Το Vedem ([Είμαστε] επικεφαλής) ήταν ένα τσέχικο λογοτεχνικό περιοδικό που κυκλοφόρησε από το 1942 έως το 1944 στο γκέτο Theresienstadt στην πόλη Terezín, κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος. Παραγόταν με το χέρι από μια ομάδα αγοριών, μεταξύ των οποίων ο αρχισυντάκτης Petr Ginz και ο Hanuš Hachenburg. Συνολικά, περίπου 800 σελίδες του Vedem επέζησαν του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Ιστορία του περιοδικού
Το γκέτο Theresienstadt είναι γνωστό για την πλούσια πολιτιστική του ζωή. Αρκετά σπίτια αγοριών είχαν τα περιοδικά τους, και το Vedem είναι το πιο γνωστό από αυτά. Το περιοδικό γραφόταν, εκδίδονταν και εικονογραφούνταν εξ ολοκλήρου από νεαρά αγόρια, ηλικίας δώδεκα έως δεκαπέντε ετών, που ζούσαν στο Σπίτι L417 (Heim L417, επίσης «Σπίτι Αγοριών 1», ένα πρώην σχολικό κτίριο), το οποίο τα αγόρια αποκαλούσαν Δημοκρατία του Shkid. Το περιεχόμενο του Vedem περιλάμβανε ποιήματα, δοκίμια, αστεία, διαλόγους, λογοτεχνικές κριτικές, ιστορίες και σχέδια. Τα τεύχη αντιγράφονταν με το χέρι και διαβάζονταν στο σπίτι το βράδυ της Παρασκευής. Για κάποιο χρονικό διάστημα, αναρτήθηκε επίσης στον πίνακα ανακοινώσεων του σπιτιού- ωστόσο, αποφασίστηκε να διακοπεί αυτή η πρακτική, επειδή θεωρήθηκε επικίνδυνη σε περίπτωση επιθεωρήσεων από τα Ες Ες.
Η έμπνευση για τους συγγραφείς του Vedem ήταν ο δάσκαλός τους, ο 28χρονος «καθηγητής» Valtr Eisinger, ο οποίος είχε οριστεί να επιβλέπει τα αγόρια στο συγκεκριμένο σπίτι. Καλλιέργησε την αγάπη τους για τη λογοτεχνία και τα ενθάρρυνε να εκφράζονται δημιουργικά, περιγράφοντας τόσο όσα έβλεπαν (συχνά με χιουμοριστικό τόνο) όσο και τις ελπίδες τους για το μέλλον. Πιθανώς υπό την επιρροή του τα αγόρια υιοθέτησαν ένα πυραυλοφόρο, εμπνευσμένο από τον Ιούλιο Βερν, που πετούσε μπροστά από ένα βιβλίο προς ένα αστέρι, ως σύμβολο του σπιτιού τους και του περιοδικού τους.
Ο ίδιος ο Eisinger δεν συνεισέφερε ποτέ άμεσα στο Vedem, αλλά πρόσθετε περιστασιακά ένα editorial ή μια μετάφραση από τα ρωσικά. Η ίδια η δουλειά γινόταν από τα αγόρια, τα οποία περιπλανιόντουσαν στο Terezin αναζητώντας θέματα. Κάθε αγόρι έπαιρνε ένα ψευδώνυμο για να υπογράφει τα άρθρα του. Αυτό μπορεί να ήταν άγνωστα αρχικά, ένα ψευδώνυμο ή κάποια προσωπική ιδιορρυθμία όπως «Dummy» ή «Μπολσεβίκος». Μερικές φορές, τα παρατσούκλια άλλαζαν. Για παράδειγμα, ένας παραγωγικός συνεργάτης, ο Jiří Grünbaum, αποκαλούσε τον εαυτό του «Medic Šnajer», «Socialist Šnajer» ή απλώς «Šnajer», ανάλογα με τη διάθεσή του. Ο Hanuš Hachenburg συνεισέφερε αρκετά ποιήματα και ένθερμος συνεργάτης. Σήμερα, πολλοί από τους συνεργάτες μπορούν να αναγνωριστούν μόνο από τα ψευδώνυμά τους και η πραγματική τους ταυτότητα είναι άγνωστη. Κάποια στιγμή το 1943, δέκα από τους πιο παραγωγικούς συντελεστές άρχισαν να αναφέρονται στους εαυτούς τους ως «Ακαδημία».
Τα αγόρια έφερναν λαθραία προμήθειες τέχνης για να εργαστούν στο περιοδικό. Βρήκαν μια εγκαταλελειμμένη γραφομηχανή και τη χρησιμοποίησαν για να δημιουργήσουν τα πρώτα 30 τεύχη. Τα επόμενα 53 τεύχη δημιουργήθηκαν με το χέρι αφού η γραφομηχανή ξέμεινε από μελάνι. Ένα αγόρι εκτελούσε χρέη τσιλιαδόρου, ενώ οι υπόλοιποι δούλευαν στο ξύλινο τραπέζι στη μέση της κουκέτας ή καθισμένοι στις κουκέτες τους. Αν κάποιος φρουρός πλησίαζε, έδινε ένα μυστικό σήμα και οι υπόλοιποι έκρυβαν τη δουλειά τους.
«Σεληνιακό τοπίο« (»Měsíční krajina"), του Petr Ginz, που μεταφέρθηκε στο διάστημα
Ένας από τους εξέχοντες συνεργάτες του Vedem ήταν ο «nz» ή Petr Ginz, ο οποίος στα 14 του ήταν αρχισυντάκτης του περιοδικού. Στα 16 του, ο Ginz εκτοπίστηκε στο Άουσβιτς, όπου και απαγχονίστηκε. Ένα αντίγραφο του σχεδίου του «Σεληνιακό τοπίο» μεταφέρθηκε από τον Ισραηλινό αστροναύτη Ilan Ramon στο διαστημικό λεωφορείο Columbia, το οποίο διαλύθηκε κατά την επανείσοδο [3]. το 2018 ένα αντίγραφο του σχεδίου μεταφέρθηκε ξανά στο διάστημα, στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, από τον Andrew J. Feustel.
Τα αγόρια προσπάθησαν όσο το δυνατόν περισσότερο να δημιουργήσουν ένα πραγματικό περιοδικό, προσθέτοντας -ακόμη και αστειευόμενοι- μια τιμή στο εξώφυλλο. Το υλικό περιελάμβανε ποίηση, ιστορίες περιπέτειας, δοκίμια και κριτικές βιβλίων, καθώς και δημοφιλή χαρακτηριστικά, όπως το «απόσπασμα της εβδομάδας», που επιλέγονταν ανάμεσα σε ανόητα πράγματα που έλεγαν τα αγόρια. Για παράδειγμα, ο «Medic Šnajer» είχε πει κάποτε: «Φοβάμαι να μιλήσω. Μπορεί να πω κάτι ανόητο». Ο «Embryo» είχε πει: «Το ποδόσφαιρο είναι το καλύτερο παιχνίδι, αμέσως μετά τη Monopoly».
Σε μια έκδοση, μια κριτική της «Καμπίνας του θείου Τομ» συγκρίνει την τύχη των Αφροαμερικανών σκλάβων με εκείνη των Εβραίων στο Terezín, σημειώνοντας ότι μέχρι να αρχίσουν οι εκτοπίσεις, οι Αφροαμερικανοί είχαν χειρότερη τύχη, επειδή οι οικογένειές τους διαλύθηκαν- μετά, τα δεινά των δύο ομάδων έγιναν περίπου ισοδύναμα. Στο δημοφιλές αφιέρωμα «Rambles through Terezín», ο Petr Ginz επισκέπτεται διάφορα ιδρύματα σε όλο το γκέτο και παίρνει συνεντεύξεις από ανθρώπους εκεί. Οι περιπλανήσεις του περιλαμβάνουν επισκέψεις στο αρτοποιείο, το μαιευτήριο, τον πυροσβεστικό σταθμό και μια πολύ ανατριχιαστική περιπλάνηση στο κρεματόριο.
Διατήρηση και δημοσίευση
Μέχρι το 1944, οι περισσότεροι από τους κατοίκους του σπιτιού L417, μαζί με τους περισσότερους από τους άλλους κατοίκους του γκέτο είχαν εκτοπιστεί στην Ανατολή και οι περισσότεροι από αυτούς χάθηκαν στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς, και δεν παρήχθησαν άλλα τεύχη. Από τα 92 αγόρια που συμμετείχαν στην προσπάθεια παραγωγής του Vedem, μόνο δεκαπέντε επέζησαν. Μόνο ένας από αυτούς, ο Zdeněk Taussig, παρέμεινε στο Terezín μέχρι την απελευθέρωσή του τον Μάιο του 1945. Είχε κρύψει περίπου 700 σελίδες του περιοδικού στο σιδηρουργείο όπου εργαζόταν ο πατέρας του και τις πήγε στην Πράγα μετά την απελευθέρωσή του.
Μετά τον πόλεμο, οι προσπάθειες έκδοσης του Vedem ματαιώθηκαν υπό το κομμουνιστικό καθεστώς της Τσεχοσλοβακίας, αλλά αποσπάσματα του περιοδικού μεταφέρθηκαν λαθραία στο Παρίσι, όπου τυπώθηκαν στο τσεχικό εμιγκρέ περιοδικό Svĕdectví [cs]. Μια δακτυλογραφημένη έκδοση samizdat εκδόθηκε στην Τσεχοσλοβακία την ίδια χρονιά και επανακυκλοφόρησε τη δεκαετία του 1980. Η έκδοση αυτή εκτέθηκε στην Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης το 1990.
Επιλογές από το Vedem, εικονογραφημένες με έργα τέχνης που εμφανίζονταν στο περιοδικό, καθώς και με τις ζωγραφιές άλλων παιδιών στο Terezín, εκδόθηκαν με εισαγωγή του Václav Havel το 1995, μεταφρασμένες στα αγγλικά με τίτλο We Are Children Just the Same: Vedem, the Secret Magazine of the Boys of Terezín.[α] Στους συντάκτες αυτής της επιλογής περιλαμβάνονταν ο Kurt Jiři Kotouč και ο Zdenĕk Ornest, δύο από τους αρχικούς συντελεστές από το Τερεζίν. Το βιβλίο είναι ο νικητής του Εθνικού Βραβείου Εβραϊκού Βιβλίου του 1995 από το Συμβούλιο Εβραϊκού Βιβλίου.
Αναφορές
*Katz, Suzanne (24 October 2018). "Terezin Teens Fought Back with Underground Magazine". atlantajewishtimes.timesofisrael.com. Retrieved 2019-05-24.
*Helena Kalendová Petr Ginz a jeho Měsíční krajina: Židovský chlapec, jehož kresbu vynesli do vesmíru„Náš“ kosmonaut se vrací do vesmíru a opět s sebou veze něco z Česka Zdroj: https://www.idnes.cz/technet/vesmir/andrew-drew-feustel-iss-peter-ginz.A180320_102451_tec_vesmir_kuz
*The website about the magazine Vedem (www.vedem-terezin.cz )
* Terezín. Council of Jewish Communities in the Czech Lands, 1965.
* We Are Children Just the Same: Vedem, the Secret Magazine by the Boys of Terezin. Ed. Zdenek Ornest, Marie Rut Krizkova, et al. Philadelphia: Jewish Publication Society of America, 1995. ISBN 978-0-8276-0534-3.
