Milva Maria Cappellini*
Στις 4 Ιουλίου 1880 ήρθε στον κόσμο στην Pistoia της Ιταλίας -στην Οδό della Pillotta, σήμερα Οδός Verdi- η Leda Rafanelli, μια ελεύθερη, έξυπνη και παθιασμένη γυναίκα, δυνατή: το όνομα που επιλέγει είναι Djali, που σημαίνει «του εαυτού της».
Γεννημένη σε μια μικροαστική οικογένεια που σύντομα περιέπεσε στη φτώχεια, η Leda Rafanelli γίνεται, μετά από λίγα χρόνια φοίτηση στο σχολείο, τυπογράφος και ερωτεύεται τις λέξεις: δημοσιεύει ποιήματα σε πολύ νεαρή ηλικία και γράφει σε αμέτρητες εφημερίδες, αρχικά του σοσιαλιστικού και μετά του αναρχικού χώρου. Επόσης, ένα μυστηριώδες ταξίδι στην Αίγυπτο των μεγάλων πυραμίδων και των Ιταλών απόκληρων γίνεται ο πυρήνας της επίπονης αυτο-αφήγησής της.
Σε ηλικία είκοσι χρόνων μετακομίζει στη Φλωρεντία και μετά στο Μιλάνο, ιδρύοντας εκδοτικούς οίκους, διαβάζοντας, γράφοντας, παρακολουθώντας τις πιο εξέχουσες προσωπικότητες του αναρχικού και επαναστατικού κόσμου αλλά και τους πρωταγωνιστές του πολιτισμού και της τέχνης. Είναι μια μαχήτρια και μια αναρχική προπαγανδίστρια, ακούραστη και πολυγραφότατη συγγραφέας, καλλιτέχνιδα, γενναία εκδότρια, ελεύθερη γυναίκα. Προσηλυτισμένη στο Ισλάμ, αυστηρή χορτοφάγος, σπουδάζει αραβικά και ντύνεται ανατολίτικα, προτείνει και θέτει σε πρακτική εφαρμογή τα ιδανικά ενός ολοκληρωμένου πασιφισμού, αντιρατσισμού, πολυπολιτισμικότητας. Ζει ιστορίες ελεύθερης αγάπης, ακόμη και με άντρες που μέλλεται να γίνουν διασημότητες: τον νεαρό σοσιαλιστή Mussolini, τον ζωγράφο Carrà που δεν ήταν ακόμη διάσημος, τον εκδότη Giuseppe Monanni, τους «τέσσερις άνδρες της Ανατολής». Στη διάρκεια του φασισμού, που λογοκρίνει το εκδοτικό της έργο, ζει χωριστά, αλλά συνεχίζει να εργάζεται ασταμάτητα. Ο Mussolini θα προσπαθήσει μάταια να την σταματήσει.
Μετά τον πρόωρο θάνατο του γιου της, η Leda μεγαλώνει τα εγγόνια της, θέτοντας σε εφαρμογή τη χειρομαντία με μια δική της εξαιρετική ευαισθησία και παραμένοντας πιστή στο ελευθεριακό ιδεώδες.
Πέθανε στη Γένοβα το 1971.
Έργα της διατηρούνται από τον Fiamma Chessa στο Αρχείο «Family Berneri-Aurelio Chessa» στο Reggio Emilia. Το graphic novel που η Leda αφιέρωσε στην ίδια, σύμφωνα με το οποίο μόνο η αγάπη και το φως έχουν όρια, σχεδιασμένο από τη Sara Colaone και διευθυνόμενο από τους Francesco Satta και Luca de Santis (Coconino Press).
Από τα πολλά βιβλία της, η Leda Rafanelli θεωρούσε καλύτερο το «L’Oasi», ένα αραβικό μυθιστόρημα, που εκδόθηκε το 1929 - την εποχή της φασιστικής καταστολής στην Cirenaica- με το αντρικό ψευδώνυμο Étienne Gamalier (η Leda ήταν μεταφράστρια).
Το «L’Oasi» -που ξαναγράφτηκε το 2017 από τις εκδόσεις Corsiero- είναι μια ισχυρή αφήγηση που, σε μια ιστορία αγάπης και εξωτισμού, επιβεβαιώνονται νέες πρακτικές και ριζικά εναλλακτικά ιδανικά. Το αισθησιακό και οδυνηρό πάθος μεταξύ ενός κοριτσιού των Βεδουίνων και μιας νεαρής Γαλλίδας δημοσιογράφου, γοητευμένης από τις αραβικές ομορφιές αλλά πεπεισμένης για τους λόγους και τη ρητορική της αποικιοκρατίας, συνυφασμένη με τις ιστορίες δύο καλλιεργημένων και συνειδητοποιημένων Ευρωπαίων, προσηλυτίζουν πλήρως στο Ισλάμ και την ανατολίτικη σοφία. Στο βάθος, η διαδρομή με τα καραβάνια της ερήμου του Berberi, οι κοινότητες των εποίκων που διψούν για πλούτη, τα φτωχοχώρια των καλύβων και τα πολυτελή ξενοδοχεία της Τυνησίας.
Αλλά με το εξωτικό αυτό συναισθηματικό γεγονός, αντάξιο της πιο υποδειγματικής σαπουνόπερας, η Leda Rafanelli υφαίνει έναν ισχυρό και ακριβή πολιτικό και πολιτιστικό λόγο, αντικρούοντας σημείο προς σημείο τα επιχειρήματα των κατακτητικών δυνάμεων και τους μυστικισμούς της διανόησης των ευρωπαϊκών ρευμάτων, που προωθούν τον μιλιταρισμό, τον ρατσισμό, τον ιμπεριαλισμό και τη λευκή ανδρική υπεροχή. Ενάντια στον αδηφάγο και τυφλό καταναλωτισμό, που καταδικάζει χωρίς αντίσταση στην καταστροφή του πλανήτη και των ζωντανών όντων που διέπραξε η καπιταλιστική Δύση. Ακόμα και το έθιμο της μαντάμ -που κάποιος θέλει ακόμα να ελαχιστοποιήσει ή και να δικαιολογήσει στο όνομα μιας αποτρόπαιας πατριαρχίας- το αφηγείται η Leda αποτυπώνοντας όλη την καταστροφική φρίκη, στην απώλεια σωμάτων και ψυχών που παραπέμπουν στις σφαγές των αποικιών σε όλη την Αφρική. Ακόμη και μετά τον Μεγάλο Πόλεμο, που κατέστρεψε την Ευρώπη όπως οι γκιμπλί (ghibli) παρασέρνουν τους αμμόλοφους, στην «L’Oasi» οι πρωταγωνίστριες είναι κυρίως γυναίκες -ατρόμητες, συναρπαστικές, πολύ δυνατές- που επεξεργάζονται και συνειδητοποιούν τις αξίες της ειρήνης και της κατανόησης, της φροντίδας, της συμφιλίωσης, της δικαιοσύνης.
*Πηγή: Fiamma Chessa. Απόδοση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης.
