Άρθρο που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Black Flag Anarchist Review 2. Ο Wayne Price είναι ακτιβιστής, συγγραφέας και θεωρητικός του αναρχισμού και του επαναστατικού αντιεξουσιαστικού σοσιαλισμού. Μετάφραση Δημήτρης Πλαστήρας
Γίνεται κουβέντα μεταξύ των αναρχικών στις ΗΠΑ και διεθνώς σχετικά με την ορθή προσέγγιση στο πόλεμο του Ρωσικού Κράτους στην Ουκρανία. Κάποιοι (όπως εγώ) εκφράζουν την αλληλεγγύη τους με τον ουκρανικό λαό έναντι της εισβολής της Ρωσικής Ομοσπονδίας. (Ο «ουκρανικός λαός» είναι κυρίως η εργατική τάξη, η κατώτερη μεσαία τάξη, οι αγρότες και οι φτωχοί). Άλλοι απορρίπτουν την υποστήριξη στους Ουκρανούς. Η Ουκρανία, τονίζουν, έχει καπιταλιστική οικονομία, έχει κράτος, είναι έθνος, και λαμβάνει βοήθεια από τον ιμπεριαλισμό των ΗΠΑ και τους συμμάχους του στο ΝΑΤΟ (που είναι όλα αλήθεια).
Και οι δυο πλευρές έχουν χρησιμοποιήσει τον Ιταλό αναρχικό, Errico Malatesta (1853-1932). Ήταν ένας νεότερος φίλος και σύντροφος του Bakunin και του Kropotkin, που θεωρούνται ως «ιδρυτές» του αναρχισμού. «Ο Malatesta, που η εξηντάχρονη καριέρα του είναι ελάχιστα γνωστή έξω από την Ιταλία, είναι δίπλα στον Michael Bakunin και τον Peter Kropotkin, ως ένας από τους μεγάλους επαναστάτες του διεθνούς αναρχισμού».
Από όταν ο ρωσικός στρατός εισέβαλε στην Ουκρανία, έχω εμπλακεί σε πολλές διαδικτυακές συζητήσεις με αντιπάλους της στήριξης προς τον ουκρανικό λαό (όχι το κράτος αλλά τους ανθρώπους). Κάποιες αντιπαραθέσεις ήταν με κρατιστές σοσιαλιστές που ουσιαστικά είναι με τη πλευρά του των Ρώσων εισβολέων. Πρακτικά κανένας αναρχικός ωστόσο δεν έχει ψευδαισθήσεις για την Ρωσία του Putin. (Ούτε έχουν ψευδαισθήσεις για την καλοσύνη του ιμπεριαλισμού των ΗΠΑ, αντίθετα με πολλούς προοδευτικούς). Όμως πολλοί αναρχικοί απορρίπτουν κάθε στήριξη στον ουκρανικό λαό, αντιμετωπίζοντάς τους ως εξίσου κακούς με τους Ρώσους εισβολείς.
άποιοι έχουν κάνει αναφορές στην αντίθεση του Malatesta στον 1ο ΠΠ, ισχυριζόμενοι πως αυτό δείχνει πως ένας σημαντικός αναρχικός ήταν αντίθετος στον «πόλεμο» ως τέτοιο. Στη διάρκεια του 1ου ΠΠ, οι περισσότεροι αναρχικοί ήταν αντίθετοι και στις δυο πλευρές, μια μειοψηφία ωστόσο στήριζε τους Συμμάχους. Η μειοψηφία αυτή περιλάμβανε τον Kropotkin, το πιο σεβαστό αναρχικό στοχαστή της εποχής του! Ο Malatesta έγραψε πολεμικές εναντίον αυτών των υπέρ του πολέμου αναρχικών.
Έγραψε, «[Οι αναρχικοί] έλεγαν πάντοτε πως οι εργάτες όλων των χωρών είναι αδέρφια, και πως ο εχθρός – ο «ξένος» – είναι ο εκμεταλλευτής, είτε έχει γεννηθεί κοντά μας είτε σε μια μακρινή χώρα…. Διαλέγαμε πάντοτε τους συντρόφους μας στον αγώνα, όπως και τους εχθρούς μας, εξαιτίας… της θέσης τους στο ταξικό πόλεμο, και ποτέ για λόγους φυλής ή εθνικότητας. Πάντοτε έχουμε πολεμήσει εναντίον του πατριωτισμού… και πάντοτε ήμασταν περήφανοι πως είμαστε διεθνιστές…. Τώρα… οι πιο αποτρόπαιες συνέπειες της καπιταλιστικής και Κρατικής κυριαρχίας θα δείξουν, ακόμη και στους τυφλούς, πως έχουμε δίκιο….».
Στο ίδιο όμως έργο έγραψε, «Δεν είμαι πασιφιστής…. Οι καταπιεσμένοι είναι πάντοτε σε μια κατάσταση νόμιμης αυτοάμυνας, και έχουν πάντα δίκιο να επιτίθονται στους καταπιεστές…. Υπάρχουν πόλεμοι που είναι αναγκαίοι, ιεροί πόλεμοι, και αυτοί είναι πόλεμοι απελευθέρωσης, τέτοιοι είναι γενικά ‘εμφύλιοι πόλεμοι’ – π.χ. επαναστάσεις».
Με άλλα λόγια, πρέπει να είμαστε απέναντι σε όλες τις πλευρές ενός πολέμου καταπιεστών – όπως ο 1ος ΠΠ μεταξύ συνασπισμών ιμπεριαλιστικών κρατών (Γαλλία-Βρετανία-Ρωσία-και αργότερα ΗΠΑ εναντίον Γερμανίας-Αυστρίας-Τουρκίας). Οι πόλεμοι όμως των καταπιεσμένων εναντίον των καταπιεστών, πρέπει να υποστηρίζονται. Ούτε το περιόρισε αυτό σε ταξικούς πολέμους, όπως οι επαναστάσεις από σκλάβους, χωρικούς ή σύγχρονους εργάτες. (Αυτό μερικές φορές εκφράζεται ως «Κανένας Πόλεμος Εκτός Από Ταξικό!»). επίσης περιέλαβε πολέμους από καταπιεσμένα έθνη.
Ο Malatesta για την Εθνική Απελευθέρωση
Το 1911, το ιταλικό κράτος, σε ανταγωνισμό με την τουρκική αυτοκρατορία, προσπάθησε να καταλάβει τμήματα της βόρειας Αφρικής. Ο Malatesta καταδίκασε «το πόλεμο της λεηλασίας και λαφυραγωγίας που σκόπευε να κάνει η ιταλική κυβέρνηση εναντίον των ανθρώπων στη Λιβυή». Δεν καταδίκασε όμως και τις δυο πλευρές.
«Αν, χάρη σε κάποιο ατύχημα, μια σύγκρουση ξεσπούσε μεταξύ ενός λαού και ενός άλλου, στεκόμαστε με το λαό που υπερασπίζεται την ανεξαρτησία του…. Είναι η εξέγερση των Αράβων εναντίον του Ιταλού τυράννου που είναι ευγενικός και ιερός…. Ελπίζουμε πως ο ιταλικός λαός… θα επιβάλει την απόσυρση από την Αφρική στη κυβέρνηση του, αν όχι, ελπίζουμε πως οι Άραβες θα κατορθώσουν να τη διώξουν». Δεν υποστήριξε τις πολιτικές των ηγετών των Αράβων· αλλά ήταν αλληλέγγυος με τον αραβικό λαό και ήθελε να διώξουν τους Ιταλούς ιμπεριαλιστές.
Ένα ακόμη παράδειγμα: Το 1900, ο Malatesta πέρασε μια σύντομη περίοδο στη Κούβα. Δεν ήταν πολύ καιρός που ο Πόλεμος Ανεξαρτησίας της Κούβας είχε διώξει τους Ισπανούς αποικιοκράτες. Στις ομιλίες του χαιρέτησε τους Κουβανούς αναρχικούς που συμμετείχαν στον εθνικό αγώνα· χαιρέτησε τους Κουβανούς εργάτες που πολέμησαν για την ελευθερία τους· προειδοποίησε για τη δημιουργία ενός νέου κράτους· και προειδοποίησε πως οι ιμπεριαλιστές των ΗΠΑ αντικαταστούν τους Ισπανούς.
«Επιτρέψτε μου να στείλω χαιρετισμό στους γενναίους εργάτες της Κούβας, λευκούς και μαύρους, γεννημένους εδώ ή αλλού…. Πάντοτε θαύμαζα την ανιδιοτέλεια και τον ηρωισμό με τον οποίο πολέμησαν για την ελευθερία της χώρας τους….»
«…Οι σκέψεις των συντρόφων μου στο ζήτημα της ανεξαρτησίας [της Κούβας]…. Οι αναρχικοί, όντας οι εχθροί όλων των κυβερνήσεων και διεκδικώντας το δικαίωμα να ζουν και να μεγαλώνουν σε απόλυτη ελευθερία για όλες τις εθνικές και κοινωνικές ομάδες, όπως και για κάθε άτομο, πρέπει αναγκαστικά να είναι αντίθετοι σε κάθε κυβέρνηση και να στέκονται με κάθε λαό που πολεμά για την ελευθερία του».
«Εμείς οι αναρχικοί θέλουμε την ελευθερία της Κούβας, όπως θέλουμε εκείνη όλων των ανθρώπων: θέλουμε πραγματική ελευθερία όμως. Και για αυτό έχουμε πολεμήσει και θα συνεχίσουμε να πολεμάμε».
Ο Malatesta είχε πλήρη επίγνωση των ορίων της ανεξαρτησίας της Κούβας. «Οι Κουβανοί κατόρθωσαν να κερδίσουν πολύ λίγα από την εκδίωξη της Ισπανικής κυβέρνησης επειδή οι Ισπανοί καπιταλιστές που τους εκμεταλλεύονται παραμένουν εδώ… [και] παραμένουν υποταγμένοι σε άλλους καπιταλιστές, Κουβανούς [και] Αμερικάνους…». Προειδοποίησε πως ένα νέο, καπιταλιστικό κράτος σχηματίζονταν, υπό τη προστασία των ΗΠΑ.
Ακόμη και με αυτούς τους περιορισμούς, θεωρούσε πως ο αγώνας δεν ήταν μάταιος. «Υπάρχει κάτι, ωστόσο, που πέτυχαν οι Κουβανοί, και αυτό είναι η επίγνωση πως, έχοντας κατορθώσει να εκδιώξουν τους Ισπανούς από τη Κούβα με τη βία, θα αποκτήσουν με τη βία ότι σκοπεύουν». Δηλαδή, έμαθαν την δυνατότητα της επανάστασης. Η μάχη για πλήρη ελευθερία στη Κούβα δεν είχε τελειώσει. «Ο αγώνας μόλις άρχισε και είναι αναγκαίο να συνεχιστεί, ανυποχώρητο και δίχως έλεος, ενάντια σε κάθε κυβέρνηση και κάθε εκμεταλλευτή».
Ο Malatesta είχε μια προσέγγιση, μια μέθοδο οργάνωσης. Αποκαλώντας τον εαυτό του «επαναστάτη αναρχο-σοσιαλιστή», υποστήριζε πως οι αναρχικοί πρέπει να συμμετέχουν σε κάθε λαϊκό κίνημα για την βελτίωση των ζωών των ανθρώπων, ανεξάρτητα από το πόσο μικρό είναι. Την ίδια στιγμή, υποστήριζε, πως οι επαναστάτες αναρχικοί που συμφωνούσαν μεταξύ τους θα έπρεπε να οργανωθούν ώστε να προωθούν τον αναρχισμό ως πρόγραμμα και όραμα μέσα σε ευρύτερα κινήματα. Υποστήριζε το να συμμετέχουν οι αναρχικοί σε σωματεία, συνδικάτα και απεργίες. Ήταν όμως αντίθετος με το να διαλυθεί μέσα στο εργατικό κίνημα το αναρχικό κίνημα (όπως θεωρούσε πως πρότειναν κάποιοι αναρχοσυνδικαλιστές). Αντίθετα ήθελε οι αναρχικές ομάδες να είναι μέσα και έξω από τα σωματεία.
Παρομοίως, ήθελε οι Ιταλοί αναρχικοί να συμμετέχουν στο αντιμοναρχικό κίνημα. Πρότεινε την σύνταξη με την αριστερή πτέρυγα του κινήματος, που ήταν υπέρ μιας λαϊκής εξέγερσης για την ανατροπή του απολιθωμένου Ιταλού βασιλιά. Ο Malatesta ήταν έτοιμος για την δημιουργία μιας συμμαχίας με τους σοσιαλδημοκράτες (κυρίως Μαρξιστές) που ήλπιζε πως θα αντικαθιστούσαν το βασιλιά με εκλεγμένο κοινοβούλιο, στο οποίο θα κινούνταν σταδιακά προς κρατικό σοσιαλισμό. Επίσης με τους ριζοσπάστες δημοκρατικούς, που απλά επιθυμούσαν την εγκαθίδρυση κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Στη πορεία μιας λαϊκής επανάστασης, ήλπιζε πως οι αναρχικοί θα ήταν σε θέση να προχωρήσουν πιο πέρα από όσο ήθελαν αρχικά οι σύμμαχοί τους.
«Συμμετέχοντας στην [αντιμοναρχική] εξέγερση… και παίζοντας όσο μεγαλύτερο ρόλο μπορούμε, μπορούμε να κερδίσουμε τη συμπάθεια των εξεγερμένων ανθρώπων και θα ήμαστε σε θέση να σπρώξουμε τα πράγματα όσο το δυνατόν πιο μακριά…. Πρέπει να συνεργαστούμε με τους δημοκράτες, τους σοσιαλδημοκράτες, και κάθε άλλο αντιμοναρχικό κόμμα για να ανατρέψουμε τη μοναρχία· αλλά πρέπει να το κάνουμε ως αναρχικοί, για τους σκοπούς της αναρχίας, δίχως να διαλύσουμε τις δυνάμεις μας ή να τις αναμίξουμε με άλλες δυνάμεις και δίχως να κάνουμε όποια παραχώρηση πέρα από τη συνεργασία στη στρατιωτική δράση», οι Ιταλοί αναρχικοί και συνδικαλιστές το προσπάθησαν αυτό στη μάχη εναντίον της ανόδου του Φασισμού.
Η μέθοδος του Malatesta συνοψίστηκε από ένα νεότερο επαναστάτη, τον Eugenio Pellaco: «Όπου βρίσκεται ο λαός, εκεί είναι που πρέπει να είναι ο αναρχικός, έτοιμος να προπαγανδίσει και να πολεμήσει….»
Malatesta Κατά Lenin Πάνω στην Εθνική Αυτοδιάθεση
Οι απόψεις του Malatesta πάνω στην εθνική αυτοδιάθεση (ή τους πολέμους για εθνική απελευθέρωση) μπορούν να τεθούν σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Πολλοί αναρχικοί θεωρούν πως μια αναγνώριση της πραγματικότητας ότι υπάρχουν έθνη – και κάποια καταπιέζονται από άλλα – είναι το ίδιο με τον «εθνικισμό». Η εθνική καταπίεση όμως είναι αντικειμενικό πρόβλημα (η άρνηση της ελευθερίας ενός λαού να επιλέξει την ίδια του την οικονομική και πολιτική κοινωνία). Ο «εθνικισμός» είναι ένα πρόγραμμα για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Οι αναρχικοί απορρίπτουν το εθνικιστικό πρόγραμμα. Ζητά την ενότητα όλων των τάξεων μέσα στο έθνος, υπό την ηγεσία των καπιταλιστών ηγετών, την εγκαθίδρυση ενός κράτους, και την άρνηση των κοινών συμφερόντων των εργατών του καταπιεσμένου έθνους με τους εργάτες άλλων κρατών. Ούτε και λειτουργεί. Ακόμη και το καταπιεσμένο έθνος κερδίσει την εθνική του ανεξαρτησία, θα κυριαρχείται από την παγκόσμια αγορά που κυβερνιέται από τις μεγάλες καπιταλιστικές οικονομίες (ιμπεριαλισμός). Πολιτικά θα κυριαρχείται ακόμη από τα μεγάλα κράτη με τις τεράστιες στρατιωτικές τους δυνάμεις. Οι αναρχικοί σοσιαλιστές πιστεύουν πως η μόνη πλήρης λύση στην εθνική καταπίεση (δηλαδή, επίτευξη της ενικής ανεξαρτησίας) είναι μέσα από μια διεθνή επανάσταση της εργατικής τάξης του κόσμου και όλων των καταπιεσμένων λαών, εγκαθιδρύοντας μια αναρχία παγκόσμιας κλίμακας. Δεν είναι το ίδιο με τον εθνικισμό.
Πολλοί αναρχικοί πιστεύουν αδαώς πως η «εθνική αυτοδιάθεση» είναι λενινιστική έννοια. Στη πραγματικότητα είναι μια από τις βασικές αστικό-δημοκρατικές απαιτήσεις που τέθηκαν στις μεγάλες αστικό-δημοκρατικές επαναστάσεις της Βρετανίας (1640), των Ηνωμένων Πολιτειών (1776) και Γαλλίας (1789), και άλλες. Αυτά περιλάμβαναν την ελευθερία του λόγου, του τύπου, της θρησκείας, όπως και γη για εκείνους που τη δουλεύουν, το δικαίωμα στα όπλα, την αθωότητα μέχρι της αποδείξεως του εναντίου, την εκλογή αξιωματούχων, καμιά διάκριση με βάση της φυλή, το φύλο, τη θρησκεία, την εθνικότητα, και ούτω καθεξής. Φυσικά, η καπιταλιστική τάξη ποτέ δεν κράτησε το δικό της δημοκρατικό πρόγραμμα με κάποιο τρόπο· η εφαρμογή αυτών των αιτημάτων πάντοτε εξαρτιόνταν από τους αγώνες των εκμεταλλευόμενων και των καταπιεσμένων εναντίον των κυβερνώντων τάξεων.
Η ιδέα του Lenin ήταν το δικό του κόμμα να κάνει περισσότερα από το να πολεμήσει για βελτιωμένους μισθούς των εργατών και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Έπρεπε να υπερασπίσει τα αστικό-δημοκρατικά δικαιώματα όλων των καταπιεσμένων, ανεξάρτητα πόσο κοντά ή μακριά από τον ταξικό αγώνα της εργατικής τάξης. Αυτό περιλάμβανε μεγάλες ομάδες όπως οι γεωργοί, ή οι γυναίκες – και έθνη καταπιεσμένα από τη τσαρική αυτοκρατορία ή από άλλους ιμπεριαλισμούς. Υποστήριζε επίσης την στήριξη μικρότερων ομάδων όπως λογοκριμένους συγγραφείς, κληρωτούς στρατιώτες, θρησκευτικές μειονότητες, κλπ.
Το πρόβλημα με το πρόγραμμα του Lenin δεν ήταν πως ήταν πολύ δημοκρατικό! Το πρόβλημα ήταν πως η δημοκρατία του ήταν απλά εργαλειακή. Ο στόχος του ήταν να βάλει το κόμμα του στη συγκεντρωτική κρατική εξουσία. Ο Lenin στήριζε τους αγρότες ως ένα στάδιο προς τη συγχώνευση σε μεγάλης κλίμακας κρατικές φάρμες – υποτίθεται εθελοντικά, αν και δεν ήταν με αυτό το τρόπο που το έκαναν ο Stalin ή ο Mao. Παρόμοια, αν οι σοσιαλιστές στην ιμπεριαλιστική χώρα υποστήριζαν τα δικαιώματα των εργατών σε μια καταπιεσμένη χώρα, τότε υποτίθεται αυτοί οι εργάτες θα εμπιστεύονταν τελικά τους σοσιαλιστές και θα ήταν πρόθυμοι από μόνοι τους να ενωθούν – ξανά, δεν έγινε έτσι στη πράξη (όπως στην Ουκρανία).
Υποστηρίζοντας την εθνική αυτοδιάθεση, ο Lenin ήλπιζε να καταλήξει τελικά σε ένα ενωμένο, ομογενοποιημένο, και συγκεντρωτικό παγκόσμιο κράτος – ένα πραγματικό τερατούργημα. Οι αναρχικοί είναι επίσης διεθνιστές, επιδιώκοντας το τέλος των εθνικών κρατών. Στηρίζουν όμως και την αποκέντρωση και το πλουραλισμό, τις περιφέρειες και τις ομοσπονδίες. Εργάζονται προς ένα κόσμο πολλών πολιτισμών, που αλληλοεπιδρούν μέσα από ομοσπονδίες και δίκτυα – δίχως καμιά χώρα να κυριαρχεί πάνω σε μια άλλη. Αυτή είναι η θεμελιώδης βάση της αναρχικής στήριξης προς την εθνική αυτοδιάθεση.
Ουκρανία
Τι φως ρίχνουν στον πόλεμο της Ουκρανίας οι απόψεις του Malatesta; Φυσικά θα ήταν αντίθετος σε ένα ενδο-ιμπεριαλιστικό πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και ΗΠΑ και των νατοϊκών συμμάχων της – αν έφτανε ποτέ ως εκεί – όπως αποκήρυξε το 1ο ΠΠ. Ο πόλεμος μεταξύ του ρωσικού κράτους και του λαού της Ουκρανίας είναι άλλο ζήτημα. Η Ρωσία είναι ο ιμπεριαλιστής επιτιθέμενος. Η Ουκρανία είναι μια αδύναμη, φτωχή και μη ιμπεριαλιστική χώρα.
Όπως δείχνει ο Malatesta, είναι διαστρέβλωση να λες πως οι πραγματικοί αναρχικοί δεν στηρίζουν καταπιεσμένους λαούς (έθνη, χώρες) εναντίον ιμπεριαλιστών καταπιεστών. Είναι αλήθεια πως ο ουκρανικός λαός δεν είναι αναρχικοί ή σοσιαλιστές· αποδέχονται το κράτος και το καπιταλισμό τους. Σημαίνει αυτό πως οι αναρχικοί πρέπει να τους τιμωρήσουν με το να αρνούνται να τους υπερασπιστούν όταν δέχονται επίθεση από ισχυρό αντίπαλο που μακελεύει το λαό τους και καταστρέφει τις πόλεις τους;
Είναι αλήθεια πως οι Ουκρανοί πήραν όπλα από τη μόνη διαθέσιμη πηγή, δηλαδή τους Δυτικούς ιμπεριαλιστές. Αυτό δεν αλλάζει τη βασική φύση του πολέμου – αλλά οι Ουκρανοί πρέπει να είναι προσεκτικοί και να μην εμπιστεύονται τις ΗΠΑ. Η κυβέρνηση της μπορεί να τους προδώσει με άνεση αν οι ηγέτες της πιστεύουν πως αξίζει. (Οι Κουβανοί πήραν βοήθεια από τις ΗΠΑ εναντίον των Ισπανών. Αυτό από μόνο του δεν είναι κακό. Το λάθος τους ήταν πως δεν είχαν προετοιμαστεί να αντισταθούν στις ΗΠΑ όπως τελείωνε ο πόλεμος).
Από όσο μπορώ να ξέρω, οι Ουκρανοί αναρχικοί έχουν ακολουθήσει τη προσέγγιση του Malatesta. Πρακτικά ολόκληρη η χώρα έχει ξεσηκωθεί να αντισταθεί στην εισβολή. Υπάρχει εθελοντική οργάνωση σε ολόκληρη τη χώρα, τόσο στρατιωτικά και προσφέροντας κοινωνικές υπηρεσίες, παρά το χάος και τη καταστροφή. Οι Ουκρανοί αναρχικοί δεν έχουν αυτογελοιοποιηθεί με το να είναι αντίθετοι στην αντίσταση του λαού. Αντίθετα έχουν ενωθεί με το ευρύτερο κίνημα των Ουκρανών. Κάποιοι έχουν προσφέρει μη στρατιωτικές υπηρεσίες μέσα από ομάδες αλληλοβοήθειας, όπως διανομή τροφίμων. Άλλοι έχουν σχηματίσει μια στρατιωτική μονάδα αποτελούμενη από αναρχικούς και αντιφασίστες. Αν και έχουν αρκετά μεγάλο βαθμό αυτονομίας, συντονίζονται με τις ένοπλες δυνάμεις.
Κάποιοι αναρχικοί σε άλλες χώρες τους έχουν επικρίνει επειδή συνεργάζονται με το κράτος. Φυσικά θα ήταν καλύτερο αν μπορούσαν να σχηματίσουν μια μεγάλης κλίμακας αναρχική πολιτοφυλακή ή αντάρτική δύναμη. Με δεδομένους όμως τους περιορισμούς των αναρχικών οργανώσεων, αυτή μοιάζει μια λογική τακτική για την ώρα. Ακολουθώντας τη προσέγγιση του Malatesta, η συμμετοχή στην προσπάθεια ολόκληρης της χώρας να διώξει τους Ρώσους εισβολείς μπορεί να κάνει εφικτό οι αναρχικοί να έχουν ευρύτερη επιρροή στη μελλοντική Ουκρανία.
