Στο έργο αυτό, μια κλασική υπεράσπιση του αναρχισμού, ο Μαλατέστα, με το συνηθισμένο απλό και απέριττο ύφος του, εκθέτει και αναλύει κριτικά τα επιχειρήματα υπέρ και κατά του αναρχισμού, ενώ επίσης προεξοφλεί την άνοδο του εθνικισμού, του φασισμού και του «κομμουνισμού».
1
ΠΡΟΣΠΕΡΟ (ένας παχουλός αστός, γνώστης της πολιτικής οικονομίας και άλλων επιστημών): Μα φυσικά, φυσικά... Γνωρίζουμε τα πάντα γι' αυτά. Υπάρχουν άνθρωποι που λιμοκτονούν, γυναίκες που εκδίδονται, παιδιά που πεθαίνουν λόγω έλλειψης φροντίδας. Μονίμως επαναλαμβάνετε τα ίδια... και στο τέλος γίνεστε κουραστικός. Αφήστε με ν' απολαύσω το παγωτό μου με την ησυχία μου... Σίγουρα υπάρχουν χίλια-δυό δανά στην κοινωνία μας: πείνα, αμάθεια, πόλεμοι, εγκλήματα, αρρώστιες, συμφορές.. Και λοιπόν; Τι σας νοιάζει εσάς;
ΜΙΚΕΛΕ (ένας φοιτητής που συναναστρέφεται σοσιαλιστές και αναρχικούς): Ορίστε; Τι με νοιάζει; Έχετε ένα άνετο σπίτι, ένα γεμάτο τραπέζι, υπηρέτες στις διαταγές σας. Για σας όλα είναι ωραία. Και, όσο εσείς κι οι δικοί σας είσαστε καλά, δεν τρέχει τίποτα ...ακόμα κι αν ο κόσμος γύρω σας καταρρέει. Πραγματικά, αν δείχνατε έστω και λίγη ευαισθησία...
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Αρκετά, αρκετά! Μην μου κάνετε κήρυγμα και μην θυμώνετε, νεαρέ. Νομίζετε ότι είμαι αναίσθητος, αδιάφορος για τις συμφορές των άλλων. Αντίθετα, η καρδιά μου ματώ-να.-Σερβιτόρε, πιάσε ένα κονιάκ κι ένα πούρο!- Η καρδιά μου ματώνει, όμως τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα δεν λύνονται με το συναίσθημα. Οι νόμοι της φύσης είναι αναλλοίωτοι και ούτε τα μεγάλα λόγια, ούτε οι δακρύβρεχτοι συναισθηματισμοί μπορούν να τους αλλάξουν. Ένας έξυπνος άνθρωπος αποδέχεται την μοίρα και παίρνει απ' τη ζωή ό,τι καλύτερο μπορεί, χωρίς να κυνηγάει χίμαιρες.
ΜΙΚΕΛΕ: Α, ώστε έχουμε να κάνουμε με φυσικούς νόμους; Και τι θα συμβεί αν σ' αυτούς τους φτωχούς μπει η ιδέα να διορθώσουν αυτούς τους ...φυσικούς νόμους; Ελάχιστους έχω ακούσει να τους υποστηρίζουν.
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Μα φυσικά, φυσικά. Ξέρουμε καλά τις παρέες σας. Πέστε από μένα στην αγαπητή σας παρέα, σ' αυτούς τους αχρείους σοσιαλιστές και αναρχικούς, ότι έχουμε καλούς στρατιώτες καιεξαίρετους καραμπινιέρους11 γι' αυτούς και για όσους προσπαθήσουν να εφαρμόσουν στην πράξη τις άθλιες θεωρίες τους.
ΜΙΚΕΛΕ: Ω, αν πρόκειται να φέρετε τους στρατιώτες και τους καραμπινιέρους, δεν θα μιλήσω άλλο. Είναι σαν να προτείνετε έναν αγώνα μπρα-ντε-φερ για να δείξετε ότι οι απόψεις μου είναι λανθασμένες. Πάντως, μην βασίζεστε στην ωμή βία αν δεν έχετε άλλα επιχειρήματα. Αύριο, μπορεί να βρεθείτε σε πιό αδύναμη θέση. Τι θα κάνετε τότε;
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Τι θα κάνω τότε; Λοιπόν, αν αυτό το ατυχές ενδεχόμενο επαληθευτεί, θα υπάρξει μεγάλη αταξία, έκρηξη των μοχθηρών παθών, σφαγές, λεηλασίες... κι έπειτα, όλα θα γίνουν όπως ήταν πριν. Ίσως κάποιοι φτωχοί να πλουτίσουν, κάποιοι πλούσιοι να φτωχύνουν, αλλά συνολικά δεν θα έχει αλλάξει τίποτα διότι ο κόσμος δεν μπορεί ν' αλλάξει. Απλώς φέρτε μου εδώ έναν από αυτούς τους αναρχικούς ταραχοποιούς σας και θα δείτε πώς θα τον ξεσκεπάσω. Είναι καλοί στο να γεμίζουν με παραμύθια τα κεφάλια ανθρώπων όπως εσείς, γιατί τα κεφάλια σας είναι άδεια -αλλά θα δείτε αν μπορούν να υποστηρίξουν τους παραλογισμούς τους μπροστά μου.
ΜΙΚΕΛΕ: Σύμφωνοι Θα φέρω έναν φίλο μου που έχει σοσιαλιστικές και αναρχικές αρχές και ευχαρίστως θα ενθαρρύνω μια συζήτηση μεταξύ σας. Εν τω μεταξύ, συζητήστε τα ζητήματα αυτά μαζί μου, γιατί, παρ' ότι δεν έχω ακόμα ξεκάθαρες απόψεις, μπορώ να δω καθαρά ότι η κοινωνία, όπως είναι οργανωμένη σήμερα, αντιβαίνει στην κοινή λογική και στην αξιοπρέπεια. Ελάτε τώρα, είσθε τόσο χοντρός και φανφαρόνος που λίγη ένταση δεν θα σας βλάψει. Θα σας βοηθήσει στην χώνεψη.
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Ωραία λοιπόν, ας συζητήσουμε. Όμως θα πρέπει να ξέρετε ότι θα ήταν καλύτερα να μελετούσατε αντί να ξεφουρνί-ζετε γνώμες για θέματα που είναι υποθέσεις άλλων πιό μορφωμένων και σοφότερων από σας. Τι λέτε, να σας δώσω καμιά 20αριά χρόνια;
ΜΙΚΕΛΕ: Αυτό δεν αποδεικνύει ότι έχετε διαβάσει περισσότερο, αν θα 'πρεπε δε να σας κρίνω απ' τα λεγόμενά σας ως τώρα, αμβάλλω ότι, ακόμα κι αν έχετε διαβάσει πολύ, έχετε ωφεληθεί πολύ απ' αυτό.
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Νεαρέ, σας παρακαλώ! Δείξτε λίγο σεβασμό!
ΜΙΚΕΛΕ: Εντάξει, σας σέβομαι, αλλά μην χρησιμοποιείτε ως επιχείρημα το νεαρόν της ηλικίας μου, όπως χρησιμοποιήσατε ως επιχείρημα εναντίον μου την αστυνομία. Τα επιχειρήματα δεν είναι γεροντικά ή νεανικά, είναι καλά ή κακά. Αυτό είναι όλο.
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Καλά, καλά, ας προχωρήσουμε σ' αυτά που έχετε να μας πείτε.
ΜΙΚΕΛΕ: Πρέπει να πω ότι δεν μπορώ να καταλάβω γιατί οι αγρότες που σκάβουν, σπέρνουν και θερίζουν, δεν έχουν αρκετό ψωμί, κρασί ή κρέας. Γιατί οι οικοδόμοι που χτίζουν σπίτια δεν έχουν μια στέγη πάνω απ' το κεφάλι τους, γιατί οι τσαγκάρηδες φορούν λιωμένα παπούτσια. Με άλλα λόγια, γιατί εκείνοι που δουλεύουν και παράγουν τα πάντα στερούνται τα αναγκαία, ενώ εκείνοι που δεν κάνουν τίποτα κολυμπάνε στα πλούτη. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς υπάρχουν άνθρωποι που στερούνται το ψωμί, την στιγμή που υπάρχει τόση ακαλλιέργητη γη και τόσοι άνθρωποι που θα ήταν πανευτυχείς να την καλλιεργήσουν. Γιατί υπάρχουν τόσοι άνεργοι οικοδόμοι, όταν υπάρχουν τόσοι άνθρωποι που χρειάζονται σπίτια. Γιατί τόσοι τσαγκάρηδες, ράφτες κ.λπ., είναι άνεργοι, όταν η πλειονότητα του πληθυσμού στερείται παπουτσιών, ρούχων και όλων των αναγκαίων για μια πολιτισμένη ζωή. Μπορείτε σας παρακαλώ να μου πείτε ποιος είναι ο φυσικός νόμος που εξηγεί και δικαιολογεί αυτούς τους παραλογισμούς;
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι σαφέστερο και απλούστερο. Για να παράγεις, δεν φτάνει η ανθρώπινη εργασία, χρειάζεσαι γη, πρώτες ύλες, εργαλεία, εγκαταστάσεις, μηχανήματα και, επιπλέον, χρειάζεσαι τα μέσα για να επιβιώσεις καθώς περιμένεις το προϊόν να παραχθεί και να βγει στην αγορά -κοντολογίς, χρειάζεσαι κεφάλαιο. Οι αγρότες και οι εργάτες σας δεν διαθέτουν παρά μόνο την σωματική τους εργασία. Επομένως, δεν μπορούν να δουλέψουν αν δεν το επιθυμούν εκείνοι που κατέχουν την γη και το κεφάλαιο. Καθώς δε είμαστε αριθμητικά λίγοι και έχουμε αρκετά, ακόμα κι αν αφήναμε τη γη μας ακαλλιέργητη και το κεφάλαιό μας ανενεργό για κάποιο χρονικό διάστημα, ενώ οι εργαζόμενοι είναι πολλοί και πάντα πιέζονται από άμεσες ανάγκες, προκύπτει ότι πρέπει να δουλεύουν όταν και όπως θέλουμε και υπό οποιεσδήποτε συνθήκες μάς βολεύει. Κι όταν δεν χρειαζόμαστε πιά την εργασία τους και εκτιμάμε ότι δεν βγαίνει κέρδος από το να τους κάνουμε να δουλεύουν, αναγκάζονται να μείνουν άεργοι ακόμα κι όταν έχουν την μεγαλύτερη ανάγκη για τα ίδια ακριβώς πράγματα που θα μπορούσαν να παράγουν. Ικανοποιηθήκατε τώρα; Θα μπορούσα να το εξηγήσω απλούστερα;
ΜΙΚΕΛΕ: Πράγματι, μιλήσατε ειλικρινά. Δεν χωρεί αμφιβολία γι' αυτό. Αλλά με ποιό δικαίωμα η γη ανήκει σε λίγους; Πώς γίνεται το κεφάλαιο να βρίσκεται στην κατοχή ελάχιστων χεριών και συγκεκριμένα στα χέρια εκείνων που δεν δουλεύουν,
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Ναι, ναι, ξέρω τι μου λέτε κι ακόμα ξέρω τα λίγο-πολύ σαθρά επιχειρήματα με τα οποία θα σας αντέκρουαν άλλοι. Το δικαίωμα των ιδιοκτητών πηγάζει από την βελτίωση που επιφέρουν στη γη, από τις αποταμιεύσεις με τις οποίες η εργασία μετατρέπεται σε κεφάλαιο κλπ. Επιτρέψτε μου, όμως, να γίνω ακόμα πιό ειλικρινής. Το ότι τα πράγματα είναι όπως είναι, οφείλεται σε ιστορικούς παράγοντες οι οποίοι είναι αποτέλεσμα εκατοντάδων χρόνων ανθρώπινης ιστορίας. Ολόκληρη η ανθρώπινη ύπαρξη ήταν. είναι και πάντοτε θα είναι ένας διαρκής αγώνας. Υπάρχουν εκείνοι που τα βγάζουν πέρα κι εκείνοι που δεν τα καταφέρνουν. Τι μπορώ να κάνω εγώ γι* αυτό; Τόσο το χειρότερο για κάποιους, τόσο το καλύτερο για κάποιους άλλους. Ουαί τοις ηττημένοις! Αυτός είναι ο μέγας νόμος της φύσης ενάντια στον οποίο καμιά εξέγερση δεν είναι δυνατή. Τι θα θέλατε λοιπόν; Μήπως θα 'πρεπε να στερηθώ όλα τα υπάρχοντά μου και να σαπίσω στην φτώχεια, την σπγμή που κάποιος άλλος θα τρώει τα λεφτά μου;
ΜΙΚΕΛΕ: Δεν θέλω ακριβώς αυτό, αλλά σκέφτομαι: τι θα γίνει αν οι εργαζόμενοι, επωφελούμενοι από τον αριθμό τους και βασιζόμενοι στην θεωρία σας ότι η ζωή είναι ένας αγώνας και ότι τα δικαιώματα πηγάζουν από τα γεγονότα, σκεφτούν να δημιουργήσουν ένα νέο «ιστορικό γεγονός», αποσπώντας την γη και το κεφα-λαιό σας, και καθιερώνοντας νέα δικαιώματα;
ΠΡΟΣΠΕΡΟ: Α, αυτό σίγουρα θα περιέπλεκε τα πράγματα Αλλά ...θα συνεχίσουμε κάποια άλλη φορά. Τώρα πρέπει να πάω στο θέατρο. Καλό βράδυ σε όλους!
