Scott Nicholas Nappalos
Μετάφραση του βιβλίου “Οι συζητήσεις που χάνονται - αμφισβητώντας την κληρονομιά του αναρχοσυνδικαλισμού” του Scott Nicholas Nappalos, 2013
Υπάρχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον από ποτέ για τα αναρχοσυνδικαλιστικά συνδικάτα, την ιστορία τους και τα διδάγματα για την οργάνωση στο σημερινό πλαίσιο. Στο απόγειό του, ο αναρχοσυνδικαλισμός κινητοποίησε εκατομμύρια εργαζόμενους σε κάθε ήπειρο εκτός από την Ανταρκτική. Αν και η ισπανική εμπειρία μέσω της CNT και της Επανάστασης του 1936 ξεχωρίζει, ο αναρχοσυνδικαλισμός ήταν ίσως ισχυρότερος στη Λατινική Αμερική και την Ασία απ' ό,τι στην Ευρώπη. Παρά το βάθος αυτών των εμπειριών και το σημερινό ενδιαφέρον γι' αυτές, οι γνώσεις μας για τον αναρχοσυνδικαλισμό εξακολουθούν να είναι φτωχές.
Ο αναρχοσυνδικαλισμός χαρακτηρίζεται γενικά από αναρχικές συνδικαλιστικές αρχές και μορφές οργάνωσης. Η έμφαση δίνεται συχνά στη δημοκρατία, την αλληλεγγύη και άλλες αξίες. Οι τυπικές πτυχές του συνδικάτου, όπως η άμεση δημοκρατία, τα αυτόνομα τμήματα, οι ομοσπονδίες, η χρήση της άμεσης δράσης κ.λπ. θεωρούνται ότι φέρουν μια εγγενή δύναμη για να εγγυηθούν την επιθυμητή μελλοντική κοινωνία. Μέρος του προβλήματος έγκειται στους αναρχοσυνδικαλιστές που είναι εύκολα διαθέσιμοι στα αγγλικά. Για παράδειγμα, ο Rudolph Rocker, ο Γερμανός αναρχοσυνδικαλιστής που σε κάποιο βαθμό εκλαΐκευσε τον όρο, γράφει:
"Για τους αναρχοσυνδικαλιστές, τα εργατικά συνδικάτα είναι οι πιο γόνιμοι σπόροι μιας μελλοντικής κοινωνίας, τα πρωταρχικά σχολεία του σοσιαλισμού γενικά. Κάθε νέα κοινωνική δομή δημιουργεί τα δικά της όργανα στο σώμα του παλιού οργανισμού- χωρίς αυτή την προϋπόθεση, οποιαδήποτε κοινωνική εξέλιξη είναι αδιανόητη. Για αυτούς, σοσιαλιστική εκπαίδευση δεν σημαίνει συμμετοχή στην πολιτική εξουσίας του εθνικού κράτους, αλλά την προσπάθεια να γίνουν σαφείς στους εργαζόμενους οι εγγενείς σχέσεις μεταξύ των κοινωνικών προβλημάτων μέσω της τεχνικής διδασκαλίας και της ανάπτυξης των διοικητικών τους ικανοτήτων, να προετοιμαστούν για το ρόλο τους ως αναδιαμορφωτές της οικονομικής ζωής και να τους δοθεί η ηθική βεβαιότητα που απαιτείται για την εκτέλεση του καθήκοντός τους. Κανένας κοινωνικός φορέας δεν είναι καλύτερα προσαρμοσμένος για το σκοπό αυτό από την οργάνωση του οικονομικού αγώνα των εργαζομένων- δίνει σαφή κατεύθυνση στις κοινωνικές τους δραστηριότητες και ενισχύει την αντίστασή τους στον άμεσο αγώνα για τις ανάγκες της ζωής και την υπεράσπιση των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους". [i]
Αν διαβάσετε το κλασικό κείμενο του Ρούντολφ Ρόκερ για τον αναρχοσυνδικαλισμό, εστιάζει εκτενώς σε αυτά τα ζητήματα και ενθαρρύνει να δούμε τα πράγματα με αυτόν τον τρόπο. [ii] Φιλικοί αντίπαλοι του αναρχοσυνδικαλισμού πλαισιώνουν επίσης τη συζήτηση γύρω από αυτή την αντίληψη, για παράδειγμα: η κριτική του Μαλατέστα στον συνδικαλισμό [iii] και μαζί του η αναρχική δεξιά που προτείνει να δουλεύουμε μόνο στους μεγαλύτερους καθιερωμένους θεσμούς, καθώς και τα αντι-συνδικαλιστικά τμήματα της μαρξιστικής υπεραριστεράς. Είναι η ιδεολογία σχετική ή όχι; Είναι αρκετή η εστίαση στη μορφή και μόνο; Σε ποιο βαθμό η μορφή καθιστά το συνδικαλιστικό κίνημα συνδικαλιστικό ή όχι; Οι σημερινοί αναρχοσυνδικαλιστές συχνά ενθαρρύνουν αυτή την ανάγνωση. Πολλές αναρχοσυνδικαλιστικές εκδόσεις θέτουν συχνά την αγωνιστικότητά τους με όρους δημιουργίας συγκεκριμένων δομών ή προώθησης ελευθεριακών ιδεών.
Ένα από τα κύρια προβλήματα στην αξιολόγηση αυτού του γεγονότος είναι ότι η ιστορία του αναρχοσυνδικαλισμού έχει σχεδόν χαθεί. Ακόμα και όταν πρόκειται για τις εμπειρίες της CNT στην Ισπανική Επανάσταση του 1936, την ιστορική κορύφωση του αναρχισμού, πολύ λίγα έχουν μεταφραστεί ή έστω μελετηθεί [iv]. Ακόμα και αν κοιτάξουμε μόνο την Ισπανία, τα βασικά κείμενα της ισπανικής εμπειρίας δεν έχουν ποτέ μεταφραστεί στα αγγλικά. Σκεφτείτε ότι δεν έχουμε καμία από τις εργασίες της Ιβηρικής Ομοσπονδίας Νέων Ελευθεριακών (FIJL), η οποία υιοθέτησε θέσεις παρόμοιες με αυτές των “Φίλων του Ντουρούτι”, κανένα από τα πρωτότυπα κείμενα των Mujeres Libres, καμία από τις δημοσιεύσεις ή τις συζητήσεις των Φίλων του Ντουρούτι, ούτε καν τις μεγαλύτερες και καλύτερες ιστορίες αυτής της εξέγερσης. Είναι ακόμα χειρότερα όταν εξετάζουμε άλλες εμπειρίες. Στη Νότια Αμερική, ο αναρχισμός ήταν κυρίαρχος στο εργατικό κίνημα σε αρκετές καίριες περιόδους, αλλά ουσιαστικά δεν έχουμε κανένα από τα πρωτότυπα κείμενα ή έστω μεταφράσεις αυτής της ιστορίας.
Πάρτε το παράδειγμα της FORA της Αργεντινής. Ακόμη και στα ισπανικά, τα περισσότερα κείμενα έχουν εξαντληθεί και υπάρχουν ελάχιστες μελέτες ακόμη και στην πρωτότυπη γλώσσα. Τα κείμενα των Lopez Arango, Santillan, Gilimon και άλλων βασικών θεωρητικών της FORA δεν είναι πλέον διαθέσιμα στα ισπανικά απ' όσο γνωρίζουμε και, σύμφωνα με τις πληροφορίες μας, δεν έχουν μεταφραστεί ποτέ, παρόλο που βρίσκονταν στην καρδιά ενός από τους μεγαλύτερους και σημαντικότερους αναρχικούς κύκλους στον κόσμο! Σε πολλές περιπτώσεις, ακόμη και στα ισπανικά, τα πρωτότυπα κείμενα έχουν εξαντληθεί και δεν υπάρχει κανένα διαδικτυακό αρχείο συγκρίσιμο με αυτό που είναι διαθέσιμο στα αγγλικά μέσω πηγών όπως το libcom.org. Ακόμη λιγότερα είναι γνωστά ή μεταφρασμένα για άλλα ιστορικά σημαντικά αναρχοσυνδικαλιστικά κινήματα, όπως το ιταλικό ICU κατά τη διάρκεια των Κόκκινων Χρόνων, οι Κορεάτες και Ιάπωνες αναρχοσυνδικαλιστές, οι Νοτιοαφρικανοί συνδικαλιστές, ή ακόμη και στις ΗΠΑ, τα ξενόγλωσσα τμήματα του IWW (πολλά από τα οποία ήταν ιδεολογικά αναρχικά).
Εκτός από τα γλωσσικά προβλήματα, οι αναρχοσυνδικαλιστές είχαν δυσκολίες στη μετάδοση της ιστορίας τους. Οι περισσότεροι αναρχοσυνδικαλιστές δεν ήταν ούτε πλούσιοι ούτε μορφωμένοι σε κορυφαία σχολεία, προερχόμενοι από το παγκόσμιο προλεταριάτο σε βαθμό διαφορετικό από πολλά άλλα κινήματα της εποχής τους. Όπως και άλλα τμήματα της ευρύτερης υπεραριστεράς, τα αναρχοσυνδικαλιστικά κινήματα δεν είχαν θεσμική υποστήριξη (είτε από τη Μόσχα είτε από την ακαδημαϊκή κοινότητα) για την αναπαραγωγή των έργων τους, βασιζόμενα αντίθετα σε δωρεές και στην εθελοντική εργασία των αναρχικών εργαζομένων. Οι θησαυροί τους συχνά παραμένουν κρυμμένοι εν μέρει λόγω της προλεταριακής φύσης του κινήματος, της έλλειψης επαγγελματιών θεωρητικών για την καταγραφή και εκλαΐκευση των προοπτικών του και της έλλειψης πόρων για την έκδοση και διανομή των έργων τους. Έχοντας αυτούς τους παράγοντες κατά νου, όταν κάνουμε μια κειμενική και ιστορική προσέγγιση του αναρχοσυνδικαλισμού, αυτή συχνά βασίζεται σε αποσπάσματα, σε ημι-τυχαία κομμάτια που έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, και ακόμη συχνότερα στις προκαταλήψεις εχθρικών σχολιαστών της επίσημης αριστεράς που ήταν αντίθετοι με τα συνδικαλιστικά ρεύματα.
***
Ο αναρχοσυνδικαλισμός κατηγορείται γενικά ότι ασχολήθηκε μόνο με εργασιακά και ανθρώπινα ζητήματα. Μια σύντομη ματιά στην ιστορία διαφοροποιεί την εικόνα.
Η χειραφέτηση των γυναικών
Η Mujeres Libres, μια οργάνωση γυναικών μελών της CNT με στόχο την καταπολέμηση της πατριαρχίας και την ανάπτυξη των δικών της γυναικών ακτιβιστριών, ξεχωρίζει ως ένα από τα πιο προηγμένα φεμινιστικά κινήματα στην ιστορία της αριστεράς στο σύνολό της, και ένα κίνημα που προέκυψε μέσα στον αναρχοσυνδικαλισμό ως μια προσπάθεια διεύρυνσης των πρακτικών του [v]. Παρόλο που η λαϊκή εκπαίδευση είναι ένα σχετικά δημοφιλές θέμα, ελάχιστα έχουν γίνει για να εμβαθύνουν οι πρακτικές ενδυνάμωσης που προτάθηκαν από τις Mujeres Libres. Η προσέγγισή τους συνίστατο στην αύξηση της ικανότητας των ακτιβιστών να παρεμβαίνουν στους αγώνες για την καταπολέμηση της πατριαρχίας. Η ενδυνάμωση αποτελεί ουσιαστικό στοιχείο του αγώνα, προσφέροντας ένα εναλλακτικό όραμα για την εκπαίδευση που απέχει πολύ από ελιτίστικες και διανοουμενίστικες πρακτικές.
Η ενδυνάμωση αναφέρθηκε επίσης στα γραπτά της FORA και σε συζητήσεις στο πλαίσιο του αργεντίνικου αναρχικού κινήματος των αρχών του εικοστού αιώνα, αν και δεν μπόρεσα να βρω κάποια σε βάθος συζήτηση γι' αυτήν. Στην Αργεντινή και τη Χιλή, αναδύθηκε ένα σημαντικό φεμινιστικό κίνημα, το οποίο παρήγαγε τις δικές του παρεμβάσεις, όπως φεμινιστικές κομμουνιστικές αναρχικές εκδόσεις, γυναικείες αντιστασιακές εταιρείες και αγώνες υπό την ηγεσία γυναικών. Η Ουρουγουάη, η Αργεντινή, η Χιλή και η Βραζιλία είχαν όλες εμπειρίες καταπολέμησης της πατριαρχίας και οικοδόμησης κινημάτων τόσο στον εργασιακό χώρο όσο και στην κοινότητα, με επικεφαλής αναρχοσυνδικαλίστριες γυναίκες. [vi] [vii] [viii] [viii] Στη Γερμανία, η FAU-D προσπάθησε να οικοδομήσει γυναικείες λίγκες για αυτομόρφωση [ix]. Δεν υπάρχει σχεδόν τίποτα στα αγγλικά για αυτούς τους αγώνες και είναι δύσκολο να βρεθεί υλικό στα ισπανικά, πόσο μάλλον στα πορτογαλικά ή στα γερμανικά. Οι αναρχοσυνδικαλιστές καταπιάστηκαν με την κυρίαρχη πατριαρχία της εποχής τους και, σε βασικές περιπτώσεις, ήταν δημιουργικοί στην προσπάθειά τους να την καταπολεμήσουν και να οικοδομήσουν μια προλεταριακή γυναικεία οργάνωση. Μεγάλο μέρος αυτής της ιστορίας δεν αναγνωρίζεται, ή δεν είναι καν γνωστό στο αναρχικό κίνημα, ή δεν έχει μελετηθεί.
Αγώνες εκτός του χώρου εργασίας
Το ίδιο ισχύει και για τους αγώνες εκτός του χώρου εργασίας που οργανώνονται από αναρχοσυνδικαλιστικά συνδικάτα. Η απεργία των ενοικιαστών του Μπουένος Άιρες το 1907 καθοδηγήθηκε από ορισμένες από τις γυναικείες αντιστασιακές οργανώσεις και από γυναίκες ηγέτες στο πλαίσιο της FORA. Συμμετείχαν ίσως δεκάδες χιλιάδες ενοικιαστές, ηγήθηκε κυρίως της FORA και αντιπροσώπευε την παρέμβαση της οργάνωσης στην κοινωνική ζωή πέρα από τους τοίχους του εργοστασίου, καθώς τα ενοίκια αυξάνονταν υπερβολικά στο Μπουένος Άιρες [x]. Το 1931, η CNT ηγήθηκε μιας παρόμοιας απεργίας ενοικίου στη Βαρκελώνη ενάντια στις ολοένα και πιο ακριβές και ανθυγιεινές κατοικίες. [xi] Οι σημερινές αναρχοσυνδικαλιστικές οργανώσεις συμμετέχουν σε αγώνες εντός και εκτός του χώρου εργασίας, από αγώνες για τη στέγαση μέχρι αγώνες για τις μεταφορές και την πρόνοια. Ομάδες όπως η Αλληλεγγύη του Σιάτλ και η Ομοσπονδία Αλληλεγγύης στο Ηνωμένο Βασίλειο αντλούν από τον αναρχοσυνδικαλισμό για να αναλάβουν δράση στο ευρύτερο πλαίσιο της ζωής της εργατικής τάξης, όχι μόνο εντός των τειχών του καταστήματος. Μακριά από το να αποτελεί παρέκκλιση, το αναρχοσυνδικαλιστικό κίνημα δεν είχε τόσο ξεκάθαρη θέση για την κεντρική θέση του εργασιακού χώρου όσο κάποιοι θα ήθελαν να μας κάνουν να πιστέψουμε.
Τα συνδικάτα
Ο αναρχοσυνδικαλισμός συχνά κατηγορείται ότι δίνει υπερβολική έμφαση στα συνδικάτα και, συνεπώς, ότι έχει τα ελαττώματα που υποτίθεται ότι έχουν όλα τα συνδικάτα. Και πάλι, η ιστορία θολώνει το ζήτημα, καθώς ορισμένες από τις ομάδες που αναφέρονται ως "αναρχοσυνδικαλιστές" ήταν στην πραγματικότητα διφορούμενες ως προς τη λέξη, ή έφτασαν ακόμη και στο σημείο να απορρίψουν την ετικέτα των συνδικάτων. Ορισμένοι συγγραφείς και ομιλητές της FORA επέκριναν τους χαρακτηρισμούς "αναρχοσυνδικαλιστής" ή "συνδικαλιστής" που αποδίδονταν στην οργάνωσή τους, προτιμώντας να την αποκαλούν "αναρχική κομμουνιστική εργατική οργάνωση" [xii]. Στη Χιλή, την Ουρουγουάη και την Αργεντινή, οι αναρχικές εργατικές οργανώσεις κατασκευάστηκαν από αντιστασιακές εταιρείες ή εργατικές οργανώσεις με βάση την εντοπιότητα [xiii]. Υπήρχαν ξεχωριστές εμπορικές οργανώσεις και μικτές κοινωνίες αντίστασης. Ακόμη και η γαλλική CGT προέκυψε αρχικά από μια ομοσπονδία bourses du Travail, τοπικές εργατικές κοινωνίες που συνδύαζαν τον πολιτισμό, την εκπαίδευση και την αλληλοβοήθεια. Η ίδια η FORA έφτασε στο σημείο να απορρίψει τους βιομηχανικούς διαχωρισμούς της καπιταλιστικής κοινωνίας στο σύνολό της, και με την ίδια λογική, κάθε ρόλο για τα συνδικάτα μετά την επανάσταση[xiv] [xv]. Η απλή εικόνα των επαναστατικών συνδικαλιστών εργατών που προσπαθούν να οικοδομήσουν τις δομές της μελλοντικής κοινωνίας γίνεται πιο περίπλοκη όταν ξύσετε την επιφάνεια.
Αν το σκεφτείτε, βγάζει νόημα. Οποιοδήποτε κίνημα που περιλαμβάνει εκατομμύρια ανθρώπους θα έχει στο εσωτερικό του έναν πλούτο εμπειριών και αντικρουόμενων προοπτικών που καθιστούν δύσκολη την εφαρμογή στενών πλαισίων. Αυτή η ιστορία και η συζήτηση στο πλαίσιο του αναρχοσυνδικαλιστικού κινήματος έχει σε μεγάλο βαθμό χαθεί και αγνοηθεί. Οι εχθροί του μπορούν επομένως να μειώσουν το πεδίο εφαρμογής του και να το γελοιοποιήσουν ως αφελή εργατικό οικονομισμό.
Αν και τα παραπάνω παραδείγματα είναι από μόνα τους περιορισμένα, μας επιτρέπουν να επανεξετάσουμε τι σκεφτόμαστε για τον αναρχοσυνδικαλισμό, τους αγώνες του και τις δικές μας πρακτικές στα κοινωνικά κινήματα, την πολιτική ιδεολογία και τον δρόμο προς την απελευθέρωση. Οι πραγματικές πρόοδοι και τα διδάγματα του αναρχοσυνδικαλισμού παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεκμετάλλευτα. Συγκεκριμένα, πολύ λίγα έχουν γίνει για να εξεταστεί η συμβολή των αναρχοσυνδικαλιστών στην κατανόηση της ριζοσπαστικοποίησης των ανθρώπων της εργατικής τάξης, της σχέσης μεταξύ ιδεών και δραστηριότητας και του αγώνα ενάντια στο σύνολο της ζωής της εργατικής τάξης. Θα κάναμε χάρη στους εαυτούς μας αν αντιλαμβανόμασταν τον αναρχοσυνδικαλισμό ως μια ευρεία και παγκόσμια εμπειρία που δεν μπορεί να περιοριστεί σε στενές φόρμουλες, δομές ή απλώς σε συγκεκριμένες στιγμές. Η δική μας πρόκληση σήμερα είναι να βρούμε το δρόμο μας μέσα στο λαβύρινθο που είναι ο μεταβαλλόμενος κόσμος μας. Μέσα στους αγώνες μας, οι εμπειρίες των αναρχοσυνδικαλιστών εξακολουθούν να αντηχούν.
*Απόδοση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης.
*Στη φωτογραφία: Η γάτα στη βιβλιοθήκη - Σεμπέ. Πηγή: https://vraiefiction.blogspot.com/2016/01/des-chats-et-des-bibliotheques.html
