«Με το να ψηφίζεις, μπορείς να διαλέγεις τον κύριό σου…»
Παρουσιάζεται εδώ μια συνέντευξη της Φενερίκα Μοντσενύ που δόθηκεστην ισπανική εφημερίδα «Ελ Παΐς», τον Αύγουστο του 1989. Στην παρούσα μορφή δημοσιεύτηκε στην αθηναϊκή εφημερίδα «Τα Νέα», τη Δευτέρα, 14 Αυγούστου 1989. Όμως αν ρίξουμε μια ματιά στον πρόλογο του ή της δημοσιογράφου που πήρε τη συνέντευξη, αναδεικνύεται μια μεγάλη άγνοιαγια το ιβηρικό αναρχικό κίνημα. Επίσης, στην παρούσα μορφή δεν παρατίθενται το όνομα του/της δημοσιογράφου ούτε βέβαια και το όνομα αυτού ή αυτής που έκανε την ελληνική μετάφραση, στην οποία χρησιμοποιούνται όροι που βγάζουν μάτια, π.χ. «πουριστές».
ΦΕΝΤΕΡΙΚΑ Μοντσενύ, 84 χρόνων, είναι αναρχική από τα γεννοφάσκια της: οι γονείς της, Χουάν Μοντσενύ και Τερέσα Μανιέ, δικάστηκαν πολλές φορές για τις ελευθεριάζουσες ιδέες τους. Μέλος της Αναρχικής Συνδικαλιστικής Συνομοσπονδίας (CNT) από πολύ νέα, υποστηρίζει από το 1931 την Ιβηρική Αναρχική Ομοσπονδία (FΑΙ), όπου εκπροσωπεί τους «πουριστές». Η Φεντερίκα Μοντσενύ έχει περάσει στην ιστορία ως η πρώτη γυναίκα που έλαβε μέρος σε ισπανική κυβέρνηση. Υπουργός Υγείας στη σοσιαλιστική κυβέρνηση του Λάργκο Καμπαλιέρο (φθινόπωρο 1936), έφερε προς ψήφιση ένα νόμο για τις αμβλώσεις και δημιούργησε ειδικές υπηρεσίες για τις πόρνες, όπου τους προσφερόταν στέγη και μπορούσαν να μάθουν μια δουλειά.
Η Φεντερίκα είναι παντού: σε σχολικά βιβλία, σε ημερολόγια, σε εγκυκλοπαίδειες, σε πόστερ (ο Έλληνας αναγνώστης μπορεί να διαβάσει κείμενά της στο γνωστό βιβλίο του Χανς Μάγκνους Εντσενσμπέργκερ «Το σύντομο καλοκαίρι της αναρχίας», εκδόσεις «ΟΔΥΣΣΕΑΣ»). Η Φεντερίκα Μοντσενύ, σε επετείους, γενέθλια, βιογραφίες. Είναι 84 χρόνων και η ισπανική δημοκρατία μόλις 12.
Η Φεντερίκα έχει κλάψει για τον θρυλικό Ντουρούτι, έχει πει για την «Πασιονάρια» ότι είναι πια πολύ γριά και έπαιξε ενεργό ρόλο στο κίνημα των εξόριστων, όταν η Ευρώπη ήταν ακόμα μια ήπειρος προς οικοδόμηση.
Η Φεντερίκα ζει στην Τουλούζη, όπου εγκαταστάθηκε μετά τον εμφύλιο πόλεμο. «Όποτε θέλω, επιστρέφω. Όμως, είμαι στην Τουλούζη από το 1944, έχω ζήσει εδώ περισσότερο απ' όσο στη Βαρκελώνη και εδώ έχω δύο παιδιά και μερικά εγγόνια...». Τη συνέντευξη που ακολουθεί παραχώρησε στην εφημερίδα «Ελ Παΐς».
ΕΡ.: Φεντερίκα Μοντσενύ, σήμερα, το να μη δηλώνεις δημοκράτης ισοδυναμεί τουλάχιστον με το να βρίσκεσαι εκτός κλίματος.
ΑΠ.: Εμείς δεν είμαστε δημοκράτες, είμαστε (...) α-κράτες! Πιστεύουμε πως πρέπει να καταστρέψουμε το κράτος και η δημοκρατία το επεκτείνει και το ενισχύει. Αλλά, βέβαια, μεταξύ μιας δικτατορίας και μιας δημοκρατίας προτιμούμε πάντα τη δεύτερη, παρ' όλο που βλέπουμε τους κινδύνους που περικλείει, γιατί κάνει τον λαό να πιστεύει σε ηγέτες, σε πολιτικές δυνάμεις και να μη δρα με αποφασιστικό και επαναστατικό τρόπο.
ΕΡ.: Τι ρόλο παίζει λοιπόν η αναρχία στη Λατινική Αμερική και την Ανατολική Ευρώπη, όπου προχωρεί η ιδέα και η πρακτική της δημοκρατίας;
ΑΠ.: Η αναρχία παίζει κάποιο ρόλο, κυρίως σε χώρες όπως η Αργεντινή και το Μεξικό. Ο ρόλος της αυτός, όμως, είναι κυρίως κοινωνικός και φιλοσοφικός και όχι πολιτικός. Εδώ δημιουργείται μια σύγχυση: εμείς ζητάμε μόνο αυτό που μας αντιστοιχεί, τον κοινωνικό χώρο στα πλαίσια της εξέλιξης των κοινωνιών και το φιλοσοφικό χώρο στα πλαίσια της εξέλιξης των ιδεών. Όλα αυτά βέβαια χρειάζονται χρόνο, δράση και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας, που μερικές φορές λείπει.
ΕΡ.: «Η απόκτηση του δικαιώματος της ψήφου είναι η απόκτηση του δικαιώματος του κυρίου σου». Η φράση αυτή είναι δική σας;
ΑΠ.: Ναι, έτσι είναι. Χε, χε, χε! Να μπορείς να εκλέγεις τον κυριό σου.
ΕΡ.: Η UGT (Σημ. των «Νέων»: πρόκειται για το φιλοσοσιαλιστικό, θεωρητικά τουλάχιστον, συνδικάτο) αποφάσισε να μην προτείνει την ψήφιση κανενός κόμματος στις ευρωεκλογές της 15ης Ιουλίου. Πώς σας φαίνεται;
ΑΠ.: Ποιος το είπε αυτό;
ΕΡ.: Η UGT.
ΑΠ.: Η UGT;
ΕΡ.: Ναι.
ΑΠ.: Μπα! Αυτά ειναι λόγια. Αφού η UGT είναι το σοσιαλιστικό κόμμα και όλοι οι σοσιαλιστές είναι στην UGT. Αν τους φύγει η UGT, τι θα ‘χουν, τι θα τους μείνει;
ΕΡ.: Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της κυβέρνησης και των συνδικάτων βρίσκονται σ' ένα πολύ δύσκολο σημείο. Πριν από λίγο καιρό, τα συνδικάτα αποχώρησαν από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, γιατί δεν έβλεπαν καμιά διάθεση της κυβέρνησης να προχωρήσει.
ΑΠ.: Η στάση αυτή είναι λογική, αλλά πρέπει να την ακολουθήσει μια υπεύθυνη και συνεπής ενεργοποίηση. Γιατί, αν αρνούνται να διαπραγματευθούν, αλλά μετά δεν κάνουν τίποτα, το πρόβλημα δεν λύνεται.
ΕΡ.: Τι πρέπει λοιπόν να κάνουν;
ΑΠ.: Να οργανωθούν. Και να έχουν μια δύναμη λαϊκού τύπου. Να μπορούν μια δεδομένη στιγμή να κηρύξουν απεργίες που θα παραλύσουν τη χώρα, να επιβάλουν μια συγκεκριμένη γραμμή. Να δημιουργήσουν μια αυθεντική εργατική οργάνωση, όχι μια μαζική οργάνωση που τη χειρίζονται μερικοί ηγέτες, όπως συμβαίνει δυστυχώς στην Ισπανία με την UGT.
ΕΡ.: Τη 14η Δεκεμβρίου οργάνωσαν ακριβώς μια γενική απεργία...
ΑΠ.: Η απεργία αυτή το μόνο καλό που έκανε είναι ότι απέδειξε τη δυνατότητα κήρυξής της. Μένει όμως να μάθουμε τι πέτυχε αυτή η απεργία.
ΕΡ.: Μπρος σ’ αυτές που έχετε ζήσει εσείς…
ΑΠ.: Κοιτάξτε, καθώς εγώ δεν μένω στην Ισπανία, δεν ξέρω πώς ζει εκεί τελευταία ο λαός, αλλά εγώ ζήσει μεγάλες απεργίες, κυρίως εκείνη του 1917, παρ΄όλο που ήμουν μόνο δώδεκα χρόνων τη θυμάμαι, κι όλες τις απεργίες που ακολούθησαν ως την ανακήρυξη της δημοκρατίας. Υπέροχες απεργίες που καθόρισαν την πτώση της μοναρχίας. Ήταν απεργίες στις οποίες συμμετείχε ο λαός, γιατί πίσω από τους εκπροσώπους των οργανώσεων υπήρχε μία θέληση των μαζών, που δεν περιορίζονταν να απεργήσουν με υλικές διεκδικήσεις, αλλά επεδίωκαν να δημιουργήσουν το κλίμα που θα έδινε τέλος στη μοναρχία. Ήταν απεργίες με χαρακτήρα λίγο-πολύ πολιτικό, παρ’ όλο που στη βάση τους υπήρχε μια διεκδικητική διάθεση. Ο λαός ήθελε την πτώση της μοναρχίας, επειδή πίστευε ότι η εγκαθίδρυση μιας πραγματικής δημοκρατίας παρουσίαζε πλεονεκτήματα. Το κακό ήταν ότι, μέρα με την ημέρα, τα πλεονεκτήματα αυτά περιορίζονταν και, κάποια στιγμή, ήρθε το διαζύγιο μεταξύ του λαού και των πολιτικών δυνάμεων. Αυτή είναι η τραγωδία που έζησε η Ισπανία το 1936,1937 και 1938.
ΕΡ.: Λέτε «μια πραγματική δημοκρατία». Εξακολουθεί να είναι κενή περιεχομένου η έννοια της δημοκρατίας;
ΑΠ.: Ακριβώς, αυτή είναι η τραγωδία. Η σημερινή δημοκρατία δεν έχει καμιά σχέση μ' εκείνη του 19ου αιώνα, γιατί την έχουν νοθεύσει και κατέβαλαν προσπάθεια να της στερήσουν σταδιακά το περιεχόμενο, ώστε να προσαρμόζεται σε όλες τις χώρες και όλες τις καταστάσεις.
ΕΡ.: Λέγεται ότι η απεργία απέδειξε πως στην Ισπανία απομένει να εφαρμοσθεί στην πράξη η οικονομική δημοκρατία, σε σχέση με την πολιτική μετάβαση.
ΑΠ.: Και τι εννοούν με την οικονομική δημοκρατία; Εγώ καταλαβαίνω πως αυτό σημαίνει να δοθούν τα μέσα παραγωγής στους παραγωγούς και αφού αυτοί δεν ονειρεύονται βέβαια κάτι τέτοιο, η οικονομική δημοκρατία τους δεν αξίζει.
ΕΡ.: Λέγεται επίσης ότι τα συνδικάτα πρόβαλαν διεκδικήσεις που θα έπρεπε να χρησιμοποιήσουν τα πολιτικά κόμματα.
ΑΠ.: 'Οχι. Αυτό που συμβαίνει είναι ότι τα συνδικάτα δεν υπερασπίζονται όλα όσα θα έπρεπε να υπερασπίζονται. Ο αγώνας του λαού είναι κοινωνικής και όχι πολιτικής μορφής και πιστεύω ότι οι πολιτικοί έχουν στερήσει τους εργαζόμενους από την προσωπικότητα που είχαν την εποχή της πρώτης Διεθνούς, όταν υπήρχε εμπιστοσύνη στη δύναμη των οργανωμένων εργατών. Αν επιστρέψουμε σ' αυτή την κατάσταση, τόσο το καλύτερο, κι ας είναι εις βάρος των πολιτικών κομμάτων.
ΕΡ.: Τι σχεδιάζει το αναρχικό κίνημα μπροστά στην προοπτική της ελεύθερης διακίνησης των εργαζομένων στην ΕΟΚ από το 1992;
ΑΠ.: Ο αναρχισμός πρέπει να συνεχίσει να κάνει ό,τι έκανε ώς τώρα: προπαγάνδα, σπάσιμο αυτού του τσίρκου. Πρέπει να εξακολουθήσει να δείχνει στους εργαζομένους το δρόμο που πρέπει να ακολουθήσουν με πίστη και επιμονή. Τι περισσότερο θα μπορούσαμε να κάνουμε;
ΕΡ.: Με ποιες όμως μεθόδους;
ΑΠ.: Όλες τις μεθόδους και, αν είναι δυνατόν, τις επαναστατικές πράξεις. Όλες οι μέθοδοι είναι καλές και οδηγούν στον ίδιο στόχο, εκτός από εκείνες που έχουν μαξιμαλιστικό και αυταρχικό χαρακτήρα. Όταν οι μάζες μπορούν να κινητοποιηθούν, δεν έχει σημασία αν χρησιμοποιείς τις δυνατότητες που σου δίνει η δημοκρατία ή εκείνες που προκύπτουν από την επαναστατική ώθηση των μαζών.
ΕΡ.: Και οι μάζες μπορούν να κινητοποιηθούν σ' ένα χώρο τόσο μεγάλο όσο μπορεί να είναι η EΟK;
ΑΠ.: Αυτό δεν το ξέρουμε.
ΕΡ.: Και στις χώρες του πρώτου κόσμου;
ΑΠ.: Στις χώρες αυτές είναι αδύνατο.
ΕΡ.: Η Ισπανία ανήκει σ' αυτό τον κόσμο, των ανεπτυγμένων χωρών.
ΑΠ.: Αυτό ας τ’ αφήσουμε. Με ποια έννοια ανήκουμε; 'Οχι με την έννοια της παραγωγής ούτε των μαζών ούτε τίποτα.
ΕΡ.: Η CNT, ως μειοψηφούσα οργάνωση, υφίσταται την τυραννία της πλειοψηφίας;
ΑΠ.: Όχι. Πρέπει ν’ αγωνισθεί για να αποκτήσει αυτή την πλειοψηφία που δεν έχει.
ΕΡ.: Όμως η πλειοψηφία μπορεί να προκληθεί, διαμορφώνονται απόψεις...
ΑΠ.: Αυτές είναι τεχνητές πλειοψηφίες, προϊόντα χειρισμών και προετοιμασίας συγκεκριμένων καταστάσεων. Εγώ μιλάω για μια αυθεντική πλειοψηφία που δεν τηλεκατευθύνεται από κανέναν, που είναι αυθόρμητη, που γεννιέται από τα ίδια της τα σπλάγχνα.
ΕΡ.: Και πώς καταλαβαίνουμε αν κάποιος υποστηρίζεται από την πλειοψηφία; Με τη διενέργεια εκλογών;
ΑΠ.: Όχι! Με μια μαχητική παρουσία. Γιατί είχαμε πλειοψηφία το 1936; Γιατί δρούσαμε στην καθημερινή ζωή, σε απεργίες που κερδίζαμε, σε λαϊκά κινήματα, στην ίδια την επανάσταση που έγινε.
ΕΡ.: Φαίνεται, όμως, πως οι νέοι ταυτίζονται περισσότερο με οικολογικές οργανώσεις, τους πράσινους, τους αντιρρησίες συνείδησης, παρά με την CNT.
ΑΠ.: Κατά την άποψή μου, όλα αυτά είναι παράγωγα ενός κινήματος που δεν τολμά να υποστεί τις συνέπειες του να αποκαλείται με το όνομά του και υιοθετούν αυτά τα σχηματα γιατί είναι λιγότερο επικίνδυνα απ΄ όσο αν λέγονταν αναρχικοί και υποστήριζαν τον ελευθεριακό κομμουνοισμό. Είναι κάτι σαν πασπαρτού, που λένε στη Γαλλία, ακόμα και στις καπιταλιστικές χώρες. Στο βάθος είναι μια εκδήλωση… δεν θα έλεγα δειλίας, αλλά έλλειψης θάρρους.
ΕΡ.: Υπάρχουν οργανώσεις που προσφεύγουν στη βία, την άμεση δράση…
ΑΠ.: Τη βία μπορεί να τη χρησιμοποιήσει όλος ο κόσμος - το θέμα είναι να γνωρίζεις τους στόχους που έχει αυτή η βία. Τη βία την έχουν χρησιμοποιήσει και οι φασίστες, έτσι δεν είναι; Εμείς υποστηρίζουμε τη χρησιμοποίηση της βίας, αλλά όχι την υιοθέτηση φασιστικών μεθόδων.
ΕΡ.: Σε ποια περίπτωση μπορεί σήμερα ένας αναρχικός να χρησιμοποιήσει τη βία;
ΑΠ.: Μόνο στην περίπτωση που γεννιέται ένα απεργιακό κίνημα που μπορεί να εξελιχθεί σε επανάσταση. Γιατί εγώ δεν νομίζω πως είναι αποτελεσματική η βία, όταν σκοτώνεις ένα πολιτoφύλακα ή γαζώνεις με τέσσερις σφαίρες ένα αυτοκίνητο της αστυνομίας. Αυτή η βία είναι δωρεάν, για να έχεις ήσυχη τη συνείδησή σου και μετά να λες: «Κάναμε κάτι».
ΕΡ.: Δεν πρέπει η CNT να προσαρμοστεί στους νέους καιρούς;
ΑΠ.: Σε κανέναν νέο καιρό. Πρέπει να φροντίσει οι συνθήκες στις οποίες ζει σήμερα ο κόσμος να πρσαρμοσθούν στην αναρχική ιδεολογία. Δεν είμαστε εμείς αυτοί που θα προσαρμοσθούμε.
ΕΡ.: Μετανιώνετε για τίποτα;
ΑΠ.: Όχι, δεν μετανιώνω για τίποτα.
ΕΡ.: Ούτε για το ότι διατελέσατε υπουργός Υγείας με τον Λάργκο Καμπαλιέρο;
ΑΠ.: Α, αυτό είναι το μόνο για το οποίο μετανιώνω. Το έκανα γιατί μου έθεσαν το δίλημα της κινητοποίησης της χώρας. Δεν είχα άλλη επιλογή από το να δεχθώ, παρ΄ όλο που δεν απαρνήθηκα ποτέ τις ιδέες και την αξιοπρέπειά μου. Έκανα ό,τι μπορούσα για χάρη εκείνων που μου έδειξαν εμπιστοσύνη. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα προτιμούσα να μην υπήρχε αυτή η σελίδα στη ζωή μου.
ΕΡ.: Ήταν μερικοί μήνες που σας έβαλαν σε δοκιμασία.
ΑΠ.: Όχι. Είναι μόνο η ψύχωση που έχουν οι υπόλοιποι να σε βάλουν σε δύσκολη θέση. Εμένα δεν με νοιάζει.
ΕΡ.: Πώς ζήσατε εσείς το πραξικόπημα;
ΑΠ.: Ποιο;
ΕΡ.: Εννοώ την ιστορία του Τεχέρο.
ΑΠ.: Α, κοιτάξτε, εκείνη τη μέρα ήμουν στην Ισπανία, στη Βαρκελώνη και έτρεξα στα σύνορα με όποιο τρόπο μπορούσα. Με πήγε ένας σύντροφος με αυτοκίνητο και δεν σταμάτησε ώσπου έφθασε στο Περπινιάν. Κι όταν φτάσαμε εκεί, ανέπνευσε με ανακούφιση.
ΕΡ.: Εκείνος;
ΑΠ.: Ναι, εκείνος… όπως κι εγώ. Χε, χε, χε! Κι εκείνος κι εγώ. Είναι περίεργο, ε; Μερικές φορές η ιστορία κάνει τέτοια καπρίτσια.
ΕΡ.: Θα σκεφτήκατε τότε: «Ωραία, πέρασα σαράντα χρόνια της ζωής μου μακριά από τη χώρα μου, για να με πατήσει τελικά ο ταύρος»;
ΑΠ.: Έτσι ακριβώς, χε, χε, χε…
