Εν αρχή…
Οι Αβορίγινες Αυστραλοί ως Αναρχικοί
Οι Αβορίγινες Αυστραλοί θεωρούνται από ορισμένους ως οι πρώτοι αναρχικοί λόγω μιας λίγο-πολύ ασαφούς συσχέτισης του αναρχισμού με τη λήψη αποφάσεων με συναίνεση και της ιδέας του «ευγενούς αγρίου», δηλαδή ενός απολίτιστου, επομένως, ενός ατόμου ελεύθερης φύσης. Μια εξελιγμένη εκδοχή αυτής της άποψης παρέχεται από τον Ken Maddock στο βιβλίο «The Australian Aboriginals - A Portrait of their Society». (1)
Γράφει στη σελίδα 44: «Η πολιτική των Αβορίγινων, με την αντίθεσή της ανάμεσα σε τοπικές ή εσωστρεφείς και εκτεταμένες ή εξωστρεφείς ανησυχίες, την ελευθερία της από κάθε θεσμό επιβολής και τη συνακόλουθη έμφαση στην αυτοδυναμία και την αμοιβαία βοήθεια μέσα σε ένα πλαίσιο γενικώς αναγνωρισμένων κανόνων, ήταν ένα είδος αναρχίας, στο οποίο, αν και ήταν πρόσφορο σε δραστήριους και έξυπνους άνδρες το να αποκτήσουν κάποιο βαθμό επιρροής με την ηλικία, ωστόσο κανένας δεν ήταν κυρίαρχος». (Στο ίδιο, σελ. 183, εκδόσεις Penguin).
Ολόκληρο το Όγδοο Κεφάλαιο του εν λόγω βιβλίου παίζει ένα διεγερτικό παιχνίδι με τα προβλήματα που ενυπάρχουν στην έννοια της ελευθερίας, και δεν έχω χώρο εδώ ή εύρος εξειδικευμένης ερμηνείας ώστε να ανταποκριθώ στα σημεία που τέθηκαν. Σημειώνω εδώ μόνο ότι ο Maddock μου φαίνεται ότι έχει μια στενή, νομικίστικη άποψη, θα έλεγα, στο τι είναι ο αναρχισμός, ή αν επρόκειτο να επιτευχθεί, δηλαδή μιας κοινωνίας που λειτουργεί χωρίς θεσμοθετημένους ηγέτες ή διαδικασίες θέσπισης κανόνων. Αυτό του επιτρέπει να επισημάνει, δίκαια, τη χρήση στην κοινωνία των Αβορίγινων της ανδροκρατίας επί των γυναικών και των νέων, και τις χρήσεις του «δόλου, του φόβου, των δοκιμασιών και των απειλών» (σελ. 190). Επισημαίνει ότι «αρνήσεις της ελευθερίας είναι κάτι το συμβατό με την αναρχία».
Βέβαια αυτό συμβαίνει, αλλά όχι για τους λόγους που θέτει ο Maddock. Δεν είναι η χρήση της εξουσίας που έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον για τον αναρχισμό, αλλά τα αποτελέσματα των χρήσεων της εξουσίας. Το πιο θεμελιώδες ερώτημα δεν είναι αν οι άνθρωποι υπόκεινται στην εξουσία, αλλά αν είναι ευτυχισμένοι, αν ζουν ικανοποιητικά τη ζωή τους, αν είναι σε θέση να αναπτύξουν τα ενδιαφέροντα και τις δυνατότητές τους. Η παρόρμηση για ελευθερία βασίζεται στον πόνο, την απογοήτευση, τη θλίψη και τον θάνατο που παράγονται ή επιδεινώνονται ως αποτέλεσμα των μέσων που χρησιμοποιούνται για την οργάνωση των κοινωνικών σχέσεων, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ειδών εξουσίας. «Καταστολή, καταπίεση» και ούτω καθεξής, είναι λέξεις με βαρύτητα, δεν είναι απλώς περιγραφικοί όροι. Έτσι, οι περιορισμοί στην ελευθερία είναι συμβατοί με την αναρχία, αλλά μόνο τα όρια που επιβάλλονται από τους ίδιους, όχι αυτά που προκαλούνται από σύμβαση, βία ή έλεγχο των πόρων (φυσικών πηγών κ.λπ.). Έτσι, οι μεμονωμένοι αυτόχθονες θα μπορούσαν να ήταν αναρχικοί, αλλά μόνο εάν αγωνίζονταν ενάντια στην επιβεβλημένη εξουσία, κάτι που θα φαινόταν να είναι το αντίστροφο της υπόθεσης που έθεσε ο Maddock.
Είναι εαξιοσημείωτο ότι ο Maddock συνεχίζει να αναφέρεται στην αφήγηση του John Anderson για την ελευθερία, κάτι που είναι ενδιαφέρον λόγω του ρόλου που έπαιξε ο Anderson στη διαμόρφωση των ελευθεριακών απόψεων στο Σίδνεϊ μετά το 1940.
Malcolm Fraser - Αναρχικός πρωθυπουργός;
Μια ακόμη πιο περίεργη προσπάθεια να «χρωματιστεί» μια έκθεση χρησιμοποιώντας όρους όπως «αναρχικός», περιέχεται στο «Power Without Theory» όπου ο Deane Wells (2) περιγράφει τον τελευταίο Φιλελεύθερο πρωθυπουργό (σ.τ.μ.: πρώην πλέον) αυτής της χώρας (σ.τ.μ.: της Αυστραλίας) ως «δεξιό αναρχικό» στη βάση ότι ο Malcolm Fraser (3) είναι ένας «καθ’ ομολογίαν του ιδίου, μαθητής της Αμερικανίδας μυθιστοριογράφου-φιλοσόφου Ayn Rand». (σελ. 159)
Εξηγεί περαιτέρω στη σελίδα 169: «Αναρχικός είναι ένα άτομο που δεν πιστεύει σε καμία κυβέρνηση. Υπάρχουν δύο είδη αναρχικών, αυτοί της αριστεράς και αυτοί της δεξιάς. Οι δεξιοί αναρχικοί πιστεύουν ότι ο άνθρωπος δεν είναι κατά βάση συνεργάσιμος, αλλά βασικά ορθολογικά ιδιοτελείς. Επίσης, οι δεξιοί αναρχικοί ή αναρχοκαπιταλιστές θεωρούν ότι η καλύτερη μορφή κοινωνίας είναι αυτή στην οποία δεν υπάρχει καμία κυβερνητική παρέμβαση στις ζωές των ανθρώπων και δεν υπάρχουν περιορισμοί στις δραστηριότητες του ιδιωτικού κεφαλαίου. Αυτή η τελευταία περιγραφή ταιριάζει στην Rand και στο βαθμό που ο Fraser υιοθετεί τη γραμμή της, ταιριάζει και σε αυτόν».
Ως εκ τούτου, ο Wells σε μια παράγραφο μετακινείται από τον ορισμό της αναρχικής πεποίθησης στην ύπαρξη μη κυβέρνησης σε μια σιωπηρή αναγνώριση του ότι ο Fraser δεν τηρεί απαραίτητα τη γραμμή που υποστηρίζει ένας συγκεκριμένος ακόλουθος μιας καθορισμένης παραλλαγής αυτής της πεποίθησης. Κάνει τη σύνδεση ακόμη πιο αδύναμη λέγοντας αμέσως ότι η Rand δεν πιστεύει ούτως ή άλλως στην πλήρη αναρχοκαπιταλιστική γραμμή. Στη συνέχεια, ο Wells προχωρά σε μια σθεναρή κριτική του «αναρχοκαπιταλισμού» την οποία αντικαθιστά με μια κριτική της Rand και/ή του Fraser. Έχοντας όμως εγείρει το προφανές ερώτημα για το πόση απόκλιση από μια συγκεκριμένη πεποίθηση θα απέκλειε κάποιον από τις τάξεις των οπαδών (σ.τ.μ: της πεποίθησης αυτής), ο Wells επαναλαμβάνει τη θέση του με πολύ αποδυναμωμένο τρόπο, ότι ορισμένα πράγματα που κάνει ο Fraser συνάδουν με τον «αναρχοκαπιταλισμό». Η δυσαρέσκεια αυτή είναι του ίδιου είδους με την αντίστοιχη του Maddocks. Η δική μου απάντηση σε όλα αυτά δεν είναι παρόμοια με του Wells και μπορεί να βρεθεί στο «Australian Humanist» (τεύχος χειμώνα 1975) (4) ή στο αναρχικό περιοδικό του Σίδνεϊ «Red and Black» (No.7). (5)
Ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα της αυστραλιανής ιστορίας υπάρχουν πολλά σημεία που κεντρίζουν το ενδιαφέρον. Μπορώ να αναφερθώ εδώ μόνο σε μερικά από τα πιο σημαντικά, ο αναμφισβήτητος πλούτος των οποίων δεν έχει ακόμη αποκαλυφθεί. Υπάρχουν επίσης πολλά άτομα και ομάδες, καθώς και ελευθεριακές τάσεις που δεν έχουν ακόμη εξετασθεί. Για παράδειγμα, για την πολιτική φύση της καταδίκης (convictism) και το ρόλο των ημερών της αποικιοκρατίας στην Αυστραλία (έχουν τελειώσει άραγε;) στον Δυτικό ιμπεριαλισμό εξακολουθούν να διατυπώνονται, ενώ η λεπτομερής κάλυψη των πολλών «υπόγειων» ομάδων (δηλ. ομάδες οργανωμένων γύρω από την επιθυμία για αλλαγή ή αντικατάσταση από τα κυρίαρχα μοτίβα εξουσίας, π.χ. Fenians - δηλαδή οι συμμετέχοντες στο δημοκρατικό κίνημα στην Ιρλανδία) δεν έχει ακόμη γραφτεί κάτι πειστικό. Ακόμη και οι φαινομενικά γνωστές ομάδες όπως οι χρυσωρύχοι του Eureka (6) είναι άγνωστες ως αποτελούμενες από συγκεκριμένα άτομα που μπορούν να εντοπιστούν με βάση συναισθηματικά, κοινωνικά και ιδεολογικά στοιχεία. Οι πολυάριθμοι αγώνες, οι εξεγέρσεις και οι μεμονωμένες διαμαρτυρίες ενάντια στην καταπίεση μέχρι σήμερα δεν μπορούν να εντοπιστούν εύκολα σε ένα φάσμα ελευθεροεξουσιαστών (σ.σ. libertarian-authoritarian στο αγγλικό κείμενο).
Το δεύτερο πράγμα που πρέπει να ειπωθεί πηγάζει από αυτό ακριβώς. Βέβαια παραδείγματα που ανοίγουν αυτήν την ενότητα, ακόμα και αυτοεπιλεγόμενες ετικέτες, δεν μπορούν να ληφθούν στην απλουστευτική τους μορφή. Επομένως, είναι απαραίτητο να προχωρήσουμε πέρα από τις ετικέτες. Σε λίγες μόνο περιπτώσεις όμως είναι δυνατό.
Το τρίτο πράγμα που πρέπει να πούμε είναι ότι, είτε δύσκολο είτε όχι, είναι το πιο σημαντικό έργο που έχουν να κάνουν οι ιστορικοί και οι κοινωνικοί σχολιαστές.
Ο καταληψίας ως αναρχικός
Το έργο του Michael Roe's «Quest for Authority 1835-1851» (7) είναι μια από τις λίγες ακαδημαϊκές προσπάθειες σοβαρής ερμηνείας ορισμένων πλευρών της λευκής αυστραλιανής κοινωνίας του 19ου αιώνα ως «αναρχικής». Αναφερόμενος στο έντονο αίσθημα ενάντια στη φορολογία και την όλη δράση των κυβερνητικών αξιωματούχων, καταγράφει ότι οι ευγενείς έποικοι -η εκπαίδευση των οποίων τους επέτρεπε να είναι ορατοί- περιγράφονται ως «ριζοσπάστες του χειρότερου είδους οι ίδιοι και τα παιδιά τους ... που ανατράφηκαν με την πεποίθηση ότι όλες οι κυβερνήσεις είναι κακές» (σελ. 78). Ο Roe σχολιάζει ότι ένας τέτοιος «αναρχισμός διαπέρασε ολόκληρο το κίνημα για αυτοδιοίκηση» στη Νέα Νότια Ουαλία. Υπάρχουν πολλές δημόσιες χρήσεις του όρου «αναρχία» για να δείξουν ότι μέχρι το 1840 ο αγώνας για τον έλεγχο του ορισμού είχε ήδη ξεκινήσει σε αυτή τη χώρα.
Στη διδακτορική του διατριβή, με τίτλο «Some Aspects of Squatting in NSW and Qld, 1847-1864» (εκδ. ANU, 1972), ο David Denholm συνεχίζει να βαδίζει στην ιδέα του Roe και προτείνει ότι η κατάληψη ήταν και είναι η «απόλυτη αντίθεση στην παράδοση, την τάξη και την κοινωνική σταθερότητα». Και ότι η καταληψιοκρατία (σ.τ.μ.: squattocracy στο αγγλικό κείμενο), ειδικά οι πρώτοι όπως ο Charles Throsby, (8) ενστερνίστηκαν μια κατά βάση αναρχική φιλοσοφία όταν εξήλθαν από τον οικισμό του Sydney Cove Settlement, ενάντια στην ήδη θεσμισμένη εξουσία, για να δημιουργήσουν τη δική τους ηγεμονία. Και πάλι, όπως και με τα άλλα ακαδημαϊκά παραδείγματα που παρουσιάζονται εδώ, οι αναγνώστες αυτής της εργασίας θα βρουν μια τεράστια επιδοκιμασία των αρχικών προτάσεων και θα πρέπει να αποφασίσουν εάν το αποτέλεσμα της όλης υπόθεσης θα είναι ο αποκλεισμός.
Οι diggers ως αναρχικοί
Μια άλλη διαφωνούσα ομάδα, σύγχρονη των καταληψιών, έχει επίσης αναφερθεί ως άναρχη. Ο Raffaello Carboni, (9) στην αφήγησή του ως αυτόπτης μάρτυρας και συμμετέχων στην Εξέγερση του Eureka (Eureka Stockade), αναφέρεται στον εαυτό του ως «καπετάνιος των αναρχικών» σε μια μισοαστεία αναφορά στη συνομιλία του με έναν πράκτορα της αστυνομίας.
Οι χρυσοθήρες έχουν τόσο λοιδωρηθεί όσο και χειροκροτηθεί για την «άναρχη» συμπεριφορά τους. Οι ικανότητές τους να οργανώσουν τις δικές τους προμήθειες τροφίμων, λαϊκά δικαστήρια, μεταφορές και επικοινωνίες, και να σχηματίσουν αλλά και να διαλύσουν μετέπειτα οργανικά λειτουργικούς συνεταιρισμούς με αυθόρμητο τρόπο, επισημάνθηκαν από μεταγενέστερους προπαγανδιστές για να δικαιολογήσουν τόσο συγκεντρωτικές όσο και αποκεντρωτικές μορφές σοσιαλισμού, ως απόδειξη της άποψής τους και μόνο. Δεν είναι, φυσικά, τυχαίο ότι πολλές από αυτές τις εικασίες αφορούν ανθρώπους που είχαν μια άμεση σχέση με τη «γη», δηλαδή με το μη αστεακό περιβάλλον. Είναι θεμελιώδες για κάθε προσπάθεια απόκτησης αυτάρκειας τα άτομα να έχουν πρόσβαση σε καλλιεργήσιμη γη. Η σημασία της τροφής και των πρόσθετων συναφών δραστηριοτήτων, για την προσωπική υγεία και, συνεπώς, την ψυχική και σωματική ευεξία, εντείνει την ανάγκη γι’ αυτήν την πρόσβαση.
Η επιλογή που ακολουθεί παρέχει μόνο μια γεύση από όλα όσα είναι διαθέσιμα. Έχω παραλείψει σκόπιμα κρίσιμα στοιχεία, όπως το Μανιφέστο της Melbourne Anarchist Club (Αναρχική Λέσχη Μελβούρνης) (10) και πολλά βασικά γραπτά μελών της εν λόγω οργάνωσης, ώστε να εξοικονομήσω χώρο εδώ, καθώς μερικά έχουν ήδη συμπεριληφθεί στο έργο μου «A Reader of Australian Anarchism, 1886-1896» (11), και «What is Communism? and Other Anarchist Essays» του J.A.Andrews (εκδόθηκε αρχικά το 1889 στη Μελβούρνη και επανεκδόθηκε το 1984). (12) Έχω τονίσει τη φεμινιστική απάντηση στο «επίσημο» αναρχικό κίνημα και το ζήτημα της οργάνωσης κατά τα τελευταία 15 περίπου χρόνια.
Bob James, 1986
*Το κείμενο αυτό είναι το αρχικό του βιβλίου «Anarchism in Australia - An Anthology», που εκδόθηκε με πρωτοβουλία και ευθύνη του ιστορικού Bob James, στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Ο τίτλος του κειμένου που παρατίθεται εδώ είναι δικός μας. Ευελπιστούμε να μεταφράσουμε στα ελληνικά ολόκληρο το βιβλίο. Στην αγγλική γλώσσα όλα τα κεφάλαια του βιβλίου παρατίθεται διαδικτυακά εδώ: http://www.takver.com/history/aiandx.htm Για περισσότερα υλικά σχετικά με την ιστορία του αναρχισμού στην Αυστραλία πηγαίνετε εδώ: https://www.redblacknotes.com/anarchism-in-australia/
**Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
Σημειώσεις του μεταφραστή:
1. Kenneth Maddock, The Australian Aborigines: a portrait of their society. Penguin Press. 1972, London.
2. Deane Wells, Power without theory: A critical analysis of the Liberal Party philosophies. Outback Press.1977.
3. Malcolm Fraser (1930-2015). Ηγέτης του Φιλελεύθερου Κόμματος (Liberal Party) της Αυστραλίας. Ο 22ος ομοσπονδιακός πρωθυπουργός της χώρας στο διάστημα 1975-1983.
4. Australian Humanist. Πολιτικό περιοδικό, όργανο του Council of Australian Humanist Societies.
5. «Red and Black» («Κόκκινο και Μαύρο»). Περιοδικό που εξέδιδε από το 1965 και επί 35 χρόνια, στο Σίδνεϊ, ο Βούλγαρος μετανάστης αναρχικός Jack Grancharoff (1925-2016). Σχετικά δημοσιεύματα για τον Jack Grancharoff εδώ: https://ngnm.vrahokipos.net/index.php?option=com_content&view=article&id=1217:%CE%BF-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82-jack-grancharoff-1925-2016&catid=19&Itemid=175 και εδώ: https://ngnm.vrahokipos.net/index.php?option=com_content&view=article&id=836:jack-grancharoff&catid=19&Itemid=175
6. Η Εξέγερση του Eureka (Eureka Rebellion) σημειώθηκε το 1854, όταν οι χρυσωρύχοι (που είχαν από πριν σπεύσει από κάθε σημείο της Γης για να εξάγουν χρυσό, όταν έμαθαν τα σχετικά νέα) εξεγέρθηκαν στο Ballarat της Βικτώριας, στην Αυστραλία, εναντίον των αποικιακών βρετανικών αρχών, προβάλλοντας μια σειρά οικονομικών και άλλων αιτημάτων. Η εξέγερση κορυφώθηκε με την ένοπλη αντιπαράθεση των χρυσωρύχων με τον αποικιακό στρατό στις 3 Δεκέμβρη 1854, με αποτέλεσμα 27 θανάτους και αρκετούς τραυματισμούς, στην πλειοψηφία τους από την πλευρά των χρυσωρύχων. Ακολούθησαν δίκες και καταδίκες.
7. Michael Roe, Quest for Authority in Eastern Australia, 1835-1851, Melbourne University Press, 1965.
8. Charles Throsby (1771-1828). Άγγλος γιατρός, που όταν μετανάστευσε στην Αυστραλία το 1802 έγινε εξερευνητής και δημιουργός κοινοτήτων για τους αποίκους στα Blue Mountains, έξω από το Σίδνεϊ. Αργότερα ασχολήθηκε με την πολιτική.
9. Raffaello Carboni (1817-1875). Ιταλός από το Ούρμπινο, που ήρθε στην Αυστραλία ως χρυσωρύχος. Από τους ηγέτες της Εξέγερσης του Eureka, εξελίχθηκε σε συγγραφέα, συνθέτη και διερμηνέα. Το βιβλίο του «Eureka Stockade» (αναθεωρημένη έκδοση Melbourne University Press, 1975) θεωρείται μέχρι σήμερα από τα πλέον βασικά αναγνώσματα για την κοινωνική και πολιτική ιστορία της Αυστραλίας.
10. Melbourne Anarchist Club (Αναρχική Λέσχη της Μελβούρνης). Ιστορικά η πρώτη οργανωμένη αναρχική ομάδα που ιδρύθηκε στην Αυστραλία, την 1η Μάη 1886, από τους David Andrade, J.A. Andrews και άλλους. Για το Ιδρυτικό Μανιφέστο της Melbourne Anarchist Club κοιτάξτε εδώ: https://ngnm.vrahokipos.net/index.php?option=com_content&view=article&id=838:melbourne-anarchist-club-1886&catid=19&Itemid=175
11. Bob James, A Reader of Australian Anarchism, 1886-1896. Το έργο διατίθεται διαδικτυακά στο http://www.takver.com/history/raa/index.htm
12. J.A. Andrews, What is Communism? and Other Anarchist Essays. Το βιβλίο αυτό εκδόθηκε αρχικά στη Μελβούρνη το 1889 και επανεκδόθηκε το 1984, με πρόλογο και γενική επιμέλεια Bob James, από το Backyard Press, στη Μελβούρνη.
