Robert Mason*
Οι ισπανόφωνοι βρίσκονται στο επίκεντρο της μεταβαλλόμενης ενασχόλησης των κατοίκων του Queensland με τα παγκόσμια ανθρώπινα δικαιώματα από τις αρχές του εικοστού αιώνα. Από την πρώτη στιγμή της παρουσίας τους, οι μετανάστες έγιναν αγωγοί πολιτικής αναταραχής, συνδέοντας τις τοπικές συνθήκες στο Queensland με τοποθεσίες και συζητήσεις στην Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική. Η συμμετοχή τους στο φυσικό και πολιτιστικό τοπίο της Πολιτείας αυτής μπορεί να χαρακτηριστεί ως παροδική παρουσία σε τόπους όπου τα συμφέροντά τους διασταυρώνονταν με εκείνα της ευρύτερης κοινότητας. Αυτή η παροδική ορατότητα στο δημόσιο χώρο δεν ισοδυναμεί με περιθωριακότητα ή ασημαντότητα. Οι ισπανόφωνοι έχουν πρόσβαση στους δημόσιους χώρους μέσω διαμαρτυριών και άλλων ορατών δηλώσεων της ιδιότητάς τους ως παρείσακτοι, ως μέσο για να αποκτήσουν ασφάλεια για τις κοινότητές τους και τις εμπλεκόμενες ομάδες στην ευρύτερη αυστραλιανή κοινωνία και τη Λατινική Αμερική.
Μετανάστες και ταραχοποιοί
Οι ισπανόφωνοι ήταν παρόντες στο Κουίνσλαντ από πριν από τη συγκρότηση της Αυστραλιανής Κοινοπολιτείας το 1901. Το 1907, πάνω από εκατό Ισπανοί έφτασαν στο πλαίσιο ενός οργανωμένου σχεδίου για την αύξηση του αριθμού των κοπτών ζαχαροκάλαμου στα βόρεια της Πολιτείας. Πάνω από εκατό επιπλέον ισπανόφωνοι έφτασαν από την Αργεντινή αμέσως μετά, καθώς η κυβέρνηση της Κοινοπολιτείας αναζητούσε προληπτικά αγρότες πρόθυμους να ζήσουν στον βορρά. Ο αριθμός αυξήθηκε αργά αλλά σταθερά, και υπήρχαν πολλές εκατοντάδες ισπανόφωνοι κάτοικοι στο Queensland μέχρι το τέλος του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (1914-18).
Οι ισπανόφωνοι γρήγορα αναμείχθηκαν στη βιομηχανία ζαχαροκάλαμου του Queensland, αρχικά ως κόπτες ζαχαροκάλαμου και αργότερα ως αγρότες. Τόσο η τοπική κυβέρνηση του Queensland όσο και η κυβέρνηση της Κοινοπολιτείας διευκόλυναν την άφιξη των ισπανόφωνων μεταναστών, ώστε να προωθηθεί η οικονομική ανάπτυξη. Ωστόσο, είναι σημαντικό ότι όλες οι νέες αφίξεις προέρχονταν από χώρες που βίωναν καταστολή και πολιτική βία. Μέσα σε ένα χρόνο από την άφιξή τους, το 1907, οι Ισπανοί είχαν οργανώσει απεργίες, είχαν καταλάβει αγροκτήματα και είχαν διανείμει έντυπο αναρχικό υλικό σε άλλους Ευρωπαίους μετανάστες σε αυτοοργανωμένες δημόσιες συγκεντρώσεις σε χωράφια στα βόρεια της Πολιτείας.
Οι ισπανόφωνοι μετανάστες συνέβαλαν επίσης διαχρονικά στη φυσική κληρονομιά και το τοπίο της Πολιτείας. Ο José Paronella άρχισε για πρώτη φορά να αναπτύσσει το πάρκο αναψυχής, στην ενδοχώρα του Innisfail, που σήμερα φέρει το όνομά του το 1929. Το Paronella Park παρέμεινε στο κέντρο της κοινωνικής ζωής της περιοχής για δεκαετίες, είτε ως προορισμός για τοπικές ημερήσιες εκδρομές είτε ως τακτικές επισκέψεις από Αμερικανούς στρατιωτικούς κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (1939-45). Ήταν επίσης ο τόπος άτυπων συγκεντρώσεων μεταξύ των ισπανόφωνων μεταναστών της περιοχής και σημαντικών μελών της ευρύτερης τοπικής κοινότητας.
Λατίνες γυναίκες ήταν ιδιοκτήτριες πολλών πανσιόν στα αστικά κέντρα του βορρά, όπως το Innisfail και το Ayr, και βρίσκονταν στο επίκεντρο των συζητήσεων της κοινότητας. Γυναίκες, όπως η Trinidad Garcia και η Dolores Martinez, ηγήθηκαν μεταναστών διαδηλωτών σε δημόσιες διαδηλώσεις ενάντια στην εταιροποίηση των επιχειρήσεων και της κοινότητας στα χωράφια ζαχαροκάλαμου. Δεν ήταν μόνες τους, και οι ισπανόφωνοι εισήγαγαν αναρχικά και κομμουνιστικά περιοδικά από όλη την Αμερική και την Ευρώπη, συνδέοντας τα γεγονότα στο Queensland με άλλους τόπους ριζοσπαστικής αμφισβήτησης σε όλο τον κόσμο. Αν και τέτοιες δραστηριότητες προσέλκυσαν την προσοχή της νεοσύστατης αστυνομικής δύναμης της Κοινοπολιτείας καθ' όλη τη διάρκεια των δεκαετιών του 1920 και του 1930, η παρουσία των ισπανόφωνων στο τοπίο παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό κρυφή.
Ισπανικός εμφύλιος πόλεμος
Η σημασία των ισπανόφωνων στο πολιτιστικό τοπίο του Queensland αυξήθηκε αισθητά κατά τη δεκαετία του 1930. Το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στην Ισπανία (1936-1939) κατέστησε τη χώρα αυτή ένα αποκαλυπτικό πεδίο μάχης μεταξύ δημοκρατίας και φασισμού. Τα ισπανόφωνα κοινωνικά δίκτυα, κρυμμένα από την αγγλόφωνη συνείδηση, διεκδίκησαν γρήγορα την παρουσία τους στους δημόσιους χώρους του Queensland. Η ενσώματη παρουσία των μεταναστών στο πολιτιστικό τοπίο παρέμεινε παροδική, αλλά ωστόσο σημαντική. Χοροί, προβολές ταινιών, διαγωνισμοί ομορφιάς και συναντήσεις σε πόλεις σε όλη την Πολιτεία ενίσχυσαν την αξίωσή τους να συμμετέχουν νόμιμα στο δημόσιο διάλογο. Η επιτυχία τους ήταν τέτοια που το βόρειο τμήμα της Πολιτείας συγκέντρωσε περισσότερα χρήματα για την υποστήριξη της Ισπανικής Δημοκρατίας από οπουδήποτε αλλού στην Αυστραλία, με εξαίρεση το μητροπολιτικό Σίδνεϊ και τη Μελβούρνη.
Οι σχέσεις των μεταναστών με τους αριστερούς Αυστραλούς ήταν γεμάτες δυσκολίες, καθώς οι αγγλόφωνοι Αυστραλοί προσπαθούσαν να επιβάλουν την ηγετική τους θέση έναντι των μεταναστών. Οι Ισπανοί, όπως ο Salvador Torrents, είχαν δραστηριοποιηθεί σε εργατικές οργανώσεις και ριζοσπαστικά περιοδικά σε όλη τη Γαλλία και την Ισπανία, καθώς και συμμετείχαν σε πολιτικές και άλλες συζητήσεις με σημαντικούς Ευρωπαίους στοχαστές. Στην Αυστραλία, έχοντας ανοιχτή επαφή με γνωστούς διανοούμενους όπως ο Vance και η Nettie Palmer, ο Torrents βρέθηκε να περιθωριοποιείται από ηγετικές θέσεις σε συνδικάτα και πολιτικές ομάδες. Άλλοι ισπανόφωνοι, όπως ο Emilio Duran, συμμετείχαν σε ριζοσπαστικές ομάδες, ενώ έτρεφαν επιφυλάξεις γι' αυτό. Σε ολόκληρο το Queensland, αλλά κυρίως στο βόρειο τμήμα της Πολιτείας, η Ισπανία έγινε ο τόπος συγκέντρωσης ιδεών σχετικά με τη φύση της δημοκρατίας, της θρησκείας και του καπιταλισμού.
Η νίκη των εθνικιστών συντηρητικών του στρατηγού Francisco Franco έθεσε τέλος στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο το 1939 και άλλαξε την ισπανόφωνη παρουσία στο πολιτιστικό τοπίο της Πολιτείας. Οι πρόσφυγες από τον εμφύλιο πόλεμο περιθωριοποιήθηκαν και δεν είχαν πρόσβαση στο δημόσιο χώρο (και, σε πολλές περιπτώσεις, στην Αυστραλία καθόλου). Αντ' αυτού, η Ισπανία ταυτίστηκε λαϊκά ως προπύργιο κατά του κομμουνισμού του Ψυχρού Πολέμου. Οι καθολικές εκκλησίες εξυμνούσαν συνειδητά την ισπανική συντηρητική κληρονομιά, και τόσο οι εκκλησίες όσο και τα ιδιωτικά σπίτια συνέχισαν να χτίζονται στο δημοφιλές «ισπανικό στυλ» καθ' όλη τη διάρκεια του μεσοπολέμου και στις δεκαετίες του 1950 και 1960. Ενώ η ρομαντική εικόνα μιας προαιώνιας Ισπανίας άρεσε στους αγγλόφωνους Αυστραλούς, οι Λατίνοι και οι Λατίνες του Queensland παρέμειναν στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης.
Δημόσιες διαμαρτυρίες και αλληλεγγύη
Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1960 και 1970, ο ισπανόφωνος πληθυσμός του Queensland παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό περιορισμένος σε φαινομενικά απολίτικες εθνοτικές λέσχες σε πόλεις από τη Mareeba στα βόρεια έως το Brisbane στα νότια. Αυτό άλλαξε απότομα με το στρατιωτικό πραξικόπημα που εξαπέλυσε ο στρατηγός Augusto Pinochet στη Χιλή. Οι ενέργειές του ανέτρεψαν τη δημοκρατική κυβέρνηση του προέδρου Salvador Allende και ξεκίνησαν μια εκστρατεία τρόμου και βασανιστηρίων κατά των πολιτών της Χιλής. Πολλοί κάτοικοι του Queensland συντάχθηκαν με τα θύματα αυτής της καταστολής, καθώς οι αναφορές έφταναν στην Πολιτεία μέσω των εφημερίδων και της τηλεόρασης. Καθώς έφταναν οι πρώτοι πρόσφυγες από τη Χιλή, αγγλόφωνοι ακτιβιστές κατασκεύασαν ένα πέπλο ευπρέπειας και λευκότητας της μεσαίας τάξης γύρω από τα θύματα. Με την πάροδο του χρόνου, οι εκστρατείες επιστολογραφίας μετατράπηκαν σε μεγάλης κλίμακας δημόσιες διαμαρτυρίες που γέμισαν την πλατεία King George Square του Brisbane και οδήγησαν σε πολυάριθμες πορείες έξω από το προξενείο της Χιλής στο Fortitude Valley για να καταγγελθεί η δικτατορία.
Η αλληλεγγύη αυτή επεκτάθηκε πέρα από τις ομάδες των αγγλόφωνων και ενσωμάτωσε τις ριζοσπαστικές ομάδες της Νέας Αριστεράς της Πολιτείας. Αυτές οι ομάδες, είτε πρόκειται για αριστερά συνδικάτα είτε για ριζοσπάστες φοιτητές και ακαδημαϊκούς, παρείχαν ενσυναίσθητο χώρο στους ισπανόφωνους της Πολιτείας για να εκφράσουν την οργή τους για τη δεξιά καταστολή στη Λατινική Αμερική και την Ιβηρική. Καθώς τα στρατιωτικά πραξικοπήματα εξαπλώνονταν σε χώρες τόσο διαφορετικές όσο η Αργεντινή, η Βραζιλία και το Ελ Σαλβαδόρ, οι διαδηλωτές στο Queensland γίνονταν πιο θοιρυβώδεις. Δημιουργώντας συνασπισμούς ομοϊδεατών υποστηρικτών, οι διαδηλωτές προσπάθησαν να τραβήξουν την προσοχή της κοινής γνώμης με διαμαρτυρίες και φυλλάδια που χαρακτήριζαν τα γεγονότα στη Νικαράγουα «το νέο Βιετνάμ της Αμερικής». Είτε με πορείες στα κέντρα των πόλεων είτε με αφίσες σε τηλεγραφικούς στύλους, οι διαδηλωτές δημιούργησαν σαφείς ηθικούς παραλληλισμούς μεταξύ των διαδηλώσεων κατά της συντηρητικής κυβέρνησης του Queensland και των ακροδεξιών παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λατινική Αμερική. Παρ΄ότι οι ισπανόφωνοι σπάνια υποκινούσαν τις δημόσιες διαμαρτυρίες, η παρουσία τους σε αυτές ήταν κεντρική. Μέσω της συμμετοχής και της ορατότητάς τους, οι ισπανόφωνοι κάτοικοι του Queensland πλαισιώθηκαν ως μια κοινότητα που ενσωμάτωσε τις αξίες των οικουμενικών θεμάτων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Από αυτή την καθοριστική επαφή με ομάδες της ριζοσπαστικής αριστεράς οι πολιτικοποιημένοι ισπανόφωνοι αποκατέστησαν μια πιο μόνιμη παρουσία στη δημόσια πνευματική ζωή του Queensland Αρχικά, οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας λάμβαναν χώρα σε συνδικαλιστικούς χώρους, όπως το Construction House ή το Trades Hall (Εργατικό Κέντρο) του Brisbane. Με την πάροδο του χρόνου, η κοινότητα είδε τη χρησιμότητα ενός μόνιμου χώρου που δεν ήταν υπόχρεος σε ανταγωνιστικές αγγλόφωνες προτεραιότητες. Ενώ υπήρχαν και άλλες ισπανόφωνες εθνοτικές λέσχες, στα μέσα της δεκαετίας του 1980 το νέο Centro Latinoamericana στο Fortitude Valley του Brisbane επικεντρώθηκε στη διατήρηση της δέσμευσης των ισπανόφωνων μεταναστών στα ηθικά ζητήματα που τους είχαν φέρει στην Αυστραλία και τα οποία συνεχίζονταν στις προηγούμενες πατρίδες τους. Ταυτόχρονα συνεχίστηκαν οι συνδέσεις με άλλες ομάδες ομοϊδεατών, και το West End του Brisbane έγινε αξιοσημείωτο ως τόπος όπου παρουσιάστηκε η νέα λατινοαμερικάνικη λαϊκή μουσική και προκάλεσε την αντίθεση στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό και καταναλωτισμό.
Από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι ισπανόφωνοι κάτοικοι του Queensland γίνονται όλο και πιο διαφορετικοί. Τα χρόνια διαμόρφωσης των νεοαφιχθέντων είναι πιθανότερο να έχουν επηρεαστεί από τη διαδικασία της δημοκρατικής μετάβασης παρά από την πολιτική καταπίεση, αν και παραμένουν εξαιρέσεις. Παρά τη μετατόπιση αυτή, οι ηθικοί δεσμοί συνεχίζουν να συνδέουν τους Λατίνους και τις Λατίνες στο Queensland με τις προηγούμενες πατρίδες τους. Συναντήσεις στο Southbank του Brisbane υποστηρίζουν προγράμματα μικροχρηματοδότησης μεταξύ γυναικών από το Σαλβαδόρ και τη Γουατεμάλα, επιδιώκοντας να αλλάξουν τις δομές που διαιωνίζουν την ευαλωτότητα των γυναικών στην Κεντρική Αμερική. Άλλοι ισπανόφωνοι έχουν συμβάλει καθοριστικά στη δημιουργία του Κέντρου Romero του Brisbane, το οποίο υπάρχει για να παρέχει ασφαλείς χώρους και συμβουλευτική σε θύματα και επιζώντες τραυμάτων. Τέτοιες δράσεις παραμένουν στην περιφέρεια του αγγλόφωνου πολιτιστικού τοπίου, αλλά συνεχίζουν να συνδέουν μετανάστες και χώρους στο Queensland με άλλους σε όλο τον κόσμο.
Εξωτικοποιημένο
Η Λατινική Αμερική έχει γίνει όλο και πιο εξωτική στη φαντασία του Queensland. Ο αυξανόμενος αριθμός θεματικών μπαρ, χορευτών και μουσικών ανταποκρίνονται στις προσδοκίες του mainstream για τη Λατινική Αμερική ως χώρα αισθησιακής θηλυκότητας και υπερ-ανδροπρέπειας. Αξιοσημείωτη από μόνη της, αυτή η νεοαποκτηθείσα παρουσία στο δημόσιο χώρο απηχεί παλαιότερες δημόσιες διαμαρτυρίες, στις οποίες η λατινοαμερικάνικη μουσική λειτουργούσε ως ηχητικό τοπίο διαμαρτυρίας. Παραμένει σημαντικό να υπενθυμίσουμε τη σημασία των ισπανόφωνων για την εξελισσόμενη σχέση του κράτους με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία. Αν και η παρουσία των ισπανόφωνων ήταν συχνά παροδική, παρέμεινε κεντρική στη σχέση των κατοίκων του Κουίνσλαντ με τα παγκόσμια ζητήματα της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η φαινομενική παροδικότητα και η ευπάθεια της παρουσίας των μεταναστών χρησιμεύει μόνο για να επιστήσει την προσοχή στη φύση των ηθικών και οντολογικών συνδέσεων μεταξύ του πολιτικού και πολιτιστικού τοπίου του Κουίνσλαντ και της ευρύτερης περιοχής του.
Αναφορές
- Robert Mason, ‘“No arms other than paper”: Salvador Torrents and the formation of Hispanic migrant identity in northern Australia’, Australian historical studies, 40:2, June 2010, 166-80
- Raymond Evans, Carole Ferrier, and Jeff Rickertt (eds), Radical Brisbane, Carlton North, Vulgar Press, 2004
*Το κείμενο δημοσιεύτηκε στις 11 Ιανουαρίου January 2013 εδώ: http://www.qhatlas.com.au/hispanics-and-human-rights-queensland-public-spaces Μετάφραση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης.
