Για να τιμήσουμε τα 88 χρόνια από την Ισπανική Επανάσταση του 1936 δημοσιεύουμε ένα κεφάλαιο από το «Ο Αναρχισμός στη Βορειοανατολική Αγγλία 1882-1992» (Anarchism in North East England 1882-1992), το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι ένα άρθρο από το φυλλάδιο σχήματος Α4 της Αναρχικής Ομάδας του Tyneside του 1996 με τίτλο «1936 Η Ισπανική Επανάσταση».
Αν και δεν είναι ο κατάλληλος χώρος για να εμβαθύνουμε στην προγενέστερη ιστορία και στην ανάπτυξη των γεγονότων που διαμόρφωσαν την Iσπανική Eπανάσταση του 1936, εντούτοις ο ρόλος και η συμμετοχή ανθρώπων από τη Βορειοανατολική περιοχή της Αγγλίας αξίζει μια σύντομη επισκόπηση, καθώς η επανάσταση είναι ένα τόσο σημαντικό γεγονός και παράδειγμα κοινωνικής επανάστασης, καθώς και πτυχές του αναρχισμού σε δράση.
Ιούλιος 1936, και οι στρατηγοί Mola και Franco εκκόλαψαν μια εξέγερση εναντίον της τότε «αριστερής ρεπουμπλικανικής» κυβέρνησης της Ισπανίας. Η εργατική τάξη της Ισπανίας ξεσηκώθηκε ως απάντηση σε μια άλλη συνέχεια του αγώνα της ενάντια σε προηγούμενα βάρβαρα καθεστώτα μοναρχικών, καθολικών και τώρα φασιστών που υποστηρίζονταν από τα στρατεύματα και τον πολεμικό εξοπλισμό του Μουσολίνι και του Χίτλερ.
Οι παγκόσμιες επιπτώσεις του «πολέμου» μαρτυρούν μια αφήγηση βρώμικων συμφωνιών, μη επέμβασης, την προτεραιότητα της διατήρησης πολύτιμων πόρων σιδήρου, χαλκού κ.λπ. έναντι της ανθρώπινης ζωής (Βρετανία και Γαλλία), τη δολοφονική πισώπλατη μαχαιριά των κρατών που ενδιαφέρονταν περισσότερο να «αντιμετωπίσουν τους εχθρούς τους» και να αποσπάσουν όσο το δυνατόν περισσότερο χρυσό από τη χώρα (Ρωσία) και εκείνων με φασιστική διάθεση που προτίθονταν να υπερτερήσουν και να κυριαρχήσουν παγκοσμίως (Γερμανία, Ιταλία).
Για τους Ισπανούς αναρχικούς, στην πρώτη γραμμή της αντίστασης στη φασιστική επίθεση και αργότερα της άμυνας ενάντια στις κομμουνιστικές πισώπλατες μαχαιριές, την εξαπάτηση και τις δολοφονίες, η μάχη δεν ήταν μόνο για την όποια υπεράσπιση της δημοκρατικής κυβέρνησης ενάντια στο φασισμό, αλλά και για τη συνεχιζόμενη κοινωνική επανάσταση που λάμβανε χώρα σε μεγάλα τμήματα της χώρας.
«Πράγματι, υπό αυτήν την έννοια οι αναρχικοί βλέπουν την Ισπανία όχι μόνο ως περίοδο εμφυλίου πολέμου, αλλά κυρίως ως περίοδο κοινωνικής επανάστασης και μετασχηματισμού. Για τους αναρχικούς στην Ισπανία η ιδέα να πολεμήσουν για την αποκατάσταση της δημοκρατικής κυβέρνησης ήταν παράλογη, καθώς οι δύο ήταν εχθροί σε συνεχή σύγκρουση πριν από τη φασιστική εξέγερση. Ο αγώνας κατά του φασισμού αποτελούσε προέκταση του ισπανικού αναρχισμού της ταξικής πάλης και όχι αντικατάστασή του. Τόσο οι φασίστες όσο και η δημοκρατική κυβέρνηση στέκονταν ανάμεσα στην οργανωμένη εργατική τάξη και τους επαναστατικούς της στόχους. Οι αναρχικοί πολέμησαν τον Franco με την πρόθεση να ανοίξουν το δρόμο για την επανάσταση, το κράτος και η κυβέρνηση ήταν επίσης οι στόχοι τους. Για τις αναρχικές πολιτοφυλακές ο εμφύλιος πόλεμος δεν είχε νόημα αν δεν αμφισβητούσε και δεν ανέτρεπε τον καπιταλισμό είτε είχε δημοκρατικό είτε φασιστικό προσωπείο.” [i]
Εξήντα χρόνια μετά από αυτά τα γεγονότα, η Αναρχική Ομάδα του Tyneside παρήγαγε ένα φυλλάδιο μνήμης. Περιελάμβανε ένα άρθρο με τίτλο «Ο λαός της Βόρειας Ανατολής και ο ισπανικός εμφύλιος πόλεμος», το οποίο αναδημοσιεύεται εδώ ολόκληρο, πρώτον, καθώς πρόκειται για μια τοπική προσπάθεια που ρίχνει ένα μικρό φως στα γεγονότα της περιόδου και, δεύτερον, καθώς δεν προέρχεται από μια ακαδημαϊκή αριστερή μελέτη της επανάστασης, αλλά από μια τοπική λαϊκή αναρχική ερμηνεία των γεγονότων.
«Στη σημερινή “εποχή του κυνισμού”, είναι πολύ δύσκολο να κατανοήσουμε την τεράστια ανταπόκριση που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ισπανία. Υπήρχαν βασικά δύο τρόποι για να βοηθήσεις στην ήττα του φασισμού στην Ισπανία. Είτε εθελοντικά να πολεμήσεις για τη δημοκρατία, είτε να οργανωθείς στη Βρετανία για να κάνεις εκστρατεία ενάντια στην πολιτική μη επέμβασης της κυβέρνησης Chamberlain και να στείλεις όπλα και βοήθεια στον ισπανικό λαό. Οι άνθρωποι στη Βορειοανατολική Ευρώπη έκαναν και τα δύο.
Συνολικά, περίπου 120 άτομα πήγαν από τη Βορειοανατολική Αγγλία για να πολεμήσουν στις οργανωμένες από το Κομμουνιστικό Κόμμα «Διεθνείς Ταξιαρχίες» (ΔΤ), οι οποίες συνολικά αποτέλεσαν σημαντικό μέρος του δημοκρατικού στρατού. Διαδόθηκαν πολλές παρανοήσεις σχετικά με τα κίνητρα και την προέλευση αυτών των εθελοντών τόσο εκείνη την εποχή όσο και αργότερα. Πρώτον, δεν χρειαζόταν να είσαι κομμουνιστής για να ενταχθείς στις Διεθνείς Ταξιαρχίες και αυτό ίσχυε ιδιαίτερα για τη Βορειοανατολική χώρα. Σε εθνικό επίπεδο, περίπου το 50% των εθελοντών της ΙΒ ήταν μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος, αλλά στη Βορειοανατολική Αγγλία το ποσοστό αυτό ήταν περίπου 37%. Πολλοί συμμετείχαν στο Εθνικό Κίνημα Ανέργων Εργαζομένων (National Unemployed Workers Movement), το οποίο έγινε μια μαζική οργάνωση στη Βρετανία που μαστιζόταν από την ύφεση, ιδίως στα μαύρα σημεία των ανέργων στη Βορειοανατολική Ευρώπη. Άλλοι ήταν μέλη του Εργατικού Κόμματος (Labour Party) ή των συνδικάτων, αλλά ο παράγοντας που τους ένωνε ήταν η αποφασιστικότητά τους να νικήσουν το φασισμό στην Ισπανία- πολλοί είχαν συμμετάσχει σε δράσεις κατά των Μαυροσκούφηδων του Mosley (Mosley’s Blackshirts - Άγγλοι φασίστες) στην πατρίδα τους, καθώς και σε πορείες πείνας και στην εκστρατεία κατά του Means Test.
Επίσης, η εικόνα του ισπανικού εμφυλίου πολέμου ως ενός «πολέμου των διανοουμένων» είναι πολύ παραπλανητική. Όπως και σε ολόκληρη τη χώρα, η συντριπτική πλειονότητα των εθελοντών στη βορειοανατολική Αγγλία (περίπου το 80%) ήταν εργατικής καταγωγής. Η άμεση συμμετοχή στον αγώνα μπορούσε να πάρει άλλες μορφές. Για παράδειγμα, ο Francis Gill, ένας νεαρός πυγμάχος της εργατικής τάξης από το Sunderland, εργάστηκε εθελοντικά στο «Alice Marie», ένα πλοίο που έσπαγε τα μπλόκα του Φράνκο μεταφέροντας βασικές προμήθειες στη Δημοκρατία.
Έτσι, η πλειονότητα των εθελοντών ήταν και εργατική τάξη και πολιτικά ενεργή. Ωστόσο, ο δεξιός Τύπος της εποχής και ορισμένοι δεξιοί ιστορικοί έκτοτε επέλεξαν να υποτιμήσουν τη δέσμευσή τους, υπονοώντας ότι είτε δωροδοκήθηκαν χρηματικά, είτε ότι έπασχαν από κάποια μορφή διανοητικής ανεπάρκειας. Η «Daily Mail» ειδικεύτηκε σε ιστορίες για αλήτες που στρατολογούνταν με υποσχέσεις φαγητού και χρημάτων. Αυτές οι συκοφαντίες δικαιολογημένα εξόργισαν τους εθελοντές. Ακόμη και σήμερα, οι εθελοντές από την περιοχή που είναι ακόμη εν ζωή είναι αρκετά σαφείς σχετικά με τους λόγους για τους οποίους προσφέρθηκαν εθελοντικά- έβλεπαν καθαρά τον φασισμό και ήταν αποφασισμένοι να τον νικήσουν στην Ισπανία. Συνολικά, περίπου 24 άτομα από τη Βορειοανατολική περιοχή έχασαν τη ζωή τους ενώ πολεμούσαν στην Ισπανία και η απώλειά τους επρόκειτο να έχει σοβαρό επιζήμιο αντίκτυπο στην πολιτική της εργατικής τάξης στη Βορειοανατολική περιοχή.
Πολλοί, βέβαια, έπρεπε να φροντίζουν τα παιδιά τους, να εργάζονται ή να έχουν άλλες υποχρεώσεις, γεγονός που σήμαινε ότι δεν μπορούσαν να αναλάβουν τόσο άμεσο ρόλο στον αγώνα. Ωστόσο, αυτό δεν τους εμπόδισε να κάνουν εκστρατεία για το θέμα στον τόπο τους. Τα αριστερά πολιτικά κόμματα, οι κομμουνιστές και το ILP (Ανεξάρτητο Εργατικό Κόμμα - Independent Labour Party)) ήταν και τα δύο δραστήρια στις συλλογές τροφίμων και χρημάτων για τους Ισπανούς, καθώς και στη διοργάνωση συζητήσεων και συγκεντρώσεων για το θέμα, αλλά και τα δύο κόμματα ήταν πολύ μικρά στην περιοχή και έτσι δεν μπορούσαν να πρωτοστατήσουν στις δραστηριότητες.
Από την άλλη πλευρά, πολλοί από τις ηγεσίες του Εργατικού Κόμματος και των συνδικάτων τήρησαν αποστάσεις από το θέμα, καθώς ανησυχούσαν περισσότερο για τις βραχυπρόθεσμες εκλογικές προοπτικές και φοβούνταν μήπως θεωρηθεί ότι συνεργάζονταν με «κομμουνιστές». Η βορειοανατολική χώρα είχε αρκετά ισχυρό εργατικό πληθυσμό καθολικών ψηφοφόρων- έτσι πολλοί τοπικοί ηγέτες επέλεξαν να μην αναφερθούν στην Ισπανία για να μην προσβάλουν αυτούς τους δυνητικούς ψηφοφόρους. Κατά συνέπεια, υπήρχε μικρή υποστήριξη των Εργατικών στις δραστηριότητες «Βοήθεια στην Ισπανία» και αυτό ήταν ζωτικής σημασίας σε μια περιοχή όπως η Βορειοανατολική Αγγλία, όπου κυριαρχούσε το Εργατικό Κόμμα. Στους βασικούς ηγέτες του Βορειοανατολικού τμήματος που έκαναν ελάχιστα ή αντιτάχθηκαν στην παρέμβαση περιλαμβάνονταν οι Shinwell και Dalton. Ωστόσο, αυτό δεν εμπόδισε τα μέλη του Εργατικού Κόμματος στα βορειοανατολικά να κάνουν ενεργό εκστρατεία για το θέμα, και ίσως και το 90% υποστήριζε τη Δημοκρατία. Άλλα σημαντικά στελέχη του κόμματος από την περιοχή, η Ellen Wilkinson και ο CP Trevelyan, υποστήριζαν δυνατά την υποστήριξη της Δημοκρατίας και ασκούσαν σκληρή κριτική σε όσους αρνούνταν να αντιταχθούν στη μη επέμβαση για βραχυπρόθεσμους κομματικούς λόγους.
Το ίδιο ίσχυε και για πολλά από τα συνδικάτα. Το Συνδικάτο Μεταφορών και Γενικών Εργαζομένων στη Βορειοανατολική Αγγλία δεν βοήθησε ιδιαίτερα- το παράδειγμα του Bevin δεν ενέπνεε και πολύ. Άλλοι συνδικαλιστές υποστήριξαν τη δημοκρατία, αφού αρχικά είχαν υποστηρίξει τη μη επέμβαση. Ο Will Lawther, αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Μεταλλωρύχων ήταν ένα τέτοιο πρόσωπο. Είχε προσωπικό ενδιαφέρον για τη σύγκρουση, καθώς ο μικρότερος αδελφός του Clifford, ήταν εθελοντής των Διεθνών Ταξιαρχιών και σκοτώθηκε στη Jarama τον Φεβρουάριο του 1937. Εκτός από τους ανθρακωρύχους, η εθνική πρωτοβουλία της Εθελοντικής Βιομηχανικής Βοήθειας (Voluntary Industrial Aid) υποστηριζόταν σε τοπικό επίπεδο από το Amalgamated Engineering Union (Ενοποιημ’ενος Συνδικάτο Μηχανικών), το οποίο ζητούσε από τα μέλη του να προσφέρουν μία ώρα υπερωριακής εργασίας την εβδομάδα. Οι εργαζόμενοι στο εργοστάσιο της Vickers Armstrong στο Elswick ανακαίνισαν παλιούς συνδυασμούς μοτοσικλετών και ασθενοφόρα για την Ισπανία. Το Gateshead Trades Council (τοπική συνδικαλιστική ένωση), όπως και άλλοι στην περιοχή, πλήρωσε για τη στέγαση 30 Βάσκων προσφύγων και συγκέντρωσε κεφάλαια καθ' όλη τη διάρκεια της περιόδου.
Επειδή τα άλλα αριστερά κόμματα ήταν πολύ μικρά για να αναλάβουν την ηγεσία και το Εργατικό Κόμμα δεν επιθυμούσε επίσης, ο δρόμος αφέθηκε ανοιχτός για τους απλούς ανθρώπους να ενωθούν και να οργανωθούν οι ίδιοι γύρω από το θέμα. Στα βορειοανατολικά μπορεί να παρατηρηθεί η ανάπτυξη και εξέλιξη ενός μαζικού κινήματος υπέρ της Ισπανίας, παρά το γεγονός ότι δεν υπήρχε κεντρικός συντονισμός ή καθοδήγηση από κάποιο συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα ή ομάδα. Ίσως το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του κινήματος «Βοήθεια στην Ισπανία» ήταν ότι περιλάμβανε ανθρώπους από όλες τις τάξεις και σχεδόν όλων των πολιτικών και θρησκευτικών πεποιθήσεων. Στην πραγµατικότητα, οι δραστηριότητες της «Aid Spain» στα Βορειοανατολικά ευνοήθηκαν θετικά από το γεγονός ότι δεν υπήρχε ένα κόµµα ή µια οµάδα συµφερόντων που να κυριαρχεί στο ζήτηµα- αντίθετα, υπήρχε ο µέγιστος δυνατός χώρος για οριζόντια συνεργασία, η οποία αναγκαστικά προέκυπτε κατά τρόπο ad hoc, όπως απαιτούσαν οι περιστάσεις. Αφέθηκε σε άτομα από κάθε είδους προοδευτικές οργανώσεις- μέλη της NUWM, τα περισσότερα πολιτικά κόμματα, εκκλησίες κ.λπ. να συντονιστούν και να δράσουν για να βοηθήσουν τον ισπανικό λαό και αυτό έκαναν από ένα κατάστημα κοντά στο Εργατικό Βιβλιοπωλείο (Workers Bookshop) στην οδό Westgate. Οι τοπικές εφημερίδες της εποχής είναι γεμάτες με αναφορές για δραστηριότητες συγκέντρωσης χρημάτων σε όλη τη βορειοανατολική χώρα.
Πολλοί σύγχρονοί μας ανέδειξαν τη γενναιοδωρία και την υποστήριξη των ανθρώπων και την έλλειψη κομματικού διαχωρισμού ως δύο βασικά χαρακτηριστικά του κινήματος «Βοήθεια στην Ισπανία» στη Βορειοανατολική Αγγλία. Πολλοί που δεν είχαν ασχοληθεί ποτέ στο παρελθόν με την εκστρατεία και τη συλλογή χρημάτων με αυτόν τον τρόπο συμμετείχαν. Στο πλαίσιο της «Aid Spain», αυτό που ήταν ιδιαίτερα αξιοσημείωτο ήταν η εκτεταμένη συμμετοχή των γυναικών σε όλα τα επίπεδα. Η ανταπόκριση που έλαβαν οι συλλέκτες δεν ήταν μόνο μια απόδειξη της γνήσιας και ειλικρινούς συμπάθειας των ανθρώπων για όσους υπέφεραν από τον Franco, αλλά και μια πολύ ξεκάθαρη ένδειξη του φόβου και του μίσους που οι περισσότεροι άνθρωποι είχαν για τον φασισμό. Το πλοίο με τα τρόφιμα του Tyneside αποτελεί το πιο απτό παράδειγμα της συμπάθειας που έδειξαν οι άνθρωποι στη Βορειοανατολική Αγγλία για τα δεινά του ισπανικού λαού. Τον Φεβρουάριο του 1938 το Tyne and Wear έγινε μία από τις είκοσι εννέα περιοχές που έστειλαν ένα πλοίο με τρόφιμα στην Ισπανία, αφού είχαν συγκεντρωθεί αγαθά αξίας 3.450 λιρών σε μόλις δύο μήνες. Ένα άρθρο στην εφημερίδα «North Mail» σχολίαζε ότι το πλοίο ήταν «Μια από τις μεγαλύτερες προσπάθειες του Βορρά» και «μια πράξη ύψιστης ανθρωπιάς». Ένα μικρό κορίτσι στο South Shields έφερε μια σακούλα μπισκότα και οι σύζυγοι ανθρακωρύχων, χωρίς χρήματα, αντί να μην δώσουν τίποτα, παρέδωσαν τρόφιμα από τις φτωχές αποθήκες τους».
Η τεράστια συμβολή όλων των τύπων των ανθρώπων στην υπόθεση του αντιφασισμού στην Ισπανία αποτελεί απόδειξη της γενναιοδωρίας και της διορατικότητάς τους. Αντίθετα, πολλοί ηγέτες των Εργατικών και η ανίκανη και παρηκμασμένη κυβέρνηση Chamberlain τυφλώθηκαν από βραχυπρόθεσμες πολιτικές σκοπιμότητες και απέτυχαν ή αρνήθηκαν να αναγνωρίσουν τον τρομερό κίνδυνο που σήμαινε ο φασισμός στην Ισπανία για όλους: «Βόμβες στη Μαδρίτη σήμερα και στο Λονδίνο αύριο», όπως έλεγαν. Ωστόσο, όπως και στην υπόλοιπη χώρα, οι απλοί άνθρωποι στη Βορειοανατολική χώρα αναγνώρισαν αυτόν τον κίνδυνο και ενήργησαν ανάλογα, δίνοντας, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη ζωή τους στον αγώνα κατά του φασισμού"[ii].
Σημειώσεις
[i] 1936 The Spanish revolution. Tyneside Anarchist Group. ‘Pamphlet’. 1996.
[ii] 1936 The Spanish revolution. Tyneside Anarchist Group. ‘Pamphlet’. 1996.
*Το κείμενο δημοσιεύεται εδώ: https://tynesideanarchistarchive.wordpress.com/2024/07/18/spanish-revolution-north-east-england/#like-1078 Μετάφραση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης
