Ο Erich Muehsam γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1878 σε μια ευκατάστατη εβραϊκή οικογένεια. Σύντομα, η οικογένειά του εγκαταστάθηκε στο Luebeck στη βόρεια Γερμανία, όπου ο πατέρας του εργάστηκε ως φαρμακοποιός (το φαρμακείο αυτό υπάρχει μέχρι σήμερα). Ο Erich Muehsam μισούσε το σχολείο όπου τον έστειλαν, γιατί ήταν γνωστό για την αυταρχική του πειθαρχία και την αδυσώπητη χρήση σωματικής τιμωρίας. Ο Erich έκανε αρκετές και περιπετειώδεις «κοπάνες», ακριβώς επειδή η επαναστατική του φύση διαφώνησε συχνά με το σχολικό αυτό καθεστώς.
Το 1896 έγραψε ένα ανώνυμο άρθρο για τη σοσιαλιστική εφημερίδα «Luebecker Volsboten», καταγγέλλοντας έναν από τους πιο βάναυσους δασκάλους του σχολείου αυτού. Το αποτέλεσμα ήταν να ξεσπάσει σκάνδαλο και ο Erich να αποβληθεί για συμμετοχή σε σοσιαλιστικές δραστηριότητες.
Ο Erich ήθελε από μικρός να γίνει συγγραφέας και ποιητής και έτσι εγκατέλειψε το Luebeck για να εγκατασταθεί στο Βερολίνο το 1900. Αναμίχθηκε σε μια ομάδα ονομαζόμενη «Neue Gemeinschaft» («Νέα Κοινωνία») που συνδύασε τη σοσιαλιστική ιδεολογία με τα πειράματα κοινοτικής διαβίωσης. Εδώ συνάντησε τον Gustav Landauer ο οποίος τον εισήγαγε στις αναρχικές κομμουνιστικές ιδέες. Ο Muehsam συνέβαλε, επίσης, στην έκδοση της αναρχικής εφημερίδας «Kampf» («Αγώνας») του φίλου του Senna Hoy, ο οποίος πέθανε αργότερα κάτω από άθλιες συνθήκες σε μια ρωσική φυλακή.
Το 1904, ο Erich πήγε σε Ascona στην ιταλική Ελβετία, για να ζήσει σε μια αποικία καλλιτεχνών τη Monte Verita (ο συγγραφέας Herman Hesse, ο θεωρητικός χορού Laban, ο ψυχοθεραπευτής Otto Gross και πολλοί ντανταϊστές και εξπρεσιονιστές έζησαν εκεί κατά καιρούς). Εκεί άρχισε να γράφει θεατρικά έργα, στο πρώτο από τα οποία, με τίτλο «Con Men», συνδύασε μια νέα πολιτική θεωρία με τις παραδοσιακές δραματικές μορφές. Συνέχισε, επίσης, να γράφει σε διάφορες αναρχικές εφημερίδες, δραστηριότητα που επέστησε την προσοχή των γερμανικών αρχών. Θεωρήθηκε ένας από τους πιο επικίνδυνους αναρχικούς ταραχοποιούς.
Το 1908 εγκαταστάθηκε στο Μόναχο όπου συμμετείχε στην καλλιτεχνική κίνηση των καμπαρέ. Δεν ενδιαφερόταν να γράψει τραγούδια για καμπαρέ, αλλά έγινε γνωστός εξαιτίας τους. Το 1911 κυκλοφόρησε την εφημερίδα «Kain», όπου υποστήριξε τον αναρχοκομμουνισμό. Μέσα από την εφημερίδα αυτή γελοιοποίησε το γερμανικό κράτος, αγωνίστηκε ενάντια στη θανατική ποινή και τη λογοκρισία στο θέατρο και ανέλυσε προφητικά αρκετά διεθνή ζητήματα. Ο Παγκόσμιος Πόλεμος, που είχε προβλέψει, οδήγησε στην αναστολή της κυκλοφορίας της «Kain».
Στην αρχή, ο Erich υποστήριξε δημόσια τον πόλεμο, αλλά μέχρι το τέλος του 1914 πείστηκε ότι είχε κάνει λάθος, λέγοντας ότι «θα πρέπει πιθανώς να αντέξω την αμαρτία της προδοσίας των ιδανικών μου για το υπόλοιπο της ζωής μου». Ρίχτηκε, λοιπόν, στην αντιπολεμική δραστηριότητα και συμμετείχε σε διάφορες δραστηριότητες. Υποστήριξε τις απεργίες που άρχιζαν να ξεσπούν και δεδομένου ότι αυτές επεκτείνονταν και άρχισαν να παίρνουν επαναστατική μορφή, ο Erich ήταν μεταξύ εκείνων που συνελήφθηκαν και φυλακίστηκαν τον Απρίλη του 1918. Απελευθερώθηκαν, όμως, το Νοέμβριο του ίδιου χρόνου.
Με την πτώση του Kaiser και του βασιλιά Ludwig της Βαυαρίας, το Μόναχο επαναστάτησε. Ο Muehsam και ο Landauer καθώς επίσης και ο Ret Marut (ο οποίος, αργότερα, έγινε γνωστός ως ο μυθιστοριογράφος Β.Traven) ήταν μεταξύ εκείνων που αγωνίστηκαν για τη συγκρότηση Εργατικών Συμβουλίων κάτι που οδήγησε στην ίδρυση της Βαυαρικής Συμβουλιακής Δημοκρατίας. Αυτό διάρκεσε μόνο μια εβδομάδα. Οι σοσιαλδημοκράτες, τρομοκρατημένοι από την επαναστατική σκέψη και δράση, συμμάχησαν με τη δεξιά. Οι Freikorps, ένα σώμα αντιδραστικής πολιτοφυλακής που οργανώθηκε από το σοσιαλιστή υπουργό Noske και που αποτελείτο από δεξιούς στρατιωτικούς και σπουδαστές, συνέτριψε τη Βαυαρική Συμβουλιακή Δημοκρατία.
Ο Landauer πέθανε από τα χτυπήματα με τα κοντάκια των όπλων και τις κλωτσιές από τις μπότες. Ο Muehsam διέφυγε, αλλά συνελήφθη αργότερα και φυλακίστηκε για 15 χρόνια. Στη φυλακή, ο Erich συνεχίστηκε το γράψιμο, συνθέτοντας πολλά ποιήματα καθώς και το θεατρικό έργο «Judas».
Απελευθερώθηκε με την αμνηστία του 1924 και επέστρεψε σε ένα Μόναχο κυριευμένο από την απάθεια. Προσχώρησε στην Αναρχική Κομμουνιστική Ομοσπονδία Γερμανίας (FKAD) και επανακυκλοφόρησε την «Kain», αλλά διέκοψε την κυκλοφορία της μετά από μερικά τεύχη. Κυκλοφόρησε τότε το «Fanal» («Ο Φανός») από όπου επιτέθηκε και στους κομμουνιστές και στην ακροδεξιά. Ο ανοιχτά επαναστατικός του τόνος καθώς και οι προσπάθειές του να σταματήσει την άνοδο της άκρας δεξιάς, τον έκαναν αρκετά μισητό μεταξύ των συντηρητικών και των ναζί. Χρησιμοποίησε, επίσης, τη σάτιρα μέσα από σύντομες ιστορίες και ποιήματα, για να γελοιοποιήσει τους ναζί,. Η δραστηριότητα αυτή ήρθε στην προσωπική προσοχή των Hitler και Goebbels που έτρεφαν μίσος για το πρόσωπό του.
Αγωνίστηκε, ακόμα, για την απελευθέρωση του επαναστάτη Max Hoelz και έγραψε το θεατρικό έργο «Staatsraeson» («Για κρατικούς λόγους») για την υπεράσπιση των Sacco και Vanzetti, το 1928. Το 1930 ολοκλήρωσε το τελευταίο του θεατρικό έργο με τον τίτλο «Alle Wetter», μέσα από το οποίο κάλεσε σε μια μαζική επανάσταση ως το μόνο τρόπο για να ανακοπεί η ανάληψη της εξουσίας από την άκρα δεξιά.
Μερικές ώρες αφότου ο Van der Lubbe είχε ξεκινήσει την πυρκαγιά στο Reichstag, το Φλεβάρη του 1933, ο Muehsam συνελήφθη και οι τελευταίοι 17 μήνες της ζωής του πέρασαν στα διάφορα στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Sonnenburg, το Βραδεμβούργο και το Oranienburg. Του έσπασαν τα δόντια με τις άκρες των τουφεκιών, μαρκάρισαν με καυτό σίδερο στο κρανίο του έναν αγκυλωτό σταυρό, τον εξανάγκασαν να σκάψει τον τάφο του για μια πλαστή εκτέλεση και το σώμα του έγινε μια μάζα από μώλωπες και πληγές. Οι βασανιστές του δοκίμασαν, επίσης, να τον αναγκάσουν να τραγουδήσει το ναζιστικό τραγούδι «Horst Wessel Lied». Αρνήθηκε να ενδώσει μέσα και τραγούδησε τη «Διεθνή». «Χάρη στη δύναμη της θέλησής του αντιστάθηκε σε κάθε προσπάθεια ταπείνωσής του» (Αουγκουστίν Σούχυ).
Παρά τα βασανιστήρια, ο Erich παρέμεινε αδιάλλακτος έως το τέλος. Τελικά, βασανίστηκε και δολοφονήθηκε στη νύχτα της 9ης Ιουλίου 1934.
«Ποτέ στη ζωή μου δεν έχω μάθει / να υπακούω στον καθένα. / Εδώ είμαι κλειδωμένος. / μακριά από το σπίτι μου, / τη σύζυγό μου, το εργαστήριό μου. Και ακόμα κι αν με σκοτώνουν, / εάν πρέπει να πεθάνω, / να ενδώσω είναι σα να ψεύδομαι! / Αλλά εάν οι αλυσίδες σπάσουν / θα ανάπνεα τότε στην ηλιοφάνεια. / Στην κορυφή πνευμόνων μου - τυραννία! / Και θα φώναζα στους ανθρώπους: ελευθερωθείτε! / Ξεχάστε να υπακούετε! / Να ενδώσουμε είναι σαν να ψευδόμαστε!» (Από το ποίημα του Muehsam «Ο φυλακισμένος»).
* Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Organise» της βρετανικής Αναρχικής Ομοσπονδίας, τεύχος 67. Ελληνική μετάφραση «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», Μελβούρνη, 24 Φλεβάρη 2007.
