Αναδημοσίευση εξαιρετικού άρθρου του Γιώργου Μητροβγένη που γράφτηκε μετά τον αιφνίδιο θάνατο του Γιάννη Σκανδάλη στις 30 Δεκεμβρίου 1994 και δημοσιεύτηκε στην «Νέα Προοπτική» δυο βδομάδες αργότερα.
*Ευχαριστίες στη Βασιλική Βαρουξή που το ανέσυρε
Χθες έκλεισαν 10 χρόνια από την ημέρα του θανάτου του φίλου και συντρόφου μου στους αγώνες μέσα στην φυλακή Γιάννη Σκανδάλη, ο οποίος μετά την σύλληψη των φερομένων σαν μελών της Επαναστατικής Οργάνωσης «17 Νοέμβρη» αναφέρθηκε από κάποιους από τους συλληφθέντες σαν μέλος της.
Επειδή πρόκειται για πρώτου μεγέθους προσωπικότητα του επαναστατικού κινήματος, στην ιστορία του οποίου το όνομά του «γράφτηκε με χρυσά γράμματα», θέλοντας να αποδώσω φόρο τιμής στην μνήμη του και να κάνω την ιστορία του, όσο το δυνατόν, πιο γνωστή στους νεότερους συντρόφους, αναδημοσιεύω ένα άρθρο του γνωστού αγωνιστή οδοντιάτρου και συμπαραστάτη μας, όσο ήμασταν στην φυλακή με τον Γιάννη, Γιώργου Μητροβγένη, το οποίο δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Νέα Προοπτική», φύλλο 116, το Σάββατο 14 Ιανουαρίου 1995, δηλ. 15 μέρες μετά τον θάνατο του Γιάννη.
Χωρίς να θέλω να αναμιχθώ σε λεπτομέρειες του άρθρου που ίσως χρειάζονται διευκρίνιση, περιορίζομαι σε μερικές μικροδιορθώσεις που κρίνω απαραίτητες. Η πρώτη αφορά την ηλικία του Γιάννη. Είμαι, σχεδόν, σίγουρος ότι σκοτώθηκε κλείνοντας τα 42 και όχι τα 43 χρόνια ζωής. Η δεύτερη αφορά τις σπουδές του. Σπούδασε Πολιτικός Υπομηχανικός. Η τρίτη αφορά την «παρέα» που συστήσαμε αυτός, ο Κυριάκος Μοίρας κι εγώ. Στην πραγματικότητα, η γνωριμία μου μαζί του έγινε στο δικαστήριο που μας καταδίκασε, ενώ η συνεργασία μας άρχισε στις αρχές του 1979, όταν βρεθήκαμε μαζί στο Ψυχιατρείο Κρατουμένων Κορυδαλλού, μετά από απεργίες πείνας και οι δύο. Αργότερα, το 1980 αγωνιστήκαμε μαζί με τον Γιάννη Μπουκετσίδη και την Σοφία Κυρίτση, και μόνο μετά την άνοιξη του 1981, εγώ και ο Γιάννης συνδυάσαμε τον αγώνα μας με αυτόν του συντρόφου μας αναρχικού Κυριάκου Μοίρα. Τέλος, ο Γιάννης, ο Κυριάκος Μοίρας κι εγώ, αποφυλακιστήκαμε μαζί στις 24 Δεκεμβρίου 1981, όταν ο Γιάννης είχε κλείσει σχεδόν 3,5 χρόνια στη φυλακή.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ:
Ο ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΝΔΑΛΗΣ ΕΦΥΓΕ
Ο χρόνος που έφυγε πήρε μαζί του και το Γιάννη Σκανδάλη όταν η μηχανή του τον πρόδωσε σε μια στροφή της Μάνης. Μεταφέρθηκε διαδοχικά στο κέντρο υγείας Αρεόπολης, στο νοσοκομείο της Σπάρτης και ξεψύχησε στο ύψος της Τρίπολης καθώς το νοσοκομειακό τον πήγαινε στο ΚΑΤ, στην Αθήνα.
Ήταν ανήμερα των γενεθλίων του 30 Δεκεμβρίου 1994.. Η κηδεία έγινε Πρωτοχρονιά στη Μάνη από ένα θείο του, χωρίς να γίνει δυνατό να ειδοποιηθεί ούτε ένας από τους πολλούς φίλους, συναγωνιστές και συγκρατούμενούς του.
Κάποιος φίλος του δημοσιογράφος έγραψε στην «Ελευθεροτυπία»: «έφυγε ο σκαπανέας της συντροφικότητας και της αλληλεγγύης. Εύχομαι φίλε Γιάννη στο ύστατο ταξίδι σου να βρεις τη συντροφικότητα και ελευθερία που γύρευες στη ζωή σου». Κάποιος άλλος φίλος κατέθεσε στη μνήμη του ένα ποσό στο ΨΝΑ. Οι υπόλοιποι βουβαθήκαμε όλοι από το σοκ καθώς είναι αδύνατο να πιστέψουμε πως ο Γιάννης δεν θα είναι πια ανάμεσά μας. Είναι αδύνατο να δεχτούμε πως δεν θα ξανακούσουμε την απλή χαρακτηριστική του φράση όταν σηκώναμε το τηλέφωνο «Έλα.., ο Γιάννης» πάντα ξαφνικά και απρόσμενα όπως μας έχει συνηθίσει.
Από σήμερα κάθε κατατρεγμένος θα είναι πιο φτωχός και μόνος του γιατί δεν θα έρθει δίπλα του ο Σκανδάλης. «Η ζωή, έλεγε, δεν είναι σινεμά για να την βλέπεις απ’ την πλατεία. Πρέπει να σκαρφαλώνεις και να μπαίνεις μέσα στη σκηνή έστω κι αν η εξουσία σου τσεκουρώνει τα χέρια σου για να σε στείλει στην «θεσούλα σου» - στην πλατεία». Ο Σκανδάλης είχε πολλές φορές συγκρουστεί μ’ αυτές τις δυνάμεις μα ποτέ δεν λύγισε. Αντιπάλεψε την καταστολή και την αδικία και είχε αντιπάλους τους φορείς της. Παρόλα αυτά δεν ξέρουμε κανένα προσωπικό του εχθρό. Ξέρουμε μόνο τους φίλους του.
Ο Γιάννης ήταν ένα αμάλγαμα ασυμβίβαστου αγωνιστή, ευαισθησίας και ευγένειας. Εραστής της φιλίας και της συντροφικότητας, σεμνός και ταπεινός αλλά μπορούσε να αντέξει τις κακουχίες και τις δυσκολίες με την «πολωνική ξεροκεφαλιά του» φτάνοντας στο τέρμα. Αυτός ο gentleman με τους φίλους του δεν δίσταζε να ορμά στους δεσμοφύλακές του με τα νύχια και τα δόντια ή να περιλούζει το διευθυντή του Νταχάου της Κέρκυρας με το περιεχόμενο της βούτας στο συσσίτιο.
Όταν κάποιος αδικημένος έκανε το πρώτο βήμα, στο δεύτερο είχε δίπλα του τον Σκανδάλη. Φορτωμένος με το φάκελό του, να του βρει δικηγόρο, με τα τηλέφωνα των δημοσιογράφων και των γιατρών που μπορούν να συμπαρασταθούν. Ο Γιάννης ζούσε για να βοηθά και να προσφέρει. Παρατούσε τη δουλειά του τρέχοντας με την μηχανή του από εφημερίδα σε εφημερίδα σε δικηγόρους και γιατρούς. Παράλληλα απευθυνόταν στην νεολαία και στο κίνημα. Το βράδυ κοιμόταν στην κατάληψη που γι’ αυτό το λόγο είχε γίνει (είτε στην Εμπορική ή στο Πολυτεχνείο), ενώ δεν θα έλειπε βέβαια από τις πορείες συμπαράστασης. Κι όλοι αυτοί που παρακινημένοι από την φλογερή επιμονή του Γιάννη για αλληλεγγύη συμπαραστέκονταν παίρνανε την εσωτερική αυτή χαρά της επαναστατικής αλληλεγγύης που τόσο σεμνά κι ευγενικά τους είχε μπάσει ο ίδιος.
Τα 43 χρόνια του Γιάννη είναι κομμάτι της ιστορίας του κινήματος και της ιστορίας της μεταπολίτευσης. Ήταν ο τελευταίος μιας ιστορικής οικογένειας που δέθηκε θετικά ή αρνητικά με τις τύχες αυτής της χώρας. Και χωρίς συναισθηματισμούς – ήταν ο καλύτερος.
Ο παππούς του Γιάννης Σκανδάλης ήταν στρατηγός του Ελληνικού Στρατού στη Μικρασιατική εκστρατεία του ΄20 και είχε πάρει μέρος στην καταστολή της αγροτικής εξέγερσης του Κιλελέρ όπου και «διεκρίθη» για τη συντριβή των αναρχοαγροτών το 1910 (για την όχι και τόσο κολακευτική συμβολή του αναφέρεται ο Γ. Κορδάτος στην ιστορία του αγροτικού κινήματος). Ο πατέρας του στρατιωτικός και αυτός πέρασε στην Αντίσταση και έγινε καπετάνιος του ΕΛΑΣ. Μετά το Γράμμο βρέθηκε μέσω Αλβανίας στην Πολωνία όπου και παντρεύτηκε την επίσης αντάρτισσα μητέρα του Γιάννη. Από τον γάμο γεννήθηκε και μια κόρη που παντρεύτηκε γιουγκοσλάβο καθώς πήγε για σπουδές στο Βελιγράδι. Η Βάσω Σκανδάλη ζει σήμερα στη Δημοκρατία της Μακεδονίας και δεν μπορεί να έρθει στην Ελλάδα λόγω διαβατηρίου!!!
Γεννημένος λοιπόν στην Πολωνία από γονείς πολιτικούς πρόσφυγες σπουδάζει Μηχανολόγος περνώντας όμως κάμποσα από τα εφηβικά του χρόνια σε αναμορφωτήρια ανατολικού τύπου για αντιφρονούντες. Αρνούμενος να συμβιβαστεί με την υποκρισία και διαφθορά της γραφειοκρατικής εξουσίας δραπετεύει από το σταλινικό καθεστώς και μετά από περιπλανήσεις έρχεται το Φλεβάρη του ’78 στην Ελλάδα. Ο Γιάννης δεν απόρριψε το σταλινισμό για ένα αστικό τρόπο ζωής βασισμένο στο κυνήγι του χρήματος (επικίνδυνη παγίδα για ανατολικοερχόμενους μετανάστες). Στην Ελλάδα εκείνη την περίοδο κυριαρχούν οι προσπάθειες της δεξιάς να θωρακίσει το αστικό κράτος με το ιδιώνυμο και αντιτρομοκρατικούς νόμους. Η κυβέρνηση της ΝΔ πιασμένη στη μέγγενη της οικονομικής κρίσης και της λαϊκής δυσφορίας προσπαθεί να αντιγράψει τα «λευκά κελιά» και τους νόμους της Γερμανίας. Ευρωαστυνομία, CIA και Μοσάντ μαζί με τον τύπο και την τηλεόραση συντονίζουν την καμπάνια.
Πρώτο θύμα της εφαρμογής της νέας αντίληψης του κράτους ο γιατρός Τσιρώνης. Ο Τσιρώνης θα εκτελεσθεί από 200 άνδρες των ειδικών δυνάμεων μπροστά στα μάτια της οχτάχρονης κόρης του. Ο επί οκτάμηνο πολιορκημένος στο σπίτι του στο Π. Φάληρο Τσιρώνης καταγγέλλοντας από τα μεγάφωνά του, κυβέρνηση, κόμματα και αστικό τύπο πρέπει να σωπάσει. Το ζητάει ο Τύπος με επικεφαλής το συγκρότημα Λαμπράκη και το Βήμα.
Ο Σκανδάλης σπεύδει να συμπαρασταθεί στο γιατρό, παρ’ ότι έχει τρεις μήνες μόνο στην Ελλάδα, μπαίνει στο σπίτι του και συζητάει μαζί του.
Ο 27χρονος Πολωνός με τα ιδιόρρυθμα ελληνικά θα χαρακτηρισθεί υπαρχηγός του ΟΕΜ που μαζί με τα παιδιά και τη γυναίκα του Τσιρώνη και κάποιον Μαθιουδάκη «συνέστησαν τρομοκρατική οργάνωση». Η υπαρχηγία και τα άλλα ταλέντα του Σκανδάλη (που ούτε ο ίδιος ήξερε) θα ανακαλυφθούν από την αστυνομία μετά την κριτική του τύπου στην αστυνομία για υπερβάλλοντα ζήλο και εν όψει της απόδειξης της τρομοκρατικής φύσης του ΟΕΜ.
Έτσι λοιπόν ο Σκανδάλης καταδικάζεται το ΄78 σε πέντε χρόνια φυλακή για συμμετοχή σε τρομοκρατική ομάδα και για τοποθέτηση εμπρηστικών βομβών μολότωφ στα γραφεία του ΒΗΜΑΤΟΣ. Το ίδιο δικαστήριο καταδίκασε τους Φίλιππα και Σοφία Κυρίτση σε εννέα και πέντε χρόνια φυλακή για να εγκαινιασθεί ο αντιτρομοκρατικός νόμος.
Ο Σκανδάλης θα φυλακισθεί στον Κορυδαλλό και από κει -για αραίωση χώρου- στις πειθαρχικές φυλακές Κέρκυρας. Εκεί το ξύλο και η απομόνωση, τα βασανιστήρια είναι στην ημερήσια διάταξη. Ο Σκανδάλης απαντάει με απεργία πείνας. Θα τον οδηγήσουν στο ψυχιατρείο με δέσιμο στο κρεβάτι και υποχρεωτική λήψη χαπιών που αρνείται να δεχτεί. Ο πατέρας του μοναδικό στήριγμα (η μητέρα του είχε πεθάνει) τρέχει στους δικηγόρους και στις εφημερίδες καταγγέλλοντας τη συστηματική προσπάθεια εξόντωσής του στις φυλακές. Χωρίς πολιτική στήριξη με μόνο όπλο τις απεργίες πείνας που κανείς δεν μαθαίνει. «Τα πράγματα θα γίνουν ακόμα χειρότερα όταν ο Ηρακλής Σκανδάλης (ο ταγματάρχης του στρατού πριν τον πόλεμο που πέρασε στην αντίσταση, ο κρατούμενος στην Μ. Ανατολή, ο καπετάνιος του Δημοκρατικού Στρατού, ο πολιτικός πρόσφυγας της Πολωνίας) δεν άντεξε να ανεβοκατεβαίνει τα σκαλιά του υπουργείου Δικαιοσύνης χωρίς αποτέλεσμα –και πέθανε από συγκοπή» όπως γράφει ο Γ. Βότσης στο βιβλίο του «Μαύρο Φόντο».
Στο Γιάννη απαγορεύεται να πάει στην κηδεία έστω και με αστυνομική συνοδεία.
Και εκεί που ο Γιάννης φαινόταν ολομόναχος, η αλληλεγγύη δίνει τους πρώτους καρπούς. Μαζί με τον Κυριάκο Μοίρα και το Φ. Κυρίτση συγκροτεί μια παρέα που εξελίσσεται σε συντροφική σχέση. Ανάλογη επιτροπή σχηματίζεται και εκτός φυλακών, είναι τότε που για πρώτη φορά σπάμε το τείχος των φυλακών και απαιτούμε ιατρική εξέταση, που μας έδωσε την ευκαιρία να μπούμε μέσα και να μιλήσουμε μαζί του.
Ο Γιάννης Σκανδάλης θα αποφυλακισθεί το ΄81 έχοντας εκτίσει 3 χρόνια μα ποτέ δεν θα ξεχάσει τους φίλους του και δεν θα απαρνηθεί τις ιδέες του.
Από το ΄81 μέχρι το θάνατό του θα δουλέψει σαν Skipper-ιστιοπλόος σε νοικιάρικα ιστιοφόρα το καλοκαίρι, ενώ τους χειμερινούς μήνες θα αναζητήσει τις ρίζες του στη Μάνη όπου παρά τις αντίξοες συνθήκες θα αρχίσει την επισκευή του πατρικού του σπιτιού μόνος του. Πάντα συμφιλιωμένος με την φύση είτε στα ορεινά της άγονης Μάνης, είτε στα μποφόρ του Αιγαίου ήταν στο στοιχείο του. Ούτε ακόμη όταν τον δώσαν αγνοούμενο από το Λιμεναρχείο και τη ναυτιλιακή εταιρία, όταν τα μποφόρ πέταξαν το ιστιοπλοϊκό στα βράχια και γλίτωσε με πολύωρο κολύμπι, δεν φοβήθηκε συνεχίζοντας την ίδια δουλειά.
Και βέβαια όλες αυτές οι δουλειές αναστελλόντουσαν όταν κάποιος χρειαζόταν στήριξη και αλληλεγγύη. Ο Γιάννης έδινε τις μάχες του πολιτικές και ανθρώπινες. Σιχαινόταν τα ψεύτικα, ήταν μόνο για αληθινά και ακριβά όπως έλεγε. Ήταν αυτός που στάθηκε ανθρώπινα δίπλα στην Κατερίνα Γώγου στηρίζοντάς την και ενθαρρύνοντας την. Πότε βοηθώντας την στην μοναξιά της, πότε μεταφέροντάς την στο 18 ΑΝΩ δίνοντας ταυτόχρονα την μεγάλη μάχη για την αποφυλάκιση του ισοβίτη Πετρόπουλου που όπως ο ίδιος είπε χρωστάει την ελευθερία του στην επιμονή και την αλληλεγγύη του Σκανδάλη. Τελευταία αγωνίστηκε για την άρση της άδικης προφυλάκισης του Κυριάκου Μοίρα (Φθινόπωρο ΄94).
«Τώρα μπορώ να πάω να φτιάξω τη σκεπή του σπιτιού στη Μάνη» είπε όταν χαιρετηθήκαμε «θα τα πούμε μετά τις γιορτές, όταν θάρθω».
Δυστυχώς για όλους μας ο Γιάννης δεν ήρθε. Η τύχη ήθελε να φύγει εκεί που ανακάλυψε τις ρίζες του και να σκεπαστεί από χώμα της Μάνης. Ο Σκανδάλης ο πολυεθνικός, ο διεθνιστής, ο ανυπότακτος, ο εραστής της ελευθερίας θα μας κάνει να αγαπήσουμε την Μάνη γιατί θα είναι αυτός εκεί. Έφυγε μόνος, άφησε πολλούς φίλους και συντρόφους και ένα μεγάλο κενό. Θάφτηκε στο μικρό ορεινό νεκροταφείο της Μάνης αγναντεύοντας την απέραντη θάλασσα...
Γιώργος Μητροβγένης
Υ.Γ. Στη διάρκεια της ζωής του οι δυνάμεις καταστολής ανεξαρτήτου εθνικότητας προσπάθησαν να τον τυλίξουν σε μια κόλλα χαρτί ανεπιτυχώς.
Άλλο τόσο και μεις οι φίλοι του αισθανόμαστε το αδύνατο να γράψουμε γι’ αυτόν στο χαρτί, για μια τέτοια ζωή που δεν χωράει στις λέξεις και τις προτάσεις.
Έλα Γιάννη, ο Γιώργος. Γεια χαρά θα σ’ αγαπούμε πάντα.
https://athens.indymedia.org/front.php3?lang=en&article_id=306158
