«τα ριζοσπαστικά τυπογραφεία δεν μπορούν
να επιβιώσουν σε μία καπιταλιστική κοινωνία.
Δημιουργήθηκαν ώστε να διαλύσουν
τις καπιταλιστικές σχέσεις»…
Fredy Perlman
από τον Γουτεμβέργιο…
Κάποια γενικά ιστορικά στοιχεία που αφορούν την τυπογραφία γενικά, που στέκονται όμως και βοηθητικά, για τη μετέπειτα περιγραφή της εμφάνισης κινηματικών διαδικασιών εντός των τυπογραφείων:
Η ανακάλυψη της τυπογραφίας έρχεται τυπικά από τον Γουτεμβέργιο, αν και η δυνατότητα εκτύπωσης με χρήση κινητών στοιχείων αναφέρεται για την Κίνα και την Κορέα πριν τον 5ο αιώνα μ.χ. Πριν την εφεύρεσή της, τα βιβλία ήταν όλα γραµµένα στο χέρι, ενώ η συγγραφή τους γινόταν είτε μέσα σε μοναστήρια, είτε σε οίκους αριστοκρατών της εποχής. Το αντικείμενο των πρώτων βιβλίων ήταν θρησκευτικό και πρόσβαση σε αυτά είχε περιορισμένος αριθμός ανθρώπων που ανήκε στη θρησκευτική ή κοσμική ελίτ. Ακόμα και τα πρώτα εκτυπωμένα βιβλία είχαν το ίδιο περιεχόμενο, καθώς ήταν λίγα σε αριθμό και η πρόσβαση σε αυτά ήταν πάντα περιορισμένη. Χρειάστηκαν 50 περίπου χρόνια και αρκετές τεχνικές βελτιώσεις, ώστε να φτάσουν τα βιβλία στα χέρια ενός ευρύτερου κοινού. Τα πρώτα τυπογραφεία ήταν και αυτά εργαλεία μιας ολιγαρχίας, καθώς συνήθως βρίσκονταν υπό την προστασία κάποιου ευγενή ή υψηλού κληρικού. Οι πρώτοι τυπογράφοι μπορούν να χαρακτηριστούν ως κατεξοχήν λόγιοι άνθρωποι µε αρκετά υψηλή μόρφωση αλλά και ιδιαίτερη οξυδέρκεια και πρακτική αντίληψη, αφού χειρίζονταν μηχανές ιδιαίτερα καινοτόμες για εκείνη την εποχή, προσπαθώντας επίσης συνεχώς να επιφέρουν και βελτιώσεις.
Κάποια χαρακτηριστικά των πρώτων τυπογραφείων, που θα βοηθήσουν να γίνει στη συνέχεια ευκολότερη, η σύνδεση µε την επαφή που απέκτησαν τα τυπογραφεία µε την πολιτική γενικότερα, και τις κινηματικές διαδικασίες: Όντας λοιπόν κέντρα συναντήσεων ανθρώπων του πνεύματος και της κουλτούρας, αλλά και διάφορων σπουδαίων τεχνητών, τα πρώτα τυπογραφεία άρχισαν σιγά σιγά να εξυπηρετούν περισσότερες ανάγκες από αυτές για τις οποίες αρχικά δημιουργήθηκαν. Με τον καιρό, γύρω από τα τυπογραφικά μηχανήματα άρχισαν να φυτρώνουν βιβλιοθήκες και αναγνωστήρια, ενώ οι χώροι αυτοί ήταν ως επί το πλείστον φιλόξενοι για τους περιπλανώμενους μελετητές -επιστήμονες και φυσιοδίφες, που κυκλοφορούσαν κατά μεγάλους αριθμούς στην Ευρώπη ανάμεσα στα 1550 και 1650. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως, την χρονική εκείνη περίοδο, σημειώνονται και μεγάλες αλλαγές στην κυρίαρχη αντίληψη σχετικά με την υπόσταση του ανθρώπου και του κοινωνικού συνόλου. Έτσι λοιπόν, διαμορφώνεται µία συγκεκριμένη κουλτούρα στους χώρους αυτούς, που ευνοεί την ανταλλαγή απόψεων, τη διεξαγωγή συζητήσεων και σε πολλές περιπτώσεις την ανάπτυξη της ελεύθερης κριτικής σκέψης.
Με τη γενικότερη οικονομική-κοινωνική μετάβαση από το φεουδαρχικό στο πρώιμο καπιταλιστικό μοντέλο, έχουμε και την ανάλογη αλλαγή στη μορφή των τυπογραφείων. Με την ανάδειξη νέων οικονομικών δυνάμεων -όπως οι έμποροι και οι βιοτέχνες- και τη μετατόπιση του κέντρου των οικονομικών εξελίξεων από την επαρχία στα νεόδμητα αστικά κέντρα, έχουμε και την αλλαγή της υπόστασης του επαγγέλματος του τυπογράφου. Η λόγια και οικονομικά εξαρτημένη φύση του επαγγέλματος μεταβάλλεται στη μορφή του τυπογράφου-επιχειρηματία που κινείται και αυτός στο πνεύμα της εποχής και αναπτύσσεται δίπλα στις νέες οικονομικές δυνάμεις. Παρόλη την αλλαγή αυτή, οι τυπογράφοι παραμένουν άνθρωποι μορφωμένοι, που συνδυάζουν την πρακτική εργασία µε την εγρήγορση της σκέψης και συνδέονται στενά µε το επάγγελμά τους, το οποίο ως τέχνη τείνει να περνάει πλέον από γενιά σε γενιά. Την εποχή αυτή (τέλη 16ου αιώνα), εμφανίζονται και οι πρώτες κοοπερατίβες-τυπογραφεία από τυπογράφους που αναλαμβάνουν να μοιραστούν συλλογικά τόσο τα κέρδη όσο και το ρίσκο μιας τέτοιας δουλειάς.
Στις αρχές του 1700 λοιπόν, τα τυπογραφεία έχουν διαδοθεί σε όλο τον κόσμο, ενώ στην Ευρώπη η διάχυση της κουλτούρας μιας μορφωμένης μεσαίας τάξης εκτοξεύει τόσο τον αριθμό των τυπωμένων βιβλίων όσο και το πλουραλισμό της θεματικής τους. Αργότερα, με τη βιομηχανική επανάσταση, δημιουργούνται και οι πρώτες τυπογραφικές μηχανές αποκλειστικά από σίδερο, ενώ το 1814 δημιουργείται και η πρώτη μηχανή που λειτουργεί µε ατμό, αλλάζοντας τις τυπογραφικές δυνατότητες και κάνοντας πλέον δυνατό και το τύπωμα εφημερίδων σε ημερήσια διάταξη. Από εκεί και πέρα, µια σειρά καινοτομιών και αλλαγών στη φιλοσοφία της τυπογραφίας (στις οποίες δεν θα αναφερθούμε στο παρόν κείμενο), απογείωσε την παραγωγή εντύπων σε κάθε τους μορφή.
… στα κινηματικά τυπογραφεία
Ο έντυπος λόγος αποκτά πλέον μεγάλη δύναμη και η κυκλοφορία του είναι πλέον τέτοια, που να μπορεί να επηρεάζει την καθημερινότητα των ανθρώπων. Τη δύναμη αυτή οι αναρχικοί την εντόπισαν από πολύ νωρίς και ήταν ένας από τους λόγους που πολλοί από αυτούς ακολούθησαν το επάγγελμα του τυπογράφου, χωρίς επίσης να λείπει και η αντίστροφη διαδικασία, αυτή της ριζοσπαστικοποίησης των επαγγελματιών τυπογράφων και της ενασχόλησής τους με το αναρχικό κίνημα. Επίσης, η άρνηση των εμπορικών τυπογραφείων διαχρονικά να τυπώνουν αναρχικό υλικό, όπως και το γεγονός ότι το τύπωμα ήταν μια εργασία αρκετά απαιτητική με εξειδικευμένη τεχνογνωσία, οδήγησε τους αναρχικούς να κάνουν τη συγκεκριμένη επαγγελματική επιλογή με τελικό σκοπό να προμηθευτούν μεταχειρισμένα μηχανήματα και να στήσουν τη δική τους τυπογραφική μονάδα. Παρά τον αριθμό τους, δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για τους αναρχικούς τυπογράφους, καθώς το ενδιαφέρον στρέφεται περισσότερο προς το περιεχόμενο και τους συγγραφείς των εντύπων, και όχι προς την παραγωγική διαδικασία που προηγούταν. Είναι πολλές όμως και οι περιπτώσεις που οι αναρχικοί ήταν την ίδια στιγμή συγγραφείς, τυπογράφοι, στοιχειοθέτες και εκδότες του δικού τους εντύπου.
Κάποιες αναφορές, με χωροταξική σειρά, για τη σύνδεση των αναρχικών/ριζοσπαστικών τυπογραφείων με τα κινήματα που εξελίσσονταν σε κάθε εποχή:
Βρετανία
Με την εδραίωση του καπιταλισμού γεννιούνται και τα πρώτα εργατικά κινήματα. Από το 1838 και την εμφάνιση του κινήματος των “χαρτιστών” στην Αγγλία, τα τυπογραφεία είναι παρόντα στις κινηματικές διαδικασίες, καθώς αποτελούν μέρη συνεύρεσης αλλά και εστίες παραγωγής του εναλλακτικού τύπου. Βιβλιογραφικές αναφορές περιγράφουν πληθώρα παράνομων εντύπων, αλλά και εργατικές συνελεύσεις να διεξάγονται εντός των τυπογραφείων. Η εξάπλωση του χαρτισμού και των αιτημάτων του στις πλατιές εργατικές μάζες μέσα σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα (1845 – 1848) σε όλη σχεδόν τη Βρετανία οφείλεται εν μέρει και στον κινηματικό έντυπο λόγο. Ακόμα και αν στην Αγγλία η εργατική τάξη δεν μπόρεσε να ακολουθήσει τη γειτονική Γαλλία -λόγω και του μη βίαιου χαρακτήρα του κινήματος- η ύπαρξη ανεξάρτητων τυπογραφείων βοήθησε στο να διατηρηθεί µια εναλλακτική κουλτούρα, που άφησε σημαντική παρακαταθήκη για τη συνέχεια.
Η πρώτη αναρχική εφημερίδα στη Βρετανία ήτανε η “Freiheit” (1879), με εκδότη και συγγραφέα τον Johann Most, γραμμένη στην γερμανική γλώσσα. Αργότερα κυκλοφόρησε και η “The English Freiheit”, της οποίας το πρώτο τεύχος ήταν η αγγλική μετάφραση της γερμανικής έκδοσης. Το 1885 συστάθηκε η εφημερίδα “The Anarchist” από τον αναρχικό – ατομικιστή Henry Seymour ενώ, ένα χρόνο μετά, εμφανίζεται η εφημερίδα “Freedom” με κύριο αρθογράφο της τον Πιοτρ Κροπότκιν. Το 1898, η Freedom αποκτά τις δικές της τυπογραφικές εγκαταστάσεις, τις οποίες κληρονόμησε από μία άλλη αναρχική εφημερίδα, την “The Torch, a journal of anarchist communism”. Το τυπογραφείο της Freedom λειτουργεί μέχρι σήμερα στο ανατολικό Λονδίνο.
Στα πολύ πιο πρόσφατα χρόνια πλέον (1968), μία κάπως διαφορετική δομή δημιουργείται ως απάντηση στις αντίστοιχες κινηματικές ανάγκες της εποχής. Το “The Poster Workshop”, ένα εργαστήριο μεταξοτυπίας που συστάθηκε κυρίως για να εξυπηρετήσει την ανάγκη παραγωγής αφισών σε μικρό τιράζ, οι οποίες δεν μπορούσαν να τυπωθούν στις μεγάλες τυπογραφικές μονάδες. Οι αφίσες που τυπώνονταν ήταν κινηματικού περιεχομένου με θεματολογία της εποχής, που κυμαινόταν από τοπικά κινήματα αυτομείωσης και καταλήψεις στέγης μέχρι την αλληλεγγύη σε αρνητές στράτευσης του πολέμου του Βιετνάμ ή κινήματα όπως αυτό των μαύρων πανθήρων στην Αμερική. Το τύπωμα γινόταν συχνά με τη μορφή εργαστηρίου εκμάθησης της μεταξοτυπίας και η οικονομική συνεισφορά ήταν ελεύθερη.
Ισπανία
Στην Ισπανία, δεν είναι τυχαίο πως μέσα στις πρώτες επαφές του Fanelli υπήρχαν και τυπογράφοι, ενώ η πρώτη συνάντηση του ισπανικού κλάδου της ∆ιεθνούς έγινε μέσα σε ένα τυπογραφείο (1869). Πιο συγκεκριμένα, ένας λιθογράφος ονόματι Jose Rubaudonadeu ήταν αυτός που παραχώρησε το εργαστήριό του για να πραγματοποιηθεί η συνάντηση στις 24 Ιανουαρίου. Στην πρώτη ομάδα (των 20 ατόμων της Μαδρίτης) που εισήλθε στη ∆ιεθνή, οι τυπογράφοι κατείχαν σημαντική θέση, ενώ μέσα σε ένα χρόνο οι διεθνιστές φτάνουν τους 2000 και αρχίζουν να τυπώνουν το περιοδικό “La Solidaridad”.
Η σημασία που δόθηκε από τους αναρχικούς στην Ισπανία στη διάδοση του επαναστατικού λόγου μέσω του έντυπου υλικού, φαίνεται από το γεγονός πως μεταξύ 1885 – 1900 τυπώθηκαν περίπου 2 ντουζίνες αναρχικών εφημερίδων και περιοδικών. Τα περισσότερα έντυπα που τυπώνονται την περίοδο αυτή είναι μικρής έκτασης, καθώς οι απαιτήσεις για τη διάχυση του αναρχικού λόγου είναι άμεσες. Ο λόγος των εντύπων είναι απλός για να είναι εύκολα κατανοητός από το μεγαλύτερο κομμάτι του κόσμου και η δημοτική παράδοση χρησιμοποιείται ως μέσο προπαγάνδισης. Ετσι, έντυπα με ποιήματα, τραγούδια, μικρές ιστορίες ή ακόμα και θεατρικά έργα συναντώνται σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ότι τα βιβλία.
Το πιο σημαντικό έντυπο μεταξύ του 1886 και 1896 ήταν η μηνιαία έκδοση της “Acracia”, που εκδιδόταν από τη τυπογραφική κολεκτίβα La Academia της Βαρκελώνης. Σύντομα έγινε το πιο σημαντικό εργαλείο του αναρχικού κινήματος συμπεριλαμβάνοντας άρθρα σημαντικών Ισπανών ή Ευρωπαίων θεωρητικών. Το δίκτυο που ανέπτυξε έπαιξε κομβικό ρόλο στη σύνδεση εργατικών ή αγροτικών αγώνων σε διαφορετικά μέρη της Ισπανίας. Επίσης, το εβδομαδιαίας συχνότητας περιοδικό “El Productor” κατέχει σημαντική θέση στα κινηματικά έντυπα, καθώς η έκδοση του κράτησε για 6 χρόνια, τη στιγμή που παρόμοιες προσπάθειες έληγαν νωρίς τόσο λόγω της καταστολής όσο και λόγω των οικονομικών προβλημάτων.
Η μεγάλη σημασία που έπαιξε η εκτενής αλλά και γρήγορη διάδοση του αναρχικού λόγου στην Ισπανία κατά την περίοδο γέννησης ουσιαστικά του αναρχικού κινήματος, μπορεί να φανεί και από ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Όταν το 1894 το κράτος εξαπολύει συντονισμένη εκστρατεία λάσπης για την αποδόμηση του αναρχικού κινήματος και τον χαρακτηρισμό των αναρχικών ως τρομοκρατών και βομβιστών, η παρουσία ενός πλήθους εντύπων αλλά και ενός οργανωμένου δικτύου διανομής κατάφερε να αντιμετωπίσει την επίθεση και να διατηρήσει τη σχέση του κινήματος με τις λαϊκές μάζες.
Γαλλία
Κατά τη διάρκεια ζωής της παρισινής κομμούνας, η συμμετοχή των τυπογράφων (με τις χαρακτηριστικές μαύρες μπλούζες) μαζί µε άλλους εργάτες -«μολυσμένους από τον προυντονισμό» όπως τους χαρακτήριζε ο Μαρξ- ήταν πολύ σημαντική. Δεν άργησε να δημιουργηθεί µια κουλτούρα σύμφωνα µε την οποία οι αναρχικοί τυπογράφοι ήταν αναπόσπαστο κομμάτι των απανταχού αναρχικών κοινοτήτων.
Η εφημερίδα «Ο Εξεγερμένος» εμφανίζεται στις αρχές της δεκαετίας του 1890. Η χρηματοδότηση της γινόταν με συνδρομές, με δωρεές ή ακόμα και μέσα από διαθήκες. Το παράνομο δίκτυο διανομής της απλώνεται και εντός των φυλακών, ενώ ο λόγος της είναι βαθιά πολιτικός και εξεγερσιακός. Από το 1894 με την εφημερίδα «Φιλήσυχος Άνθρωπος», ο τύπος γίνεται πιο προσιτός στις λαϊκές μάζες με ανάλογη γλώσσα και θεματολογία, χωρίς όμως να διαπραγματεύεται τις βασικές αξίες που πρέσβευε και «Ο Εξεγερμένος». Η νέα εφημερίδα τυπώνεται σε εβδομαδιαία βάση και αριθμεί 16 σελίδες ενώ εμπεριέχει και τις πρώτες «τρολοδιαφημίσεις», ενδεικτικές του νέου ύφους που υιοθετεί. Πολλές προσπάθειες στησίματος υπαίθριων αναρχικών κοινοτήτων στη Γαλλία μεταξύ του 1900-1910 είχαν ως αδιαπραγμάτευτη συνθήκη την παρουσία τυπογραφείων εντός τους, ενώ δεν αργούν να ξεφυτρώσουν και τα πρώτα συλλογικά εγχειρήματα, όπως το τυπογραφείο «Η Χειραφέτηση», τα κέρδη του οποίου στηρίζουν την αναρχική προπαγάνδα.
Αργότερα, κατά τη διάρκεια και κυρίως στην έναρξη του 2ου παγκοσμίου πολέμου, σημειώνεται η ύπαρξη παράνομου αναρχικού έντυπου υλικού με θεματολογία την άρνηση στράτευσης στον πόλεμο κατά της Γερμανίας. Η αναφορά του θεωρείται σημαντική καθώς, εκτός από την περίοδο πολέμου, το τύπωμα συνεχίζεται και κατά την περίοδο της κατοχής, με μηνύματα, όχι μόνο κατά των ναζί, αλλά και κατά των σταλινικών και των Αμερικάνων. Τέλος, κατά το Μάη του ‘68, η κατάληψη σε τυπογραφεία και η χρήση τους για κινηματικούς σκοπούς είναι μια πάγια τακτική. Η παρουσία ισχυρού σωματείου στο τομέα της τυπογραφίας και η στάση που αυτό κρατάει κατά τη διάρκεια των πολιτικών εξελίξεων είναι καταλυτική. Ενδεικτικό της ισχύος του σωματείου είναι ότι, όταν στις 24 Μαΐου ο Ντε Γκωλ ανακοινώνει το δημοψήφισμα, δεν υπάρχει τυπογραφείο το οποίο αναλαμβάνει να τυπώσει τα ψηφοδέλτια. Όπως και σε παρόμοιες περιπτώσεις στην Ισπανία, ομοίως και στη Γαλλία το Μάη του ‘68, υπάρχει ένα είδος εργατικού ελέγχου στον τύπο από τυπογράφους και δημοσιογράφους, που αναγκάζουν τις αστικές εφημερίδες να δεχθούν έλεγχο στην ύλη τους και να τυπώσουν διακηρύξεις από επιτροπές εργατών.
Αμερική
Όσο διευρύνεται η τεχνογνωσία γύρω από την εκτύπωση και οι εφημερίδες εγκαθιδρύονται σαν μέσο δύναμης και ενημέρωσης, αυξάνονται και οι αναρχικές εκδόσεις. Πολλοί αναρχικοί μεταναστεύουν στις ΗΠΑ και προσπαθούν να στήσουν τα δικά τους τυπογραφεία ώστε να διαδώσουν τις ιδέες τους. Οι αναρχικοί εκδότες/συγγραφείς ήταν ως επί το πλείστον και οι τυπογράφοι της εφημερίδας τους, ενώ τα τυπογραφεία αυτά αποτελούσαν, εκτός από εκτυπωτικά μέσα, μια ολόκληρη επαναστατική δομή με κεντρικό ρόλο στα γεγονότα της εκάστοτε ιστορικής συγκυρίας. Ενδεικτικά αναφέρουμε:
Στα 1833 εμφανίζεται η πρώτη αναρχική εβδομαδιαία εφημερίδα, “The Peaceful Revolutionist”. Εκδότης ο Τζόσουα Ουώρρεν, ο οποίος για τις ανάγκες της εφημερίδας δημιούργησε δικό του τυπογραφείο και έφτιαχνε μόνος του τα κινητά στοιχεία και τις εκτυπωτικές πλάκες. Ο Ουώρρεν ήταν μουσικός, συγγραφέας, εφευρέτης και θεωρείται ως ο πρώτος Αμερικανός αναρχικός.
Στα 1886 -στο αποκορύφωμα των τότε εργατικών διεκδικήσεων- 5 τοπικές αναρχικές εφημερίδες του Σικάγο συντάσσονται στο πλευρό του συνδικαλιστικού κινήματος, δημιουργώντας τον επαναστατικό πυρήνα που οδήγησε στην μεγάλη απεργία του Μαΐου του 1887. Πιο σημαντική από αυτές, η “Chicagoer Arbeiter Zeitung” (1879-1910), μία από τις μεγαλύτερες σε κυκλοφορία ημερήσιες ριζοσπαστικές εφημερίδες στα γερμανικά με κυκλοφορία 3.600 φύλλων. Η έκδοσή της ξεκίνησε 2 χρόνια μετά τη μεγάλη απεργία των σιδηροδρομικών από τους ίδιους τους απεργούς, ενώ αργότερα την έκδοση ανέλαβε ο γνωστός αναρχικός August Spies. Μαζί με τον Adolph Fischer (τυπογράφο-στοιχειοθέτη) ο Spies και η εφημερίδα του έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στα αιματηρά γεγονότα της 4ης Μαΐου στο Heymarket. Μέλη της Arbeiter–Zeitung συνελήφθησαν από την αστυνομία, τα γραφεία λεηλατήθηκαν και προκηρύξεις και ομιλίες που είχαν εκδοθεί μέσα από τα φύλλα της χρησιμοποιήθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία, που οδήγησαν αργότερα στη καταδίκη και τον απαγχονισμό των 7 αναρχικών που συνελήφθησαν. Ο εκδότης A. Spies και ο τυπογράφος A. Fischer εκτελέστηκαν, ενώ άλλα δύο στελέχη της εφημερίδας (O. Neebe και M. Schwab) καταδικάστηκαν σε ισόβια και αθωώθηκαν ύστερα από χρόνια σε μία εκ νέου αναθεώρηση της δίκης.
Στα 1903, ο αναρχικός Luigi Galleani σε συνεργασία με τον Carlo Abate (εικονογράφο, στοιχειοθέτη και τυπογράφο) εκδίδουν την “Cronaca Sovversiva” (1903-1919), ανεξάρτητη αμερικάνικη αναρχική εφημερίδα, γραμμένη σχεδόν εξ’ ολοκλήρου στα ιταλικά, που απευθύνονταν κυρίως στην ιταλοαμερικανική εργατική τάξη και σε νεοαφιχθέντες ιταλούς μετανάστες, λιθοτόμους και εργάτες εργοστασίων. Ανάμεσα στα άρθρα της εφημερίδας μπορούσε κανείς να συναντήσει κείμενα των Μπακούνιν, Κροπότκιν, Μαλατέστα, Σάκο και Βανζέτι κ.α.
Στα 1915, ο Joseph Ishill, μαθητευόμενος τυπογράφος από τη Ρουμανία, μεταναστεύει στις ΗΠΑ και συστήνει το Oriole Press που -ανάμεσα σε άλλα- αναλαμβάνει το στήσιμο και την εκτύπωση του “Mother Earth”, της περιοδικής έκδοσης του ελευθεριακού σχολείου της Emma Goldman στο Stelton. Ο Ishill διδάσκει επίσης και την τέχνη της τυπογραφίας στα παιδιά του σχολείου.
“Οι αναρχικές εκδόσεις αποτελούσαν ανέκαθεν την καρδιά του αναρχικού/ριζοσπαστικού κινήματος. Προωθώντας τον ριζοσπαστικό λόγο και τις τρέχουσες εξελίξεις της εκάστοτε εποχής, στηρίζοντας τους εργατικούς αγώνες και τις μεταναστευτικές κοινότητες, αποτελούσαν το σημαντικότερο μέσο ενημέρωσης. Από τους εκδότες και τους αρθρογράφους μέχρι τους τυπογράφους και τους στοιχειοθέτες, όλοι ήταν ενεργά κομμάτια του κινήματος, ταυτόχρονα αποτυπώνοντας και δημιουργώντας ιστορία.”
Ο έντυπος λόγος αποτελούσε ανέκαθεν κεντρική επιλογή προπαγάνδισης του αναρχικού/ριζοσπαστικού χώρου και αυτός είναι εν μέρη και ένας από τους λόγους που η τέχνη της τυπογραφίας είναι διαχρονικά συνδεδεμένη με τα ριζοσπαστικά κινήματα. Παρόλα αυτά, πολύ λίγες πληροφορίες μας έχουν δοθεί για τη φύση του επαγγέλματος του τυπογράφου εντός των κινημάτων.
Είναι προφανές ότι το περιεχόμενο ενός βιβλίου, οι ιδέες και οι απόψεις που πραγματεύεται μία εφημερίδα, η προτροπή μιας αφίσας ή μιας προκήρυξης μπορούν να γοητεύσουν τον αναγνώστη. Στην περίπτωση όμως των αναρχικών εκδόσεων και τυπογραφείων, μία ακόμα διάσταση κρύβεται μέσα στις τυπωμένες σελίδες των εντύπων: Αυτή της συλλογικής διαδικασίας. Τα αναρχικά τυπογραφεία δεν ήταν απλώς τα εργαλεία στη διαδικασία της παραγωγής. Αποτελούσαν ουσιαστικές δομές στην πορεία των επαναστατικών κινημάτων, όπως και οι εφημερίδες και τα έντυπα που παράγονταν δεν ήταν απλώς μια αποτύπωση στο χαρτί των ιδεών και του λόγου που γεννιούνταν κάπου αλλού από άλλα υποκείμενα.
Είτε από ανάγκη είτε από άποψη, γεγονός παραμένει ότι η διαδικασία τυπώματος και το περιβάλλον που την περικλείει, η μυρωδιά του μελανιού, το βάρος του χαρτιού, ο θόρυβος του τυπογραφείου από τις ακούραστες χιλιομεταχειρισμένες μηχανές αποτέλεσαν το περιβάλλον που γέννησε ιδέες, ανθρώπους και πράξεις που έμειναν στην ιστορία.
Τυπογραφική κολεκτίβα DRUCK!
*Σημείωση: Δεν γνωρίζουμε εάν εξακολουθεί να υπάρχει και να δρα η τυπογραφική κολεκτίβα druck! Αναδημοσιεύουμε το κείμενο κυρίως λόγω των ιστορικών στοιχείων που παραθέτει. Σε περίπτωση που κάποιος/α θέλει να διαβάσει εν συντομία για την τυπογραφική κολεκτίβα druck!, παραθέτουμε τον σύνδεσμο από την αναρχική εφημερίδα ‘Άπατρις” από όπου αναδημοσιεύουμε το κείμενο.
