Αυτό τον Ιούνιο, στο Ρίο ντε Τζανέιρο, ο οργανωμένος αναρχισμός στη Βραζιλία θα αποκτήσει την εμπειρία ενός πολύ σπουδαίου σύγχρονου ιστορικού γεγονότος. Το Αναρχικό Συνέδριο, μέσω του οποίου θα έρθουν σε επαφή ομάδες από περίπου 10 Πολιτείες από όλη τη χώρα σε συζητήσεις, συμφωνίες και αποφάσεις για την κοινή παρέμβαση, μέσω κοινών αρχών και τακτικής, στη βραζιλιάνικη πραγματικότητα, έχοντας μια πολύ ιδιαίτερη σημασία. Η πεποίθησή μας, βασισμένη σε μια διαδικασία περισσότερο από 10 χρόνια, λέει ότι ο μαχητικός αναρχισμός έχει μια αναμφισβήτητη συμβολή στους αγώνες για την αντικαπιταλιστική κοινωνική αλλαγή. Η συνάντηση των αγωνιστικών εκείνων δυνάμεων που πιστεύουν στην ίδια έννοια δράσης, που σε συνεργασία μεταξύ τους αποτελεί ένα θεμελιώδες βήμα στην πορεία προς την οικοδόμηση μιας πολιτικής οργάνωσης, δεν ξεκινά τώρα.
Η ιδεολογία μας είναι ιστορικά συνδεδεμένη με την πάλη του λαού και των καταπιεσμένων τάξεων, τις εμπειρίες, τις θυσίες τους και τα σχέδια χειραφέτησης από το καπιταλιστικό σύστημα. Ασκήθηκε ριζοσπαστική, αδιάλλακτη κριτική ενάντια στις σχέσεις κυριαρχίας σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής πρακτικής. Κατατέθηκε μια πρόταση για επαναστατική αλλαγή ενάντια στις δομές εξουσίας που παράγουν και αναπαράγουν την ταξική κοινωνία. Αναλήφθηκε μια αδιάλλακτη μαχητική δράση ενάντια στη βία και τον έλεγχο του κράτους, την εκμετάλλευση των αφεντικών, την κυκλοφορία των καταπιεστικών ιδεών στο κοινωνικό σώμα.
Είμαστε μέρος μιας προσπάθειας αλλεπάλληλων γενεών του σοσιαλιστικού εργατικού κινήματος που δεν αρχίζει ούτε τελειώνει με μας. Είμαστε διάδοχοι αυτών των ιδεών και των αξιών, των κατευθυντήριων γραμμών τους για να μην πέσουμε στην σύλληψη του συστήματος, των αναρχικών συντρόφων που έδωσαν τη ζωή τους στις μάχες του κοινωνικού ανταγωνισμού από την αρχή της συγκρότησης της εργατικής τάξης. Είμαστε, επίσης, μέρος ενός λαού και ενός τόπου, ενός κοινωνικο-πολιτιστικού μορφώματος, μιας μοναδικής ιστορίας, όπου η αντίσταση των ιθαγενών, των σκλάβων, του προλεταριάτου, των φτωχών και καταπιεσμένων στην κυρίαρχη εξουσία έχουν αφήσει ίχνη επαναστατικού αίματος στις πράξεις τους.
Ο καπιταλισμός, το κράτος και ολόκληρη η ιδεολογική δομή που αρθρώνεται στο κράτος ήταν πάντα σκληροί διώκτες του αναρχισμού, όπως και κάθε ριζοσπάστη αντιπάλου του. Στη Βραζιλία δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετικά. Κατά τη διάρκεια της Πρώτης Δημοκρατίας το κίνημα αντιμετώπισε ισχυρή νομική και κατασταλτική δράση και πολιτική που κατέστρεψε τις οργανώσεις του, τα εκφραστικά όργανά του, τις λαϊκές δραστηριότητες. Αντιμετωπίσαμε επώδυνες εξορίες, φυλακίσεις και απώλεια της ζωής αγωνιστών που ήταν ανεκτίμητη για τον αγώνα μας.
Ο εξαρτώμενος βραζιλιάνικος καπιταλισμός ποικίλει ως προς το μοντέλο λειτουργίας του για να διατηρήσει τον πυρήνα των συστημικών στοιχείων του. Το ελευθεριακό κίνημα πολέμησε εν μέσω μεγάλων δυσκολιών από τη δεκαετία του 1930, ενεργώντας πολιτικά σε ένα ιστορικό κοινωνικό πλαίσιο αλλαγής της νοοτροπίας των μαζών, αμφισβητώντας την καιροσκοπισμό του Bolshies και του εργατικού peleguismo [1] μεταξύ του προλεταριάτου. Αυτό έγινε εν μέσω μιας βιομηχανικής, οικονομικής ανάπτυξης με μια διαρθρωμένη δικαστική εξουσία-πολιτική δομή που αφομοίωσε ορισμένες εργατικές κινητοποιήσεις, ελέγχοντας κατασταλτικά τους όποιους διαφωνούντες, ευνουχίζοντας την ελευθερία δράσης του φορέα ταξικής πάλης, των συνδικάτων. Οι νέες τεχνολογίες της εξουσίας οδηγούμενες από ένα μοντέλο αστικής, αυταρχικής κυριαρχίας, καναλιζάρισαν σημαντικό μέρος του λαϊκού τομέα των εργαζόμενων.
Οι δραστηριότητές μας μειώθηκαν, καταπιεσμένες, οπισθοδρομώντας από παράγοντες που, με συνοπτικές διαδικασίες, έχουμε προσπαθήσει να δείξουμε με την πάροδο των δεκαετιών. Για να αποδοθεί δικαιοσύνη, πρέπει να πούμε ότι κατά τη διάρκεια αυτής της μακράς νύχτας για τον αναρχισμό είχαμε συντρόφους που, με ακούραστη προσπάθεια, αγωνίστηκαν για να κρατήσουν ζωντανές τις ιδέες τους μέσω οργανωτικών σχεδίων, περιοδικών, ερευνητικών κέντρων και κοινωνικής κουλτούρας, δράσεις στο εσωτερικό των κινημάτων των εργαζομένων, συμπεριλαμβανομένων των φοιτητών, κλπ., καθήκοντα που καλλιέργησαν το έδαφος για τις επόμενες γενιές. Όσον αφορά την αριστερά, ο «υπαρκτός σοσιαλισμός» στην Ανατολική Ευρώπη, οι επαναστάσεις της Ασίας, το επιτυχές παράδειγμα στην ήπειρό μας με την κουβανική επανάσταση, έδωσε μια μεγάλη έλξη στις μαρξιστικές ιδέες. Ολόκληρο το σύμπαν αξιών και αναφορών από και για τον Ψυχρό Πόλεμο μετατόπισε το ζήτημα της ταξικής πάλης μέσω ενός διπολισμού που θρυμμάτισε τις όποιες εναλλακτικές θέσεις.
Μέσα σ’ αυτά τα περιπετειώδη χρόνια της μετάβασης από την πολιτικο-στρατιωτική δικτατορία στο αστικό αντιπροσωπευτικό καθεστώς, το τέλος της δεκαετίας του '70 είδε την αναβίωση του αναρχισμού στους κοινωνικούς αγώνες με νέα μέσα προπαγάνδας και δράσης. Μια νέα γενιά αναμίχθηκε με την εμπειρία των ηλικιωμένων αγωνιστών, οι οποίοι ήταν ήδη ελάχιστοι. Η αναδιοργάνωση των πολιτιστικών κέντρων ανέδειξε εκ νέου το καθήκον της διάχυσης της κοινωνικής κριτικής και των ελευθεριακών προτάσεων στην ημερήσια διάταξη. Σε ορισμένα μέρη της χώρας υπάρχουν αγωνιστές που δραστηριοποιούνται στο φοιτητικό κίνημα, στους συνδικαλιστικούς αγώνες, με κάποια ευθύνη για τις λαϊκές δραστηριότητες. Η αντίληψη περί πολιτικής δουλειάς, περί προτεραιοτήτων και στόχων που πρέπει να εξεταστούν από κοινού, περί ομοσπονδιακών μηχανισμών για τη διασφάλιση της ομαλής λειτουργίας, είναι, αυτή τη στιγμή, πολύ συγκεχυμένη. Επικρατεί ένα γενικό πνεύμα “σύνθεσης” περιγράφοντας την ελπίδα να ενώσει το λίγο που υπάρχει, να ανακτήσει τις δυνάμεις για την ταυτότητα των αναρχικών, ενώνοντας όλους όσους ταυτίζονται με αυτό.
Το θέμα της οργάνωσης και των περισσότερο δομημένων μηχανισμών δράσης επανεμφανίζεται σε ένα ιστορικό πλαίσιο στο οποίο ο κοινός αγώνας των μαζών εκτείνεται πάνω από την αστική μετάβαση στη νέα δημοκρατική νομιμότητα, και προκαλεί την εμφάνιση στην εθνική σκηνή των κοινωνικών κινημάτων, της εργατικής τάξης και των ακτημόνων. Ο νέος συνδικαλισμός που οργανώνεται από τη βάση και η συνδικαλιστική αντιπολίτευση ενάντια στους απεργοσπάστες και τις παλιές δομές συντεχνιασμού είναι μια προηγμένη κοινωνική δύναμη στον πολιτικό αγώνα για κοινωνικές μεταρρυθμίσεις πέρα από το σταδιακό δημοκρατικό πρότυπο που ελέγχεται από τις κυρίαρχες τάξεις. Η στρατηγική του επαναστατικού συνδικαλισμού στις αρχές του 20ού αιώνα και η ιστορική ίδρυση της Βραζιλιανικής Συνομοσπονδίας Εργαζομένων (Confederação Operária Brasileira – COB – σ.τ.μ.: αναρχοσυνδικαλιστική οργάνωση της Βραζιλίας) αποτελούν τις σπουδαιότερες αναφορές κοινωνικής δράσης για τον αναρχισμό αυτή την εποχή. Οι έννοιες του προσανατολισμού της όλης δράσης κατά τη δεκαετία του 1980 υποστηρίχθηκαν από μια σημαντική ομάδα αγωνιστών, που εμφορείτο από αυτή τη συνδικαλιστική εμπειρία, από τις αναμνήσεις, τις αξίες και τις κοινωνικές της κατακτήσεις.
Είναι άξιο λόγου ότι αυτά είναι έννοιες που αναμειγνύονται με τις σύγχρονες απόψεις, με ό,τι βιώθηκε εκείνη τη στιγμή, και ακόμα με τα παραδείγματα ότι οι περισσότεροι προσελκύθηκαν από το διεθνή ελευθεριακό αγώνα και τα επίσημα όργανά του. Το καταστατικό, στη μέση της δεκαετίας αυτής, που καταρτίστηκε από μια ομάδα υποστηρικτών της IWA (σ.τ.μ.: αναρχοσυνδικαλιστικής διεθνούς) αποτέλεσε το μεγαλύτερο δείγμα της μαχητικής ταξικής πάλης γύρω από την έννοια του αναρχοσυνδικαλισμού. Το έργο των πυρήνων εκείνων για την ανοικοδόμηση της COB συνεχίστηκε με ειλικρίνεια για χρόνια μέσω των αξιοπρεπών τους αγώνων, των περιοδικών, των διαφόρων οργανωτικών τους προσπαθειών σε εθνικό επίπεδο. Αλλά δεν πέτυχαν τους στόχους τους και με την πάροδο του χρόνου αποσυντέθηκαν εξαιτίας της αδυναμίας των σχημάτων που, πιστεύουμε, ήταν άσχετα από τον χρόνο και τον τόπο στον οποίο δραστηριοποιούνταν. Η πριν τον CAB εκδοχή για τον αναρχοσυνδικαλισμό έριξε τις λιγοστές μας δυνάμεις περισσότερο στην αντιμετώπιση των τρεχουσών συνθηκών και μακριά από ένα ευρύ συνδικαλιστικό κίνημα βάσης ενοποίησης της τάξης μας και ενστερνιζόμενο τις τακτικές και τις αρχές μας.
Κατά τη δεκαετία του 1990, ο καπιταλισμός εφαρμόζει το νεοφιλελεύθερο μοντέλο στη χώρα μας με ένα πιο βαρύ χέρι μέσω της επιβολής των κυβερνητικών συνταγών κατόπιν διαταγών των διεθνών οργανισμών. Η Βραζιλία πωλείται στην παγκοσμιοποίηση, στην άγρια καπιταλιστική δράση των αγορών, στην οικονομία ως την κυρίαρχη ιδέα στην κοινωνική δομή, την πολιτική της δημοσιονομικής προσαρμογής, την ιδιωτικοποίηση, την απειλητική εξάρτηση από τις μεγάλες οικονομικές δυνάμεις. Επισφαλής ζωή, ανεργία, φτώχεια, ολόκληρη η δομή της κοινωνικής ανισότητας επενδύεται σημαντικά στην κοινωνική μας τάξη. Το λαϊκό στρατόπεδο έχει εκ των προτέρων και συνεχίζει να υπερασπίζει τα με σκληρούς αγώνες κατακτημένα δικαιώματά του, τα αγαθά και τις δημόσιες υπηρεσίες οι οποίες αντιμετωπίζουν το κοινωνικό ζήτημα. Σε γενικές γραμμές ζούμε σε μια συντηρητική απόθεση ιδεών και κοινωνικών πρακτικών. Η ρεφορμιστική αριστερά της νές δημοκρατίας, υπό την ηγεσία του Partido Trabalhador (PT - Κόμμα Εργατών), ενσωματώνεται σταδιακά στις δομές της εξουσίας, των θεσμικών ελέγχων και του παιχνιδιού της αναπαραγωγής του συστήματος.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου το πιο ανήσυχο τμήμα του αναρχισμού προσπαθεί να αναδιοργανωθεί και να θέσει προτάσεις για την πραγματικότητα της Βραζιλίας, το ιστορικό πλαίσιο, τις προϋποθέσεις και τις συγκεκριμένες δυνατότητες. Μια κρίσιμη φάση της ανανέωσης ανοίγει, της κύησης μιας οργανωμένης βούλησης που αναζητεί λύσεις με ανοιχτό μυαλό να ενεργήσει με βάση την ιστορία και τα σημερινά προβλήματα, χωρίς επανάληψη παρελθόντων σχημάτων. Η FAU (σ.τ.μ.: Αναρχική Ομοσπονδία Ουρουγουάης) εμπνεύστηκε και υποστήριξε τη δημιουργία της φάσης αυτής. Είναι μια εμπειρία αναρχικών της Λατινικής Αμερικής που είχαν την πολιτική ικανότητα να αγωνιστούν σε διαφορετικές ιστορικές καταστάσεις μην επιτρέποντας το ελευθεριακό σχέδιο να χάσει τη θέση του καθώς και τη συγκεκριμένη κοινωνική του πρακτική μεταξύ των καταπιεσμένων. Η Processo de Construção Anarquista Brasileiro (PCAB - Διαδικασία Αναρχικής Συγκρότησης στη Βραζιλία), που γεννήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του '90, έδειξε τα πρώτα στοιχεία του ορισμού especifista που σήμερα μας ενώνουν στη διαδικασία ενός αναρχικού συνεδρίου. Η PCAB καλλιέργησε φιλοδοξίες που όμως δεν πέτυχαν τόσο, ωστόσο αποκάλυψε και καταπολέμησε τα όρια και τις πράξεις εκείνες που δεν συσσώρευσαν αρκετή εμπειρία που έπρεπε να ληφθεί υπόψη. Δημιούργησε την Organização Socialismo Libertário (OSL - Ελευθεριακή Σοσιαλιστική Οργάνωση), μια οργάνωση μικρής διάρκειας. Με κάθε τρόπο, ένα μέρος της γενιάς μας –όσον αφορά την πολιτική εμπειρία που έχει συσσωρευθεί από τη δεκαετία του '90 μέχρι σήμερα- οφείλουμε αυτή την ωρίμανσή του σε αυτή την πρόθεση. Προς την κατεύθυνση αυτή από τον αγωνιστικό, μαχητικό αναρχισμό για την ειδική οργάνωση και τη συγκρότηση της κοινωνικής εκείνης δύναμης μέσα στη ζωή και τις κατευθυντήριες γραμμές αυτών ου βρίσκονται “στη βάση”.
Η διαδικασία που έχουμε σήμερα είναι διαφορετική. Μαθαίνουμε από τους σκοπέλους που βρίσκουμε στο δρόμο, ώστε να μην σκοντάψουμε στα ίδια εμπόδια. Παίρνουμε τις έννοιες του προσανατολισμού που επικρατούσαν με την πάροδο του χρόνου: τη λαϊκή συνδικαλιστική δράση σε συνδυασμό με το έργο μιας αναρχικής πολιτικής οργάνωσης. Ένα τελικό ελευθεριακό έργο που συγκεντρώνει τις δυνατότητες και τις προτάσεις προκειμένου να εισαχθεί στο παρόν, να σκεφτεί μέσω ενός ανοικτού διαλόγου για το κοινωνικό μας πλαίσιο και να ενεργήσει με ιδεολογικές βεβαιότητες που δεν συμβιβάζονται με τις αξίες του συστήματος.
Το FAO (σ.τ.μ.: Φόρουμ Οργανωμένου Αναρχισμού) ξεκινά περίπου την ίδια περίοδο ταυτόχρονα σχεδόν με την άνοδο του PT στην εθνική κυβέρνηση, με τον Λούλα ως πρόεδρο. Δέκα χρόνια δράσης σε μια εποχή μοναδικότητας. Ο ρεφορμισμός που γεννά τους κοινωνικούς-πολιτικούς αγώνες της δεκαετίας του '80 είναι διαπιστευμένος ως προς τη διαχείριση των αστικών θεσμών με μια πολιτική που συμβαδίζει με αυτή των μεγάλων δυνάμεων της παγκόσμιας δομής της κυριαρχίας. Οι λαϊκές και συνδικαλιστικές οργανώσεις συνδεδεμένες με τη στρατηγική αυτή συνδέονται γραφειοκρατικά με την όλη δομή του κράτους. Η κυβέρνηση αναζωογονεί το κυρίαρχο μοντέλο, ενδυναμώνει τον έλεγχο με ασάφειες, με μικτές μορφές ταξικής συνεργασίας. Συνδυάζει την πολιτική της συνέχισης των νεοφιλελεύθερων συνταγών με ένα κοινωνικό σύμφωνο αναπτυξιολογίας που φέρνει αποζημιώσεις για τους φτωχούς. Πρόκειται για ένα μοντέλο υψηλών κερδών για τους ολιγάρχες και το μεγάλο κεφάλαιο, πολιτικής συμμαχίας με τμήματα της παλαιάς Δεξιάς, σχετικής ενσωμάτωσης των λαϊκής τμημάτων. Αυτό δεν αλλάζει δομικά τους ελέγχους εκ μέρους του πλούτου και της εξουσίας. Συνυπάρχει με ένα αποσπασματικό στάδιο της ταξικής πάλης, της ελάχιστα μαχητικής συσσώρευσης, της αναδιοργάνωσης του κόσμου της εργασίας και της φτώχειας που είναι διάσπαρτες και συνδέονται κατά ηγεμονικό τρόπο με τις κυρίαρχες ιδέες.
Η καπιταλιστική ανάπτυξη δεν αποτελεί εναλλακτική λύση για τη χειραφέτηση των καταπιεσμένων, δεν ήταν ποτέ. Το σύστημα και τα εσωτερικά στοιχεία του έχουν μια βάναυση και διεστραμμένη λογική που δεν ευνοούν τα σχέδια για μια πραγματική αλλαγή. Η οικονομική ανάπτυξη που βιώνει η Βραζιλία είναι η αύξηση του κεφαλαίου και των κυρίαρχων δυνάμεων, η εκμετάλλευση της επισφαλούς εργασίας, τα κέρδη των τραπεζών, των εξαγωγών των αγροτικών επιχειρήσεων, της λεηλασίας του εδάφους και του περιβάλλοντος από τους ανθρώπους. Κάθε κοινωνική αποζημίωση είναι οριακή και ελέγχεται στο πλαίσιο αυτών των δομών της κυριαρχίας. Ο κόσμος σήμερα πιέζεται από μια σκανδαλώδη επίθεση των τραπεζών, του κεφαλαίου και των ιδιοκτητών. Όλοι αυτοί είναι υπεύθυνοι για την οικονομική κρίση και με τις ακαθαρσίες τους στην χρηματιστική αγορά φορτώνουν τα αποτελέσματα της κρίσης στους φτωχούς.
Το σύστημα αυτό τιμωρεί εκατομμύρια εργαζομένων με την ανεργία, παράγει επισφαλείς συνθήκες διαβίωσης, ιμπεριαλιστικούς πολέμους, αυξανόμενη καταπίεση και δυστυχία. Η γενική αυτή κατάσταση επαναφέρει την επείγουσα και αναγκαία δράση εκ μέρους των ανταγωνιστικών δυνάμεων, ενσωματώνοντας στοιχεία ριζικής αλλαγής στο συλλογικό φαντασιακό, ανοίγοντας δρόμο για μια σοσιαλιστική εναλλακτική λύση. Το ελευθεριακό μας ρεύμα ήταν ανέκαθεν ένας ιδεολογικός παράγοντας υπέρ των νέων κοινωνικών σχέσεων, όπου ο σοσιαλισμός και η ελευθερία αποτελούν έναν αμετάκλητο ορίζοντα. Έτσι το Συνέδριο αυτό συγκεντρώνει τις δυνάμεις του οργανωμένου αναρχισμού που κινούνται σε αυτό το τεραίν.
Ο Αναρχικός Συντονισμός Βραζιλίας πρέπει να οργανώσει τα στοιχεία εκείνα ώστε να συγκροτήσει ένα στρατηγικό-τακτικό ορισμό που να ανταποκρίνεται κατά ισχυρό τρόπο στο ιστορικό πλαίσιο στο οποίο ήδη ζούμε και αγωνιζόμαστε. Πρέπει να αποτελέσει ένα μαχητικό περιβάλλον που να μας κάνει να αισθανθούμε σαν μια συλλογική και μαχητική δύναμη αλληλεγγύης, περισσότερο από ποτέ σε θέση να δράσει. Με στρατηγικές υπεράσπισης ενός προγράμματος δράσης, που από αυτή τη στιγμή, από την ειδική και τις γενικές συγκρούσεις, θα περπατά στο ίδιο μονοπάτι με τους εργάτες και το λαό. Πάντα με εκείνους που αγωνίζονται!Αλλά πάνω απ’ όλα έγκειται τη διάρκεια των μηχανισμών εμπειρίας της συσσώρευσης δύναμης, ρήξης, λαϊκής εξουσίας.
Προς το Συνέδριο!
10 χρόνια FAO.
Ζήτω ο Αναρχικός Συντονισμός Βραζιλίας.
Για το σοσιαλισμό και για την ελευθερία.
Federação Anarquista Gaucha – FAG
Σημειώσεις1. Peleguismo προέκυψε στη Βραζιλία κατά τη διάρκεια της Novo Estado (Νέα Πολιτεία) του 1930-1945, ως μέρος της συντεχνιακής-εθνικιστικής πολιτικής του δικτάτορα Getulio Vargas. Ο όρος προέρχεται από τον "Pelega", συνδικαλιστή ηγέτη που μεσολάβησε μεταξύ των συμφερόντων του κράτους και των αιτημάτων των εργαζομένων. Βλέπε: Peleguismo. Στο Infopédia [Εm Linha]. Porto: Porto Editora, 2003-2012. [Consult. 6/1/2012].
*Ελληνική μετάφραση “Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης”, 7/6/2012
