Reddebrek*
Στις 30 Δεκέμβρη 2020 ο Eduardo Vivancos πέθανε σε ηλικία 100 ετών. Άφησε πίσω του μια οικογένεια και σχεδόν έναν αιώνα αφοσίωσης σε μια σειρά από υποθέσεις από τον αθλητισμό και τον αναρχοσυνδικαλισμό μέχρι τις λεγόμενες μειονοτικές γλώσσες, ιδιαίτερα την Καταλανική και την Εσπεράντο. Νομίζω ότι αξίζει να τον μνημονεύουμε, μιας και ενώ στον ισπανικό κόσμο ο θάνατός του έγινε αιτία πολλών αφιερωμάτων και αναδρομών, συμπεριλαμβανομένου ενός αφιερώματος στο “Corredor”, ένα δημοφιλές περιοδικό αφιερωμένο στους αγώνες δρόμου, ενώ πολλοί φίλοι τον θρήνησαν με κείμενα στην Εσπεράντο, παρ’ όλα αυτά είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστος στον αγγλόφωνο κόσμο. Μια σύντομη ανάρτηση ιστολογίου που έγραψα για να σηματοδοτήσω το θάνατό του είναι η πρώτη επιτυχία όταν το όνομά του αναζητείται στα αγγλικά, αν και δημοσιεύτηκε επίσης ένα άρθρο στο “Fifth Estate“, τεύχος #400 το 2018 από τον συνάδελφό του Εσπεραντιστή Xavi Alcalde που χρησίμευσε ως σύντομη εισαγωγή.
Γιος του Domingo Vivancos, ο Eduardo Vivancos γεννήθηκε σε μια εργατική οικογένεια στη Βαρκελώνη στις 19 Σεπτέμβρη 1920. Λίγο πριν από τα δέκατα τέταρτα γενέθλιά του, το 1934, ο Vivancos άφησε το δημοτικό σχολείο και έγινε μαθητευόμενος. Τον Σεπτέμβριο εκείνης της χρονιάς γράφτηκε σε ένα εργατικό σχολείο (Escuela del Trabajo) που παρέδιδε μαθήματα τα βράδια. Στο σχολείο συμμετείχε σε μια ομάδα νεαρών εργατών που ήταν μέλη της Ιβηρικής Ομοσπονδίας Ελευθεριακής Νεολαίας (FIJL) στην οποία θα ενταχθεί και λίγο αργότερα θα γίνει επίσης μέλος της Φοιτητικής Ομοσπονδίας Ελευθεροσκεπτικιστών (Federacion Estudiantil de Conciencias Libres).
Ένα χρόνο αργότερα, το 1935, ο Vivancos εντάχθηκε στην Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας (Confederacion Nacional del Trabajo), τη γνωστή CNT, της οποίας θα παραμείνει μέλος για το υπόλοιπο της ζωής του. Το 1936 ο Vivancos ανυπομονούσε για τη Λαϊκή Ολυμπιάδα που προετοιμαζόταν στη Βαρκελώνη ως “αντίβαρο” στους επίσημους Ολυμπιακούς Αγώνες του Χίτλερ, που φιλοξενούνταν στο Βερολίνο. Το πρώτο γραπτό που διάβασα από τον Vivancos ήταν οι αναμνήσεις του από εκείνες τις μέρες που πήγαινε στα γήπεδα για προπόνηση και συναναστρεφόταν με εκατοντάδες ανθρώπους από δεκάδες έθνη. Ο ενθουσιασμός του έκανε μεγάλη εντύπωση, αλλά, δυστυχώς, η προετοιμασία των Αγώνων επισκιάστηκε από την έναρξη του αιματηρού εμφυλίου και την εμφάνιση του Φράνκο ως πολιτικού ηγέτη. Οι Αγώνες όχι μόνο ματαιώθηκαν από το πραξικόπημα του ισπανικού στρατού αλλά έγιναν και στόχος φασιστικών σαμποτάζ και εκφοβισμού κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας.
Κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης και του Εμφυλίου Πολέμου, ο Vivancos επικεντρώθηκε, αρχικά, στις μελέτες του, γράφοντας στο Popular Encyclopaedic Ateneo (ή Ateneo Enciclopedico Popular) όπου μεταξύ άλλων διδάχθηκε Εσπεράντο, και όπως και στο ελευθεριακό κίνημα θα παρέμενε ενεργός εσπεραντιστής για το υπόλοιπο της ζωής του, συχνά συνδυάζοντας τα δύο στην πράξη. Το 1937 η Ισπανική Δημοκρατία δημιούργησε μια σειρά από Εργατικά Ινστιτούτα (Institutos Obreros) ένα σύστημα γυμνασίου για εργάτες. Ο Vivancos πέρασε τις εισαγωγικές εξετάσεις τον Δεκέμβρη του 1937, ωστόσο η κατάσταση του πολέμου συνέχισε να υποβαθμίζει τη Δημοκρατία και έτσι λίγο αργότερα, το 1938, ο Vivancos μαζί με μερικούς συμμαθητές του στο Ινστιτούτο προσφέρθηκαν εθελοντικά να υπηρετήσουν σε ένα τάγμα της 26ης Μεραρχίας της Φάλαγγας Ντουρρούτι. Έτσι υπηρέτησε στο μέτωπο του Montsec και συμμετείχε στη μάχη της Lleida, μεταξύ άλλων επιχειρήσεων.
Ενόσω ήταν στην 26η Μεραρχία, ο Vivancos έγινε μέλος ενός μικρού κύκλου διδασκαλίας και αλληλογραφίας εσπεραντιστών που περιλάμβανε τον διοικητή του τάγματος, Gines Martinez. Εκείνη την εποχή, τα περισσότερα ισπανικά αριστερά και ελευθεριακά κινήματα είχαν αγκαλιάσει τη γλώσσα Εσπεράντο. Κυκλοφορούσαν εφημερίδες στη γλώσσα αυτή, από το Κομμουνιστικό Κόμμα της Ισπανίας, το POUM, τη CNT, τους αναρχικούς και τη κυβέρνηση της Καταλονίας και χρησιμοποιούσαν ενεργά τη γλώσσα για να μεταδίδουν ειδήσεις προς τα έξω, σε κόσμο και επαφές που συμπαθούσε την υπόθεση της Ισπανίας. Ως απάντηση σε αυτό, το κίνημα της Εσπεράντο στις ελεγχόμενες από τους φασίστες ζώνες έτυχε αιματηρής καταστολής. Ένα τρανταχτό παράδειγμα αποτελεί η μοίρα της Λέσχης Εσπεράντο στην πόλη Cordoba, όλα τα μέλη της οποίας εκτελέστηκαν από ένα απόσπασμα του κόμματος Falange.
Δυστυχώς, όπως όλοι γνωρίζουμε, ο πόλεμος συνέχισε να πηγαίνει άσχημα και η Επανάσταση του 1936 συνέχισε να υποχωρεί. Το Φλεβάρη του 1939 ο Vivancos μαζί με χιλιάδες άλλους αφοσιωμένους αντιφασίστες, έπρεπε να δραπετεύσει από την Ισπανία στη Γαλλία. Το έκαναν με τα πόδια, διασχίζοντας τα Πυρηναία μέσα στο χειμώνα. Στη Γαλλία ο Vivancos και η οικογένειά του στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης που ίδρυσε η γαλλική κυβέρνηση για τους Ισπανούς πρόσφυγες. Καθώς μεταφέρονταν από το ένα στρατόπεδο στο άλλο για αρκετά χρόνια, κάποια στιγμή το 1940 έμεινε στους ίδιους στρατώνες με τον διάσημο Καταλανό συγγραφέα και ποιητή, Jaume Grau Casas, συγγραφέα της Καταλανικής Ανθολογίας μεταξύ πολλών άλλων. Οι δυο τους θα επικοινωνούσαν σχεδόν αποκλειστικά στην Εσπεράντο. Στην πραγματικότητα, ο εγκλεισμός και οι μεταφορές του φαίνεται ότι βοήθησαν τον Vivancos στη μελέτη και τη διδασκαλία της Εσπεράντο.
Η οικογένεια Vivancos δεν θα επανενωθεί παρά μόνο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1947. Τότε ο Vivancos είχε γνωρίσει και ερωτευθεί την εξόριστη Ισπανίδα Ramona Cornelia. Οι δυο τους παντρεύτηκαν στο Παρίσι στις 5 Δεκέμβρη 1945, και απέκτησαν είχαν δύο παιδιά, τον Floreal (1947) και την Talia (1948). Ενώ βρισκόταν στο Παρίσι, ο Vivancos εντάχθηκε στην Παγκόσμια Εθνική Ένωση (Sennacieca Asocio Tutmonda) ή SAT, μια οργάνωση αριστερών Εσπεραντιστών πολλών τάσεων από όλο τον κόσμο.
Επίσης, στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, το ισπανικό ελευθεριακό κίνημα άρχισε να αναδιοργανώνεται και επινόησε στρατηγικές αντίστασης στη δικτατορία του Φράνκο. Ως μέρος αυτής της διαδικασίας, η Ελευθεριακή Νεολαία (FIJL) είχε αποφασίσει να δημιουργήσει έναν διεθνή οργανισμό για την αναρχική νεολαία. Ο Vivancos συμμετείχε ενεργά στο όλο σχέδιο ως εκπρόσωπος του ισπανικού τμήματος. Όμως, δυστυχώς αυτό το σχέδιο δεν προχώρησε πολύ περισσότερο λόγω των αδυναμιών που αντιμετώπιζε το τότε διεθνές αναρχικό κίνημα. Πιο ουσιαστική ήταν η ίδρυση δύο εφημερίδων της Εσπεράντο, «Black Flag» («Nigra Flago») και «Anti-statist» («Senstatano») - «Μαύρη Σημαία» και «Αντικρατιστής» στα ελληνικά. Ο Vivancos έγινε ο εκδότης του «Anti-statist». Αυτή η δραστηριότητα θα αποφέρει κάποιους καρπούς, όπως την υπηρεσία αλληλογραφίας του «Anti-statist» με την οποία έγινε κατορθωτό να εκμεταλλευτεί τη μεταπολεμική χαλάρωση στην εχθρότητα προς την Εσπεράντο από την ισπανική κυβέρνηση και να στείλει επιστολές στην Ισπανία για να επανασυνδέσει την κοινότητα των εξόριστων με τις οικογένειες και τους συντρόφους που ήταν ακόμα εντός της χώρας. Επίσης, οι επαφές με ξένους ελευθεριακούς εσπεραντιστές, συμπεριλαμβανομένου του Κινέζου αναρχικού, Lu Chen Bo, και του Ιάπωνα αναρχικού, Taiji Yamaga, οδήγησαν σε μια αυξημένη συνεργασία. Το 1963 ο Vivancos θα συνεργαστεί με τον Taiji Yamaga για να μεταφράσει το Dao de Qing του Laozi στα ισπανικά με τίτλο «Libro del Camino y de la Virtud».
Το 1954 ο Vivancos μετανάστευσε στον Καναδά και θα παραμείνει κάτοικος του Τορόντο μέχρι το θάνατό του. Αλλά ενώ βρισκόταν στον Καναδά διατήρησε τη δέσμευσή του στους σκοπούς του και την αντίθεσή του στον Φράνκο. Έγινε μέλος της ADEC (Asociacion Democratica Espahola Canadiense) μιας ομάδας αντιφρανκιστών Ισπανών μεταναστών και εξόριστων, παρακολουθώντας διαδηλώσεις και οργανώνοντας συναντήσεις. Ο Vivancos επέστρεφε τελικά στην Ισπανία το 1976 μετά από 37 χρόνια εξορίας όταν το φρανκικό καθεστώς έδωσε τη θέση του στη δημοκρατική μετάβαση και θα επέστρεφε στην Ισπανία και την Καταλονία σε πολλές περιπτώσεις. Το 1986 έδωσε μια διάλεξη στο 59ο Συνέδριο του SAT στο San Cuget για την 50ή επέτειο του ισπανικού εμφυλίου πολέμου, αντλώντας σε μεγάλο βαθμό από τις αναμνήσεις του για την ατμόσφαιρα και τις συνθήκες της Βαρκελώνης και της Ισπανίας το 1936.
Στο τέλος της ζωής του, ο Vivancos έλαβε πολλές διακρίσεις από το SAT και την ευρύτερη κοινότητα της Εσπεράντο, και με σχεδόν εκατό χρόνια αφοσιωμένης δραστηριότητας στην πρώτη γραμμή, δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί. Αλλά βρίσκω επίσης τη γραφή του και τον τρόπο με τον οποίο μπόρεσε να χρησιμοποιήσει την Εσπεράντο για να υποστηρίξει τους στόχους της διεθνούς αλληλεγγύης και της ελευθεριακής αντίστασης, επίσης αρκετά εμπνευσμένα. Είπα στην αρχή ότι ο Vivancos είναι ελάχιστα γνωστός στην Αγγλόσφαιρα, ελπίζω να το διορθώσω. Εκτός από τη σύνταξη αυτού του σύντομου βιογραφικού-μνημείου, μεταφράζω επίσης τα εσπεράντο κείμενά του στα αγγλικά και ελπίζω ότι και άλλοι θα εμπνευστούν.
2021
*Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
