Σύντομη παρουσίαση του βιβλίου της Nina Gourianova «The Aesthetics of Anarchy: Art and Ideology in the Early Russian Avant-Garde»
Η Gourianova υποστηρίζει ότι η πρώιμη ρωσική πρωτοπορία (1910-1918) ήταν μια δημιουργική (και αποφασιστικά μη συστημική) έκρηξη που αξίζει να εξεταστεί με βάση τους δικούς της όρους, παρά ως πρόδρομος του κονστρουκτιβισμού. Είναι συναρπαστικό και όποιος ενδιαφέρεται για τη ρωσική avant-garde τέχνη πρέπει να το διαβάσει.
Αλλά υπάρχει κάτι σε αυτό για κάποιον που ενδιαφέρεται για τον ρωσικό αναρχισμό; Η Gourianova προτείνει ότι αυτοί οι καλλιτέχνες ήταν «οντολογικοί αναρχικοί» («ontological anarchists» - οντολογία: φιλοσοφία της μελέτης του όντος), λέγοντας ότι υπάρχουν πολλά σχετικά με αυτό, αλλά ότι έχει λίγα κοινά με τον πολιτικό αναρχισμό (σελ. 22-23 και στις σημειώσεις). Αυτό αντανακλά την τρέχουσα ακαδημαϊκή τάση της απόρριψης (συχνά χωρίς να γνωρίζουμε πάρα πολλά γι’ αυτό) του «κλασικού» αναρχισμού, ενός κινήματος που στην πραγματικότητα υπήρχε και προσπάθησε να αλλάξει τον κόσμο υπέρ του Μαξ Στίρνερ και αυτού που περιγράφεται καλύτερα ως «φιλοσοφικός μηδενισμός».
Όμως, για μια σύντομη περίοδο, αυτοί οι καλλιτέχνες συνδέθηκαν στενά με το αναρχικό κίνημα, ιδιαίτερα με την «Αναρχία», εφημερίδα της Ομοσπονδίας Αναρχικών Ομάδων της Μόσχας. Τα Κεφάλαια Εννέα και Δέκα ειδικότερα δείχνουν πώς, στην επαναστατική περίοδο του 1918-1919, η καλλιτεχνική αναζήτηση νέων τρόπων έκφρασης και κοινωνικής θέασης επεκτάθηκε σε μια ευρύτερη προσπάθεια εξεύρεσης νέων τρόπων ζωής.
Ξεκινώντας στις αρχές του 1918, το τμήμα «Δημιουργικότητα» (Tvorchestvo) με ειδίκευση στην τέχνη και τη λογοτεχνία περιλαμβανόταν σχεδόν σε κάθε τεύχος της «Αναρχίας». Την άνοιξη του 1918, οι κύριοι συντελεστές της εφημερίδας ήταν ο [Kazimir] Malevich και ο [Aleksandr] Rodchenko (οι οποίοι χρησιμοποίησαν επίσης τα ψευδώνυμα Anti και Aleksandr).
Η εμπλοκή του Rodchenko με τον αναρχισμό ήταν πολύ έντονη, αν και αργότερα προσπάθησε να μη δημοσιοποιήσει αυτό το γεγονός, για προφανείς πολιτικούς λόγους. Δημοσίευσε περίπου είκοσι άρθρα στην «Αναρχία». Ο Malevich συνέβαλε σε περισσότερα από είκοσι τεύχη και στήριξε οικονομικά την εφημερίδα.
Ο αποστρατευμένος Aleksei Gan, που ενδιαφερόταν ενεργά για το προλεταριακό θέατρο και επρόκειτο να γίνει ένας από τους ηγέτες του κονστρουκτιβιστικού κινήματος τη δεκαετία του 1920, ήταν ο πρώτος συνεισφέρων στο καλλιτεχνικό τμήμα της «Αναρχίας».
Άλλοι συμμετέχοντες ήταν ο Aleksei Morgunov, μέλος της ομάδας του Larionov και αργότερα οπαδός του σουπρεματισμού (Suprematism) του Malevich, και οι ζωγράφοι Ivan Kliun, Olga Rozanova και Nadezhda Udaltsova.
Οι συνεισφορές των avant-garde καλλιτεχνών και ποιητών στο «δημιουργικό» τμήμα της «Αναρχίας» ήταν σημαντικές, δεδομένου ότι δεν είχαν συμμετάσχει ποτέ σε πολιτικό φόρουμ στο παρελθόν. Η εμπλοκή τους σε μια αποκλειστικά αναρχική πλατφόρμα δείχνει ότι όχι μόνο αντιλήφθηκαν την επανάσταση μέσα από το πρίσμα της αναρχικής αισθητικής, ως ένα μονοπάτι «προς το νέο όριο», αλλά επέλεξαν επίσης να συνδεθούν με ένα πολιτικό κίνημα που διώκεται από το μπολσεβίκικο κράτος:
«Αποκαλύπτουμε νέες σελίδες τέχνης στα νέα ξημερώματα της αναρχίας…
Είμαστε οι πρώτοι που φτάνουμε στο νέο όριο δημιουργίας και θα αποκαλύψουμε έναν νέο συναγερμό στον τομέα των λακαρισμένων τεχνών…
Η ισχυρή θύελλα της επανάστασης ξεσήκωσε την αυλή και εμείς, σαν σύννεφα στο στερέωμα, πλεύσαμε προς την ελευθερία μας.
Το σήμα (ensign) της αναρχίας είναι το σήμα του “εγώ” μας και το πνεύμα μας σαν ελεύθερος άνεμος θα κάνει το δημιουργικό μας έργο να κυματίζει στους μεγάλους χώρους της ψυχής.
Εσείς που είστε τολμηροί και νέοι, σπεύσατε να αφαιρέσετε τα θραύσματα του πηδαλίου που διαλύεται. Ξεπλύνετε το άγγιγμα των κυρίαρχων αρχών.
Και, καθαρίστε, γνωρίστε και χτίστε τον κόσμο, έχοντας επίγνωση της εποχής σας.» [Malevich «To The New Limit», αρχικά δημοσιεύθηκε ως «K novoi grani», Anarchhiia 31 (1918)] (σελ. 220-1)
Τον Ιούνη του 1918 έγινε για πρώτη φορά μνεία στους «συμμετέχοντες στην ενότητα «Δημιουργικότητα» ως μια συγκεκριμένη ομάδα «αναρχικών καλλιτεχνών», δηλαδή στους Aleksei Gan, Baian Plamen (Vladimir Sidorov), Boris Komarov, Kazimir Malevich, Aleksandr Rodchenko και A. Ο Sviatogor (A. E Agienko), οι οποίοι σχεδίαζαν να εκδώσουν μια συλλογή με τίτλο «Anarkhiia – Tvorchestvo», ένα έργο που έμελλε να μην πραγματοποιηθεί ποτέ:
«Η εφημερίδα μας δεν έχει την πολυτέλεια να προσφέρει περισσότερο χώρο στα προβλήματα της τέχνης και της δημιουργικότητας. Αποφασίσαμε να δημοσιεύσουμε μια συλλογή [άρθρων] που ασχολείται αποκλειστικά με τα προβλήματα της καταστροφικής και δημιουργικής καινοτομίας του σήμερα στην οικοδόμηση ενός πολιτισμού.
Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία μέρη:
Το πρώτο μέρος αφορά την αναταραχή, το δεύτερο μέρος τη δυναμική και το τρίτο μέρος την πληροφόρηση. Ξεπερνώντας τους διάφορους αντιπρόσωπους, κριτικούς και άλλα κομματικά αφεντικά… αποφασίσαμε, σαν καταστροφικός δυναμίτης, να ανεβοκατεβούμε με τις μορφές δημιουργικής καινοτομίας μας στο πολύ μεγάλο μέρος των μαζών». [Απόσπασμα από αγγελία βιβλίου, «Anarkhiia» Νο 72 (30 Μαΐου 1918) (σελ. 225)
Η Gourianova έχει κάνει πολύτιμη δουλειά παρέχοντας λεπτομέρειες για το τι έγραψαν οι καλλιτέχνες στην «Αναρχία» και πιο πληρέστερες μεταφράσεις από ό,τι άλλες διαθέσιμες. Αλλά για τους καλλιτέχνες και τους αναρχικούς, η ελευθερία έμελλε να κλείσει:
«… Ο πιο ακριβής και λακωνικός χαρακτηρισμός αυτής της νέας παγίδας [κρατικής τέχνης] έγινε από τον εργάτη του σιδηροδρομικού αμαξοστασίου Vladimir Shokin στο “The Time Has Come”, μια σημείωση που απευθύνεται στους “Συντρόφους μελλοντολόγους” στην ενότητα Τεχνών: «Το μόνο πράγμα για το οποίο τα άρθρα του Φρίτσε και τα διατάγματα των λαϊκών επιτρόπων φωνάζουν είναι το γεγονός ότι η τέχνη “για την αστική τάξη” έχει αναδιαμορφωθεί σε τέχνη “για το προλεταριάτο” και αντί για αστούς προστάτες θα υπάρχει ένα “κράτος”-προστάτης». «Anarkhiia» Νο 74 (1 Ιούνη 1918] (σ. 244)
The Aesthetics of Anarchy: Art and Ideology in the Early Russian Avant-Garde
Nina Gourianova [Gurianova on the book].
University of California Press 2012, An Ahmanson-Murphy Fine Arts Book
ISBN 9780520268760 £34.95
*Πηγή: https://www.katesharpleylibrary.net/83bm3h?fbclid=IwAR3BgH1EmKCYqLXlSiRhP7y_C5dGJDYlzIxID0Uf324EdlyDJyq6v5HMfIQ Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
