Στις 20 Μάη συμπληρώθηκαν εννιά χρόνια από τον θάνατο του καλλιτέχνη, ποιητή και αναρχικού ιστορικού Flavio Constantini.
Ο Flavio Constantini (1926-2013) ήταν αναρχικός καλλιτέχνης, ποιητής, συγγραφέας και ιστορικός. Γεννήθηκε στη Ρώμη το 1926. Οι πρώιμες επιδρομές του στην τέχνη είχαν κίνητρο περισσότερο την πνευματική απογοήτευση που επικρατούσε τότε παρά από δασκάλους της τέχνης. Ήταν η ανθρώπινη κατάσταση όπως απεικονίζεται από τον Κάφκα που θα ήταν η κυρίαρχη επιρροή στον κόσμο του Costantini. Αποσύρθηκε από το Πολεμικό Ναυτικό το 1955, επέστρεψε στην Ιταλία για να ξεκινήσει μια νέα καριέρα ως σχεδιαστής υφασμάτων και εμπορικός γραφίστας. Γοητευμένος από τα κτίρια, επέλεξε τη Γένοβα ως βάση των επιχειρήσεών του.
Στη δεκαετία του 1960 και στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ένα κύμα δημοκρατικών ιδεών έφτασε στην Ευρώπη. Ο Constantini, που ήταν κομμουνιστής μέχρι το 1962, αφού επισκέφθηκε τη Μόσχα για ένα μήνα, αναθεώρησε τις πολιτικές του θέσεις.
«Στη Μόσχα είδα μια ατελείωτη ροή τουριστών αγροτών που ήταν παράξενα σιωπηλοί, ούτε λυπημένοι ούτε χαρούμενοι, οι οποίοι διοχετεύτηκαν μέσα από ένα αχαρτογράφητο ασυνείδητο προσκύνημα... Η επανάσταση είχε τελειώσει.. Στις άθλιες κάθετες πλατείες της Νέας Υόρκης ή στις εξίσου βρώμικες οριζόντιες πλατείες της Μόσχας, κοιτάζοντας πέρα από τις μνήμες της παλιάς Ευρώπης, ίσως υπήρχε μια εναλλακτική φωνή, μια απομονωμένη αλλά επίμονη φωνή, μια αρχαία ουτοπία που, ωστόσο, δεν είχε τίποτα κοινό με τη λαχτάρα των Φαβιανών του H.G. Wells. Από το 1963 προσπάθησα, στο μέτρο των δυνατοτήτων μου, να κάνω γνωστή αυτή την εναλλακτική χωρίς όρους».
Τότε, ξαναδιάβασε ένα βιβλίο που λίγα χρόνια νωρίτερα δεν του άρεσε, τα «Απομνημονεύματα ενός επαναστάτη» του Victor Serge. Μια περιγραφή της ηρωικής περιόδου της παρανομίας, του γαλλικού αναρχικού ακτιβισμού που ξεχώρισε στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα, ένα βιβλίο που έμελλε να είναι η πηγή έμπνευσής του για τις επόμενες δύο δεκαετίες. Ένιωθε, όπως ο Serge, ότι αν και φυλακισμένοι σε αντιφάσεις, οι Γάλλοι αναρχικοί ήταν «άνθρωποι που απαιτούσαν, πάνω απ' όλα, αρμονία μεταξύ λόγων και έργων». Ήταν πολύ συχνά μοναχικοί και απομονωμένοι άνθρωποι, ευαίσθητοι με τον δικό τους τρόπο, και η αντίδρασή τους στη σύγχυση και την αποξένωση ήταν να δράσουν αρνούμενοι να υποταχθούν.
Το έργο του Constantini αυτές τις δύο δεκαετίες αποτελεί μια τεκμηρίωση αυτής της δραματικής περιόδου στον αγώνα της ανθρωπότητας για μια ελεύθερη κοινωνία, μια κοινωνία που βασίζεται στις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης που περιέγραψε ο Μπακούνιν πριν από περισσότερο από έναν αιώνα: θρίαμβος της ανθρωπότητας είναι η κατάκτηση και η πραγματοποίηση της πλήρους ελευθερίας και της πλήρους υλικής, πνευματικής και ηθικής ανάπτυξης κάθε ατόμου, μέσα από την ελεύθερη οργάνωση και την αυθόρμητη βούληση της πιο απόλυτης οικονομικής και κοινωνικής αλληλεγγύης μεταξύ όλων των ανθρώπων και ζουν στη γη». Σαν ένα ηλιόλουστο βιτρό, το αντίκτυπο του έργου του Constantini είναι άμεσο. Τα γεγονότα αποτυπώνονται χωρίς προοπτική και σε μία λήψη με έναν εκπληκτικά πρωτοποριακό τρόπο.
Με τις επαναστατικές ελπίδες και τις προσδοκίες να μειώνονται στα μέσα της δεκαετίας του 1970, ο Costantini ένιωθε σαν να ήταν μάρτυρας του τέλους μιας εποχής. Έφτασε να πιστέψει ότι η επαναστατική πράξη ως καθαρτικό μέσο για την επίτευξη μιας καλής κοινωνίας δεν ήταν πλέον δυνατή, χωρίς σοβαρό κίνδυνο να βυθιστεί σε μια θάλασσα ανομίας.
Η απογοήτευσή τους για την απελπιστική θέση της ανθρώπινης κατάστασης στον ύστερο καπιταλισμό, εκφράζεται στις τελευταίες σεζόν της επαναστατικής σειράς μέσω του Καυκιανού συμβολισμού μήτρας (Kafkian matrix symbolism). Ένας από αυτούς τους πίνακες απεικονίζει το δωμάτιο στο οποίο δολοφονήθηκαν ο τσάρος και η οικογένειά του. Τα έπιπλα έχουν αφαιρεθεί και το δωμάτιο είναι άδειο: μόνο στο βάθος, τα χτυπήματα των σφαιρών στον τοίχο δείχνουν ότι έχει συμβεί κάτι μη αναστρέψιμο. Οι περισσότεροι πίνακες από αυτό το στάδιο της δουλειάς του αναπαράχθηκαν στο βιβλίο του The Art of Anarchy.
Ίσως με την πρόθεση να αμβλύνει τα αποτελέσματα αυτής της ριζικής αλλαγής στη σκέψη του, το 1980 ο Costantini άρχισε να αφιερώνεται σε μια σειρά από πορτρέτα των συγγραφέων που είχαν συμβάλει στην κατανόηση του κόσμου. Κάθε ένα συνοδεύεται από αντικείμενα που σχετίζονται με το πορτρέτο ή που αποτελούσαν σημαντικό θέμα στη δουλειά τους. Ο Κάφκα παρουσιάζεται με το σκαθάρι του. Ο Πόε με ένα μπουκάλι ουίσκι Jack Daniels. Ο Στίβενσον με έναν γλάρο, ναυαγοσώστη και την εικόνα ενός δολοφόνου. Ο Κόνραντ με μια πυξίδα και μια φωτογραφία με ατμόπλοιο, και ούτω καθεξής.
Στα μέσα της δεκαετίας του '80, ένα άλλο θέμα αναδύεται από εκείνη την περίοδο της ενδοσκόπησης, μια βαθιά αλληγορία, επίσης της καυκιανής παράδοσης, που αντιπροσωπεύεται από τη βύθιση του «Τιτανικού». Η χρονιά που συνέβη η τραγωδία, το 1912, ήταν μια ισχυρή και θεμελιώδης χρονιά, κατά τη γνώμη του καλλιτέχνη, στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου.
Εκτός από την The Art of Anarchy, τα γραφικά έργα του Flavio Constantini έχουν εικονογραφήσει μια σειρά κλασικών ιταλικών λογοτεχνικών βιβλίων.
Ο Flavio Constantini πέθανε στις 20 Μάη 2013.
*Το κείμενο είναι απόσπασμα έργου του Stuart Christie που δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα Christie Books. Πηγή: Lluis Guix Moreno. Απόδοση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
