Ο Σταύρος Κουτόβας (Steve Katovis) ήταν Ελληνοαμερικανός που έζησε στις αρχές του 20ου αιώνα και υπήρξε ηγετική μορφή του εργατικού κινήματος των ΗΠΑ.
Από τη Θεσσαλία στις ΗΠΑ
Ο Σταύρος Κουτόβας γεννήθηκε το 1890 στην Καρίτσα Λάρισας της Θεσσαλίας. Το χωριό του βρισκόταν κοντά στις εκβολές του Πηνειού ποταμού, στην κωμόπολη Στόμιο κι από μικρή ηλικία συνέδεσε τη ζωή του με τη θάλασσα δουλεύοντας μούτσος σε καΐκια στο Αιγαίο και αργότερα ναύτης σε εμπορικά πλοία.
Το 1913 βρέθηκε στις ΗΠΑ. Αρχικά στη Νέα Υόρκη και έπειτα στις νότιες πολιτείες, στη Τζόρτζια και στη Νέα Ορλεάνη. Εκεί ήρθε για πρώτη φορά αντιμέτωπος με την αδικία και τις διακρίσεις που υπήρχαν απέναντι στους μαύρους. Αργότερα εργάστηκε στο Σαν Φρανσίσκο, όπου ξεκίνησε τη συνδικαλιστική του δράση.
Το 1921 έλαβε μέρος στη μεγάλη απεργία των Αμερικανών ναυτικών της ακτοπλοΐας. Το ίδιο έτος μετακόμισε στο Λος Άντζελες, όπου εργάστηκε για τρία χρόνια ως ταξιτζής. Με δική του πρωτοβουλία δημιουργήθηκε το συνδικάτο των ταξιτζήδων και αρχίζει να γίνεται γνωστός. Τότε ήταν που απέκτησε το ψευδώνυμο "Red Steve": ο "Κόκκινος Στιβ".
Στη Νέα Υόρκη
Όμως, ο Στιβ νοσταλγεί τη θάλασσα. Γι’ αυτό επιστρέφει στη Νέα Υόρκη για να δουλέψει σε πλοίο. Πράγματι εργάζεται για λίγα χρόνια ως ναυτικός. Είναι πλέον γνωστός συνδικαλιστής και με τη βοήθεια των εργατικών συνδικάτων κάποια στιγμή πιάνει δουλειά στο "Συνεταιριστικό Οίκο των Ενωμένων Εργατών".
Την εποχή αυτή μαζί με άλλους Ελληνοαμερικανούς της Ν. Υόρκης συμμετέχει στην ίδρυση της εργατικής λέσχης "Σπάρτακος". Επίσης, αρθρογραφεί στην ομογενειακή εφημερίδα "Εμπρός" και συμμετέχει ενεργά στην οργάνωση "Διεθνής Εργατική Άμυνα". Ο Κόκκινος Στιβ γίνεται πασίγνωστος και στη Νέα Υόρκη.
Με το ξέσπασμα της μεγάλης οικονομικής κρίσης του 1929 οι εργαζόμενοι κατεβαίνουν συχνά σε απεργίες κι άλλες εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. Στις αρχές του 1930 ξεκινά μεγάλη απεργία των εργαζόμενων στα καταστήματα τροφίμων και στις βιομηχανίες, με αιτήματα κυρίως εργασιακά, καλυτέρευση των συνθηκών εργασίας κλπ. Οι απεργοί περιφρουρούν τους χώρους, ενημερώνοντας τον κόσμο και εμποδίζοντας τους απεργοσπάστες να δουλέψουν. Οι επιχειρηματίες αντιδρούν και μάλιστα το πολυκατάστημα "Miller Market" καταφεύγει στη δικαιοσύνη πετυχαίνοντας δικαστική απόφαση που απαγόρευε στους απεργούς να παρεμποδίζουν τους απεργοσπάστες.
Ο θάνατος του Ρεντ Στιβ
Στις 10 Ιανουαρίου 1930 το Εργατικό Κέντρο Ν. Υόρκης διοργανώνει μεγάλη συγκέντρωση συμπαράστασης των απεργών με κύριο ομιλητή τον Στιβ Κατόβις. Παρά την απαγόρευση της αστυνομίας συγκεντρώνεται πλήθος κόσμου. Ο αστυνομικός Χάρι Κίριτζ ζητά από τον Στιβ να κατεβεί από την εξέδρα. Εκείνος αρνείται και ο αστυνόμος του επιτίθεται με κλομπ. Ακολουθεί συμπλοκή, κατά τη διάρκεια της οποίας ο αστυνομικός πυροβολεί τον Στίβ. Στη συνέχεια μεταφέρεται τραυματισμένος στο νοσοκομείο, όπου νοσηλεύεται φρουρούμενος ως τις 24 Ιανουαρίου, οπότε αφήνει την τελευταία του πνοή σε ηλικία 40 ετών.
Η δολοφονία του Κατόβις συγκλόνισε τους εργαζόμενους της πόλης. Στην πρόσοψη του Εργατικού Κέντρου αναρτήθηκε ένα τεράστιο πανό, το οποίο καλούσε τους εργάτες να εκδικηθούν τη δολοφονία του ενώ η σορός του τέθηκε σε λαϊκό προσκύνημα. Την επόμενη μέρα μια τεράστια διαδήλωση διαμαρτυρίας οργανώθηκε έξω από το δημαρχείο της Ν. Υόρκης. Στην κηδεία του Κόκκινου Στιβ υπήρξε εντυπωσιακή συνάθροιση λαού, που ξεπερνούσε τα 20.000 άτομα, σύμφωνα με τους πιο μετριοπαθείς υπολογισμούς.
Αφιερώματα εφημερίδων
Όλες οι εφημερίδες είχαν την κηδεία κύριο θέμα, ακόμα και οι αστικές: "New York Times" και "Daily News", ενώ η εργατική "Daily Worker" της αφιέρωσε μεγαλύτερο μέρος.
• Ν.Υ. Times: "Whalen leads Reds at Picket’s funeral".
• Daily News: "As Reds Mourned Dead Comrade" και "10,000 Reds at Katovis Funeral".
• Daily Worker: "Mass funeral of Katovis, 11 a.m., Union Sq.".
• H Ατλαντίς (ελληνοαμερικανική) της 29ης Ιανουαρίου 1930 έγραψε σχετικά:
"Με έκτακτον συρροήν κόσμου, υπολογισθέντος υπό τινας εφημερίδας μεταξύ 16.000 και 25.000 εκηδεύθη χθες, 28 Ιανουαρίου 1930, ο κατά την 16ην Ιανουαρίου υπό τινος αστυφύλακος φονευθείς Έλλην Σταύρος Κουτόβας κατόπιν ταραχών του παρελθόντος Σαββάτου, όταν η αστυνομία βιαίως διέλυσε την υπό του δημαρχείου κομμουνιστικήν διαδήλωσιν διαμαρτυρίας. Έκτακτα μέτρα ελήφθησαν προς αποφυγήν συρράξεως μεταξύ των πενθούντων κομμουνιστών και των αστυνομικών οργάνων. Ο δήμαρχος κ. Γουόκερ αυτοπροσώπως επέβλεψεν την κηδείαν και ο διευθυντής της αστυνομίας κ. Ουόλεν ηκολούθησε με το αυτοκίνητό του το φέρετρον καλυπτόμενον από της ερυθράς σημαίας...
Κατά ομολογίαν των παρακολουθησάντων την πομπήν, η χθεσινή κομμουνιστική διαδήλωσις ήτο η μεγαλυτέρα εξ όσων έγιναν ποτέ εν Αμερική. Γεγονός αναμφισβήτητον είναι ότι ουδείς Έλλην της Αμερικής συγκέντρωσε τόσον κόσμο και τόσην επισημότητα κατά την κηδεία του".
Η μνήμη
Ο Κόκκινος Στιβ άφησε έντονα τα ίχνη του στο εργατικό κίνημα των ΗΠΑ. Σιγά-σιγά η μορφή του λησμονήθηκε. Την ιστορία του φρόντισε να την φέρει στο φως ο Χαράλαμπος Βόγιας, σε μια ημερίδα για το Στόμιο και την Καρύτσα Λάρισας το 2001, και το βιβλίο με τίτλο «Ταξίδι Χωρίς Επιστροφή - Η Ζωή και η Δράση του Γιάννη Βόγια», που εξέδωσε το 2004 ο Στέφανος Ριζάκης, από την Αγιά Λαρίσης.
Πηγές - Βιβλιογραφία
• Αρχείο του Χαραλάμπου Βόγια και η ανέκδοτη μετάφραση του ίδιου στα Ελληνικά του έντυπου «'Steve Katovis Life & Death of a Worker», Magil, A.B.', International Publishers, New York 1930, 31 pages.
• Χαραλάμπου Βόγια, «Πρακτικά της Ημερίδας για το Στόμιο και την Καρύτσα » , (Λάρισα 2001).
• Στέφανου Ριζάκη, «Ταξίδι Χωρίς Επιστροφή - Η Ζωή και η Δράση του Γιάννη Βόγια» , Εκδόσεις Φύλλα (Λάρισα 2004).Κοιμενό από το βιβλίο του Στέφανου Ριζάκη, σσ. 139-146:
