Gren*
Εισαγωγή στην πολιτογένεση (Citogenesis)
Ξαγρυπνώ τη νύχτα και σκέφτομαι τον Julius Pringles. Η μασκότ της διάσημης αμερικανικής εταιρείας πατατοκροκετών υπάρχει από τότε που το προϊόν κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην αγορά το 1968, αλλά για δεκαετίες μετά τη γέννησή του δεν έλαβε ποτέ όνομα. Αυτό συνέβαινε μέχρι τις 4 Δεκεμβρίου 2006, όταν δύο βαριεστημένοι φοιτητές πανεπιστημίου πρόσθεσαν το όνομα "Julius Pringles" στη σελίδα του προϊόντος στη Wikipedia. Παρά τις έρευνες σχετικά με την αλήθεια αυτού του ονόματος, αυτό παρέμεινε. Όταν ειδησεογραφικές πηγές άρχισαν να αναφέρουν αυτό το νέο γεγονός, προστέθηκαν στο άρθρο της Wikipedia ως αποδεικτικό στοιχείο.
Αυτή η διαδικασία της κυκλικής αναφοράς, ευρέως γνωστή στη Wikipedia ως “κιτογένεση" (citogenesis), τελικά εδραίωσε το όνομα στο ιστορικό αρχείο. Όταν η εταιρεία εξαγοράστηκε, ο νέος ιδιοκτήτης της υιοθέτησε το όνομα για τη μασκότ, μετατρέποντας αυτό που κάποτε ήταν ένα αστείο σε επίσημη ετικέτα. Η πλήρης ιστορία αποκαλύφθηκε τελικά τον Μάρτιο του 2022, όταν οι άνθρωποι που του έδωσαν το όνομα Julius ξεκαθάρισαν τα πράγματα.
Παρ’ ότι είναι μια από τις πιο γνωστές περιπτώσεις, ο Julius Pringles δεν είναι καθόλου μοναδικός στην ιστορία των φαρσών της Wikipedia που έπιασαν τόπο. Οι δραστήριοι βικιπαιδιστές έχουν επίσης επινοήσει νέα ονόματα για ζώα και παίκτες του μπέιζμπολ, έχουν κατασκευάσει εφευρέτες και ίσως να έχουν εκλαϊκεύσει ακόμη και την κατηγοριοποίηση των γενεών για τις κονσόλες βιντεοπαιχνιδιών.
Down the Rabbit Hole
Το δικό μου ταξίδι στην κουνελότρυπα της κιτογένεσης ξεκίνησε λίγο καιρό μετά τις συγκλονιστικές αποκαλύψεις για τα Pringles που έγιναν πρωτοσέλιδα, στα μέσα του 2022, όταν ο ιστορικός Sean Patterson δημοσίευσε το άρθρο "Anarchy's False Flag". Το άρθρο αυτό κατέγραφε την ιστορία της περίφημης σημαίας με τη νεκροκεφαλή και τη λανθασμένη απόδοσή της στους Μαχνοβίτες, στην οποία η Wikipedia έπαιξε το δικό της ρόλο. Λίγο αργότερα, ο Danny Evans δημοσίευσε το δικό του αποκαλυπτικό άρθρο "A Pile of Ruins?", στο οποίο έθετε υπό αμφισβήτηση την αυθεντικότητα της διάσημης φράσης του Durruti "We carry a new world in our hearts" (Κουβαλάμε έναν νέο κόσμο στις καρδιές μας). Την εποχή που δημοσιεύτηκαν αυτά τα άρθρα, ήμουν ήδη βαθιά χωμένος στη δική μου έρευνα για τον Νέστορα Μάχνο, τους Ουκρανούς αναρχικούς και την Ελεύθερη Περιοχή τους στη νοτιοανατολική Ουκρανία... ή μάλλον, αυτό νόμιζα.
Οι συνάδελφοί μου και εγώ αρχίσαμε γρήγορα να ξεκαθαρίζουμε τα προβλήματα με τη χρήση της σημαίας, προσπαθώντας να επιστήσω μεγαλύτερη προσοχή στην πραγματική προέλευσή της από τη μεραρχία των Κοζάκων υπό την ηγεσία του Svyryd Kotsur. Τότε ήταν επίσης που η προσοχή μου στράφηκε στο άρθρο για τη Makhnovshchina, καθώς παρατήρησα ότι άλλοι χρήστες είχαν αμφισβητήσει κατά πόσο ο όρος "Ελεύθερη Περιοχή" είχε κάποια βάση σε αξιόπιστες πηγές. Έμεινα λίγο έκπληκτος. Αυτός ήταν ο όρος που χρησιμοποιούσα για χρόνια, ένας όρος που ήταν άρρηκτα συνδεδεμένος στο μυαλό μου με τους Μαχνοβίτες. Δεν θα μπορούσε να είναι απλώς κάποιος τυχαίος νεολογισμός που επινοήθηκε από τη Wikipedia... σωστά;
Στην αρχή δεν μπορούσα να αφήσω τον εαυτό μου να το πιστέψει. Κοίταξα τα απομνημονεύματα του Μαχνό, καθώς και τις ιστορίες του Βολίν και του Αρσίνοφ, αλλά δεν μπορούσα να βρω πουθενά τον όρο. Έλεγξα ακόμη και τα πρωτότυπα στη ρωσική γλώσσα και κοίταξα τα απομνημονεύματα του Βίκτορ Μπίλας (Viktor Bilash), τα οποία δυστυχώς παραμένουν αμετάφραστα (εννοεί στην αγγλική γλώσσα). Και πάλι, δεν βρήκα κανένα ίχνος "ελεύθερης επικράτειας". Δεν μπόρεσα να το βρω ούτε καν στα απομνημονεύματα του Βίκτορ Σερζ, του μπολσεβίκου πολιτικού που επινόησε τον όρο "Μαύρος Στρατός" για να αναφερθεί στους Μαχνοβίτες αντάρτες.
Στη συνέχεια στράφηκα στις δευτερογενείς πηγές μου. Ίσως αυτός ήταν ένας όρος που χρησιμοποιούνταν κυρίως από ιστορικούς, κάτι σαν τη "Βυζαντινή Αυτοκρατορία"; (Οι λεγόμενοι 'Βυζαντινοί' αναφέρονταν στους εαυτούς τους ως Ρωμαίοι.) Συμβουλεύτηκα τα έργα των David Footman (1961), Victor Peters (1970), Paul Avrich (1971), Michael Palij (1976), Frank Sysyn (1977), Michael Malet (1982), Peter Marshall (1993), Alexandre Skirda (2004), Aleksandr Shubin (2010), Colin Darch (2020) και Sean Patterson (2020). Σε όλα τους τα έργα, δεν βρήκα επίσης τίποτα για μια "Ελεύθερη Περιοχή".
Η ιστορία της "Ελεύθερης Περιοχής”
Το μυαλό μου άρχισε να τρέχει και να αναρωτιέται πώς ο όρος "Ελεύθερο έδαφος" είχε γίνει τόσο διαδεδομένος, όταν δεν χρησιμοποιούνταν από καμία πηγή που είχα στη βιβλιοθήκη μου.
Το λήμμα της Βικιπαίδειας για την "Ελεύθερη Περιοχή" δημιουργήθηκε για πρώτη φορά την 1η Μαΐου 2006 από έναν νεοσύστατο (τότε) λογαριασμό με το όνομα Türa. Την επομένη, ένας λογαριασμός γνωστός ως ZZZZ πρόσθεσε στο λήμμα την αμφίβολη ουκρανική μετάφραση 'Wíĺna Teritorija'. Και οι δύο αυτοί λογαριασμοί μπλοκαρίστηκαν μερικούς μήνες αργότερα, αφού ανακαλύφθηκε ότι ήταν sockpuppets του απαγορευμένου χρήστη Bloomfield. Κατά τη διάρκεια των επόμενων ετών, η "αρχική" μετάφραση τροποποιήθηκε διάφορες φορές, προκειμένου να διορθωθούν οι ελλείψεις της και να εναρμονιστεί με το πώς θα έπρεπε να μοιάζει η ουκρανική και η ρωσική μετάφραση του όρου. Στα χρόνια που μεσολάβησαν από τη δημιουργία του λήμματος, ο όρος "Ελεύθερη Περιοχή" έχει μεταφραστεί σε δεκάδες άλλες Βικιπαίδειες σε διάφορες γλώσσες, συμπεριλαμβανομένου ενός ρωσικού λήμματος της Βικιπαίδειας (δημιουργήθηκε στις 12 Μαρτίου 2012) και ενός ουκρανικού λήμματος της Βικιπαίδειας (δημιουργήθηκε στις 7 Ιουνίου 2013).
Το 2018, ζητήματα με τον όρο τέθηκαν για πρώτη φορά από τον χρήστη WiJaMa, ο οποίος επισήμανε ότι η ορολογία δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ σε αξιόπιστες πηγές και ότι δεν υπήρχε καμία αναφορά σε "Ελεύθερο έδαφος" στην Ουκρανία πριν από τη δημιουργία του λήμματος της Βικιπαίδειας το 2006. Ο χρήστης Thespoondragon συμφώνησε με αυτή την εκτίμηση και το 2019 ο τίτλος του λήμματος μεταφέρθηκε σε "Makhnovia", όρος που χρησιμοποιείται κυρίως στη σοβιετική ιστοριογραφία. Μια επακόλουθη συζήτηση το 2021 είχε ως αποτέλεσμα ο τίτλος του λήμματος να μετακινηθεί στον όρο "Makhnovshchina", έναν όρο που χρησιμοποιείται συνήθως σε αξιόπιστες πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές και ο οποίος έκτοτε έχει επιτύχει ευρεία συναίνεση ως το καλύτερο όνομα για το λήμμα.
Αλλά μέχρι να υιοθετηθεί ο όρος "Makhnovshchina" ως τίτλος του άρθρου, ο νεολογισμός "Ελεύθερη Περιοχή" - που επινοήθηκε και διαδόθηκε από έναν κατά συρροή sock-puppeteer με αδύναμη κατανόηση της ουκρανικής γλώσσας και ιστορίας - είχε ήδη επικρατήσει ως καθομιλουμένη ορολογία για τη γη που ελεγχόταν από τους Μαχνοβίτες. Καθώς το ενδιαφέρον για την ουκρανική και αναρχική ιστορία αυξανόταν, το ίδιο συνέβαινε και με τη χρήση του νεολογισμού.
Όχι μόνο χρησιμοποιείται ευρέως σε ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης όπως το Twitter (τώρα X) και το Reddit, αλλά έχει επίσης αναφερθεί σε ένα ιστορικό λεξικό (2015), μια μεταπτυχιακή εργασία (2019), μια πτυχιακή εργασία (2020) και μια επιστημονική βιβλιοκριτική (2019) ή δύο (2021), έχει εμφανιστεί σε αναρχοσυνδικαλιστικούς ιστότοπους (2020), σε στήλες του Medium (2020), σε άρθρα περιοδικών (2022), σε ιστορικά κανάλια του YouTube (2022) και σε ρεπορτάζ του NPR (2023)- έχει μπει ακόμη και σε ένα mod του Hearts of Iron (2016), στο βιντεοπαιχνίδι μεγάλης στρατηγικής Victoria 3 (2022),και σε ένα παιχνίδι Roblox (2023). Κανένα από αυτά δεν ανέφερε από πού πήρε το όνομα "Free Territory". Αν παραθέτουν αξιόπιστες πρωτογενείς ή δευτερογενείς πηγές, πρόκειται πάντα για πηγές που δεν χρησιμοποίησαν ποτέ οι ίδιες τον όρο.
Ίσως πιο ανησυχητική είναι η επίδραση που είχε αυτός ο νεολογισμός, που επινοήθηκε στην αγγλική γλώσσα και στη συνέχεια μεταφράστηκε εσπευσμένα λάθος, στις πηγές στη ρωσική και την ουκρανική γλώσσα. Από τότε που ο όρος αυτός εμφανίστηκε στη ρωσική και την ουκρανική Wikipedia, έχει επίσης εμφανιστεί σε λήμματα εγκυκλοπαιδειών (2013), σε νέα διαφημιστικά σημειώματα για παλιά βιβλία ιστορίας (2017) και σε άρθρα περιοδικών (2019).
Σε όλη την πολύμηνη αναζήτησή μου, δεν βρήκα τίποτα που να εξηγεί πώς έχει εκδηλωθεί αυτός ο όρος. Δεν έχω βρει καμία αναφορά σε πρωτογενείς πηγές ή σε αξιόπιστη ιστορική βιβλιογραφία. Επίσης, δεν έχω βρει καμία απόδειξη ότι ο όρος αυτός υπήρχε πριν εμφανιστεί στη Βικιπαίδεια το 2006, κάθε πηγή που τον έχει χρησιμοποιήσει έχει προέλθει μετά τη δημιουργία του άρθρου της Βικιπαίδειας. Εκτός αν μου διαφεύγει με κάποιο τρόπο ένα αόρατο βουνό αποδείξεων ότι αυτός ο όρος πράγματι έχει κρυφά κάποια ιστορική βάση, υπάρχει μόνο ένα συμπέρασμα που μπορεί να εξαχθεί: η αναρχική ιστοριογραφία έχει τον δικό της Julius Pringle.
Καθώς μου φάνηκε ότι οι αποδείξεις κατά της χρήσης του όρου "Ελεύθερη Περιοχή" ήταν συντριπτικές, τον αφαίρεσα εντελώς από το άρθρο. Δυστυχώς, οι συνάδελφοί μου και εγώ μπορεί να είχαμε αργήσει πολύ. Αυτός ο νεολογισμός έχει ήδη αποκτήσει τη δική του ζωή και έχει ξεπεράσει ακόμη και την πλατφόρμα που τον εκλαΐκευσε.
Η αληθινή ιστορία
Όταν ο Sean Patterson έγραψε για το πρόβλημα της "Ψευδούς Σημαίας της Αναρχίας", μας διαφώτισε ως προς ένα εντελώς νέο κομμάτι της αναρχικής ιστορίας που μέχρι τότε είχε περάσει απαρατήρητο. Γι' αυτόν, η αφήγηση της ιστορίας της σημαίας με τη νεκροκεφαλή σήμαινε να ειπωθεί η αληθινή ιστορία της προέλευσής της και του ανθρώπου που την διοχέτευσε. Η συλλογική μας κατανόηση εμπλουτίστηκε από τη συμβολή του, μιιας και ένα ακόμη ψέμα καταρρίφθηκε.
Η Makhnovshchina γίνεται καλύτερα κατανοητή ως ένα επαναστατικό μαζικό κίνημα, δηλαδή ένα πολιτικό κίνημα με μεγάλη υποστήριξη από το γενικό πληθυσμό που επιδιώκει μεγάλες αλλαγές στην οργάνωση της κοινωνίας. Αλλά όταν οι άνθρωποι -ακόμη και οι αναρχικοί- μιλούν για μια Ελεύθερη Περιοχή, αυτό για το οποίο συχνά μιλούν είναι, κατά ειρωνεία της τύχης, ένα κράτος, δηλαδή μια συγκεντρωτική οντότητα με μονοπώλιο της βίας σε μια ορισμένη περιοχή.
Για αρχή, οι Μαχνοβίιτες δεν κατείχαν στην πραγματικότητα κάποια μόνιμη περιοχή: έλεγχαν μόνο μια μικρή περιοχή γύρω από το Χουλιαϊπόλε τον Ιανουάριο-Ιούνιο του 1919 και τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1920, ενώ βρίσκονταν de jure υπό την κυριαρχία των Μπολσεβίκων- και ακόμη και στο απόγειό τους τον Σεπτέμβριο του 1919 - Ιανουάριο του 1920, όταν κατάφεραν να καταλάβουν ένα μεγάλο μέρος της νοτιοανατολικής Ουκρανίας και να πραγματοποιήσουν ένα μεγάλο περιφερειακό συνέδριο, το έκαναν υπό τη συνεχή επίθεση των Λευκών στο νότο και αργότερα των Μπολσεβίκων στο βορρά. Μεταξύ αυτών των περιόδων, οι Μαχνοβίτες ήταν ένα εξαιρετικά κινητικό αντάρτικο που υποστηριζόταν από τους αγρότες σε όλη την περιοχή, αλλά σε καμία περίπτωση δεν ήλεγχε κανένα έδαφος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο απέκτησαν τη φήμη μιας "Δημοκρατίας επί Τατσάνκα” (Tachanka), κάτι που ήταν πάντα σε κίνηση. Αυτό δύσκολα αποτελεί "ελεύθερη περιοχή".
Αντίθετα, ο όρος "Makhnovshchina" ("Makhnovshchyna" στα ουκρανικά) αντικατοπτρίζει στην πραγματικότητα τις αποχρώσεις και τις ιδιαιτερότητες του κινήματος αρκετά καλά, λόγω της ασάφειας στη μετάφρασή του. Συνήθως μεταφράζεται ως "κίνημα των Μαχνοβιστών", αλλά μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί με πολλούς διαφορετικούς τρόπους.
Η κατάληξη "-shchyna" ("-shchina" στα ρωσικά) χρησιμοποιείται συνήθως στην Ουκρανία για να αναφέρεται σε περιοχές- π.χ. Kyivshchyna (περιοχή του Κιέβου), Poltavshchyna (περιοχή της Πολτάβα), Odeshchyna (περιοχή της Οδησσού) κ.λπ. Μέχρι τη δεκαετία του 1920, η περιοχή στην οποία δρούσαν οι Μαχνοβίτες ήταν γνωστή ως Katerynoslavshchyna - που πήρε το όνομά της από την αυτοκράτειρα Αικατερίνη τη Μεγάλη, η οποία είχε διευθύνει τον ρωσικό αποικισμό της περιοχής κατά τον 18ο αιώνα. Υπό τους Μπολσεβίκους, η περιοχή μετονομάστηκε σε Dnipropetrovshchyna - από το όνομα του Hryohrii Petrovskyi, προέδρου της Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας μέχρι την απομάκρυνσή του κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Εκκαθάρισης. Εδώ βλέπουμε το πλαίσιο του όρου "Makhnovshchyna", ως ένα ακόμη από μια σειρά ονομάτων προς τιμήν μιας προσωπικότητας που άσκησε μεγάλη επιρροή στην περιοχή.
Αλλά η κατάληξη "-shchyna" δεν υπονοεί απαραίτητα μια περιοχή, μπορεί επίσης να αναφέρεται σε ένα είδος συλλογικότητας, με τον ίδιο τρόπο που θα χρησιμοποιούσαμε τις καταλήξεις "-hood", "-ness" ή "-ism". Το 'obshchina' αναφερόταν στις παραδοσιακές αγροτικές κοινότητες, τις οποίες αναρχικοί και αγροτικοί σοσιαλιστές σε όλη τη Ρωσία και την Ουκρανία προσπάθησαν να αποκαταστήσουν κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Ο πόλεμος της Ουκρανίας για την ανεξαρτησία γέννησε ένα φαινόμενο γνωστό ως "otamanshchyna", κατά το οποίο διάφοροι διαφορετικοί περιφερειακοί πολέμαρχοι ηγήθηκαν τοπικών εξεγέρσεων κατά των αυτοκρατορικών δυνάμεων που προσπάθησαν να κατακτήσουν τη χώρα. Και η "Dedovshchina" αναφέρεται σε μια βίαιη κουλτούρα καψόνισης που ήταν κοινή στις σοβιετικές ένοπλες δυνάμεις και παραμένει πρόβλημα σε πολλές ένοπλες δυνάμεις των πρώην σοβιετικών δημοκρατιών ακόμη και σήμερα.
Αυτό καθιστά τον όρο Makhnovshchina ιδιαίτερα χρήσιμο, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο για να αναφερθεί στο μαζικό κίνημα που ακολούθησε τον Makhno, αλλά και στην περιοχή στην οποία έδρασαν οι δυνάμεις του, στο πολιτικό καθεστώς που επιχείρησε να εγκαθιδρύσει ή ακόμη και στο φαινόμενο της αναρχικής δραστηριότητας στην Ουκρανία - με όλα τα τοπικά συμβούλια, τα περιφερειακά συνέδρια και τις πολιτικές οργανώσεις που περιλαμβάνονται κάτω από τη σημαία του.
Συμπέρασμα
Κάθε ψέμα που λέμε μας κάνει να χρωστάμε στην αλήθεια. Όσο περισσότερα ψέματα λέμε και όσο περισσότερο διαδίδονται, τόσο μεγαλύτερη ζημιά είναι ικανά να προκαλέσουν και τόσο περισσότερο είμαστε υποχρεωμένοι να τα εξουδετερώσουμε. Τα ψέματα έχουν τον τρόπο να κινητοποιούν τους ανθρώπους να κάνουν τρομερά πράγματα με τρόπο που δεν το κάνει η αλήθεια. Σήμερα, ζούμε σε ένα τόσο διάχυτο κλίμα παραπληροφόρησης, από την προπαγάνδα στην τηλεόραση μέχρι τις βαθιές απομιμήσεις στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, που ο κόσμος γίνεται όλο και πιο επικίνδυνος για όσους βρίσκονται στο τέλος αυτών των ψεμάτων.
Για εκπαιδευτικούς όπως εγώ, το έργο μας για την αποκατάσταση της ισορροπίας της αλήθειας είναι τόσο μεγάλο που μοιάζει σχεδόν ανυπέρβλητο. Αλλά αυτό το καθιστά επίσης ακόμη πιο αναγκαίο. Η υπόθεση που περιέγραψα εδώ είναι ήσσονος σημασίας, δεν θα προκαλέσει μεγάλα προβλήματα σε κανέναν, αλλά παρ' όλα αυτά είναι μια υπόθεση που αισθάνομαι υποχρεωμένη να διορθώσω.
If you'd like to help support our current work and future goals, consider becoming a patron at:
Πολλές ευχαριστίες στους υποστηρικτές μας που βοηθούν να διατηρηθεί το The Commoner σε ακμή: Kevin Atkinson, Vervain, Carrie Sanders, Ben Dunn, Barry, Loke, Alex Paterson, Le Val, Bogdan Ovidiu Gheorghiu, Cy.Maggran, Chaotic Capybara, Diana Rahim, Jordan, Joshua Akapo, Kimonoko, Meghan Morales, Aryeh Calvin, Steven Adger.
Αν θέλετε να βοηθήσετε στην υποστήριξη της τρέχουσας δουλειάς μας και των μελλοντικών μας στόχων, σκεφτείτε να γίνετε υποστηρικτής στη διεύθυνση:
https://www.patreon.com/thecommoner
*Η Gren είναι συνεργάτης της Βικιπαίδειας που γράφει άρθρα σχετικά με την επαναστατική ιστορία και την ιστορία των γυναικών για τα κοινά.
**Το κείμενο δημοσιεύεται εδώ: https://www.thecommoner.org.uk/we-carry-a-free-territory-in-our-hearts/ Μετάφραση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης.
