμπιακών Αγώνων. Μέχρι το καλοκαίρι του 1936, ο κόσμος δεν μπορούσε πλέον να αγνοήσει τι συνέβαινε στη Γερμανία: ο Χίτλερ είχε επαναστρατιωτικοποιήσει τη Ρηνανία κατά παράβαση της συνθήκης των Βερσαλλιών που τερμάτισε τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και είχε αρχίσει να συλλαμβάνει Εβραίους, Ρομά, αριστερούς, άνδρες που κατηγορούνταν ότι ήταν ομοφυλόφιλοι και άτομα με αναπηρίες και να τους στέλνει σε στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Δυστυχώς η εκστρατεία για το ολυμπιακό μποϊκοτάζ απέτυχε να πείσει τα κράτη από το να συμμετέχουν στους αγώνες. Όμως ο αγώνας δεν σταμάτησε. Η Διεθνής Διάσκεψη για το Σεβασμό του Ολυμπιακού Ιδεώδους, που πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο στο Παρίσι, κατέληξε σε ένα άλλο σχέδιο – μια εναλλακτική εκδήλωση που θα παρουσίαζε το Λαϊκό Μέτωπο, την ευρεία συμμαχία αριστερών, φιλελεύθερων, κομμουνιστών και σοσιαλιστών που είχαν ενωθεί για να αποτρέψουν την εξάπλωση του φασισμού. Η καταλανική κυβέρνηση στη Βαρκελώνη προσφέρθηκε να φιλοξενήσει, παρόλο που η Ισπανία ήταν σε τροχιά εμφύλιας σύγκρουσης. Παρόλη την συστράτευση στα όπλα όλου του φάσματος της δεξιάς: μοναρχικούς, φασίστες, καθολικούς εξτρεμιστές και γαιοκτήμονες ,ακόμα κι έτσι, περίπου 20.000 αντιφασίστες αθλητές και οπαδοί αποφάσισαν να παρακολουθήσουν τους αγώνες.
Το όλο εγχείρημα της Βαρκελώνης αναμενόταν να είναι ευρύτερο από την Διεθνή Εργατική Ολυμπιάδα που διεξαγόταν κάθε τέσσερα χρόνια από το 1921 που είχε στόχο να είναι το εργατικό δέος ενάντια στην αριστοκρατική ροπή που είχαν οι επίσημοι ολυμπιακοί αγώνες. Ο λόγος ήταν ότι δεν θα μπορούσαν να αποκλειστούν όσοι δεν ταίριαζαν με το «σοσιαλιστικό» αφήγημα της εποχής, πχ οι Αναρχικοί, εβραίοι, κοκ.
Οι Λαϊκοί Ολυμπιακοί Αγώνες στόχευαν να είναι πραγματικά κάτι το διαφορετικό. Κατά τη διάρκεια των τελετών έναρξης, εξόριστοι Εβραίοι από την Ευρώπη και μαύροι από τη Βόρεια Αφρική θα έμπαιναν στο στάδιο με ομάδες που εκπροσωπούσαν τόσο έθνη-κράτη όσο και έθνη χωρίς κράτος, συνοδευόμενα από ένα τραγούδι που συνέθεσε ένας εξόριστος Γερμανός Εβραίος με στίχους γραμμένους από έναν Καταλανό ποιητή. Συμμετοχή στους αγώνες θα είχαν και γυναίκες και θα είχαν περισσότερες ευκαιρίες να αναδείξουν τις ικανότητές τους από ό, τι επέτρεψε η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή στο Βερολίνο. «Η εικόνα της Ολυμπιάδας των Λαών δεν θα ήταν πλήρης αν η γυναίκα δεν έπαιρνε τη θέση που της αρμόζει», διακήρυξαν οι διοργανωτές, μεταξύ των οποίων και ο Καταλανικός Φεμινιστικός Αθλητικός Σύλλογος.
Οι Λαϊκοί Ολυμπιακοί Αγώνες, δεν είχαν σκοπό να προσφέρουν τις πολυτέλειες των επίσημων αγώνων του Βερολίνου. Οι αθλητές και οι αθλήτριες θα έμεναν σε σπίτια, ξενώνες και στο πρόσφατα ανακαινισμένο Hotel Olympic. Τις εβδομάδες πριν από τους αγώνες, οι Καταλανοί αξιωματούχοι αναγκάσθηκαν να βρουν περισσότερα καταλύματα λόγω της απροσδόκητης κοσμοσυρροής στους επερχόμενους αντιφασιστικούς Ολυμπιακούς Αγώνες.
Αρκετές ομάδες και αντιπροσωπείες είχαν φθάσει αρκετά νωρίτερα στην Βαρκελώνη. Παρόλες τις φήμες για αναταραχές στην Ισπανία αλλά και τους ψιθύρους για επερχόμενο πραξικόπημα δεν υπήρχε κανένας φόβος. Ξημερώματα 19 Ιουλίου 1936, οι αθλητές ξύπνησαν από τις σειρήνες των εργοστασίων. Από τα παράθυρα των ξενοδοχείων τους, οι αθλητές παρακολουθούσαν άνδρες και γυναίκες να σπάζουν τα λιθόστρωτα και να γεμίζουν σάκους άμμου για να χτίσουν οδοφράγματα. Σύντομα, ο ισπανικός στρατός μπήκε στην πόλη, το πραξικόπημα είχε ξεκινήσει.
Οι άνθρωποι πίσω από τα οδοφράγματα αντεπιτέθηκαν. Αναρχικοί, Σοσιαλιστές, Κομμουνιστές και συνδικαλιστές ενώθηκαν όλοι μαζί για να εξαλείψουν τον φασισμό. Ήταν μοναδικές στιγμές καθώς οι γυναίκες κρατούσαν οδοφράγματα. Μερικές ηγήθηκαν ακόμη και αποσπασμάτων εργατών ενάντια στους φασίστες. Πολλές από αυτές τις ίδιες γυναίκες είχαν σχηματίσει το Feminist Sports Club, το οποίο είχε προσκαλέσει νεαρές Καταλανές γυναίκες να αγωνιστούν και να αγωνιστούν ως ίσες των ανδρών. Κάποια στιγμή Καταλανοί αναρχικοί προχώρησαν προς το στρατό με τα χέρια τους στον αέρα, και αφού μίλησαν στους στρατιώτες τους έπεισαν να στρέψουν τα πυροβόλα τους στους αξιωματικούς τους. Το πραξικόπημα είχε ηττηθεί εν τη γένεσή του.
Το κλίμα ήταν τόσο ενθουσιώδες που κανένας δεν μπορούσε να μείνει αμέτοχος. Χαρακτηριστική περίπτωση ενός αμερικανού αθλητή που άρπαξε ένα φτυάρι και για ενισχύσει τα οδοφράγματα, ενώ οι συμπαίκτες του δεν άργησαν να τον βοηθήσουν: Ένας πολυεθνικός κόσμος ήταν στις επάλξεις ανάμεσα τους εξόριστοι Γερμανοί και Ιταλοί, οι οποίοι ήξεραν ότι ο μόνος τρόπος για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους ήταν να νικήσουν τον φασισμό, πρώτα στην Ισπανία και στη συνέχεια στο Βερολίνο και τη Ρώμη. Σε όλη την πόλη, οι εργάτες οπλίστηκαν με όπλα από επιδρομές στα οπλοστάσια και κατάφεραν να αποκρούσουν τις επιθέσεις του επαγγελματικού στρατού της Ισπανίας. Μέσα σε λίγες ώρες, ο αντιφασισμός πέρασε από την ιδέα στην πράξη. Μια ηχηρή νίκη στην πρωτεύουσα της Καταλονίας. Το πραξικόπημα ηττήθηκε, προς το παρόν, αλλά δεν θα πραγματοποιούνταν οι Λαϊκοί Ολυμπιακοί Αγώνες. Ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος μόλις είχε ξεκινήσει.
Μετά το τέλος της μάχης, το πολυεθνικό αυτό πλήθος βάδισαν στους δρόμους της Βαρκελώνης τραγουδώντας την διεθνή ο καθένας στην δική του γλώσσα. Ένας Γάλλος αθλητής ήταν η πρώτη απώλεια, υπολογίζεται ότι υπήρξαν χιλιάδες ακόμα τραυματίες. Πολλοί αθλητές έφυγαν αργότερα εκείνη την εβδομάδα. «Ήρθατε για τους αγώνες και μείνατε για να δείτε τη νίκη του Λαϊκού Μετώπου», τους είπαν οι διοργανωτές. «Διαδώστε στον κόσμο ειδήσεις για το τι έχετε δει στην Ισπανία».
Διακόσιοι αθλητές που σκόπευαν να αγωνιστούν στους Λαϊκούς Ολυμπιακούς Αγώνες πολέμησαν με τους Ρεπουμπλικάνους στην Ισπανία. Οι περισσότεροι από αυτούς σκοτώθηκαν. Σύμφωνα με τον Τζορτζ Όργουελ, ο αθλητισμός είναι «πόλεμος χωρίς πυροβολισμούς», για τους αντιφασίστες που ήρθαν στη Βαρκελώνη έμελλε να είναι ένας πραγματικός αγώνας ζωής και θανάτου. Η θυσία τους παραμένει ανεξίτηλη μέχρι τις μέρες μας να μας θυμίζουν ότι σε αντίθεση με την κυρίαρχη κερδοσκοπία των επίσημων ολυμπιακών αγώνων, το μόνο πραγματικό έπαθλο είναι ο αγώνας για την ελευθερία. Οι αθλητές των Λαϊκών Ολυμπιακών Αγώνων της Βαρκελώνης ανέβηκαν στο βάθρο κερδίζοντας με την ζωή τους το πιο πολυτιμότερο αγώνισμα. No Passaran!
