(Προοίμιο)
Αυτό το χρονολόγιο είναι μια προσπάθεια να μας φέρει όσο το δυνατόν πιο κοντά στην αλληλουχία των γεγονότων που οδήγησαν στη διάσπαση του 1945 στις τάξεις εκείνων των Βρετανών αναρχικών που επικεντρώθηκαν στην ή γύρω από την Αναρχική Ομοσπονδία (ΑΟ). Νομίζω ότι μπορούμε να υποθέσουμε ότι η Ομάδα της Freedom (Freedom Press Group - FPG) αποσχίστηκε από την Αναρχική Ομοσπονδία τον Ιανουάριο του 1945 ως αποτέλεσμα των συνεχιζόμενων εντάσεων εντός της Ομοσπονδίας, μετά τις οποίες έλαβαν χώρα ενέργειες και διαφωνίες σχετικά με το σε ποιον ανήκε τι από τα περιουσιακά στοιχεία της οργάνωσης. Το Δελτίο της Αναρχικής Ομοσπονδίας (Ομάδα του Λονδίνου) εμφανίστηκε τον Μάρτιο του 1945 και φαίνεται να είναι η πρώτη επίσημη δημοσίευση των αντιτιθέμενων στην FPG και των υποστηρικτών τους στην Αναρχική Ομοσπονδία.
Το πρώτο τεύχος της “Direct Action” (Άμεση Δράση) εμφανίστηκε τον Μάιο του 1945 και κάποια στιγμή μετά από αυτό οι αντίπαλοι της FPG μετονομάζουν την Αναρχική Ομοσπονδία, σε Αναρχική Ομοσπονδία Βρετανίας (Anarchist Federation of Britain - AFB) με το όνομα αυτό να εμφανίζεται πάνω από το πανό της “Direct Action” του Ιουνίου 1945. Η Αναρχική Ομάδα του Λονδίνου (London Anarchist Group - LAG) πραγματοποίησε την πρώτη της συνάντηση τον Ιούνιο του 1945 (ενημερωτικό έγγραφο της LAG προς τη Συνδιάσκεψη του Μαρτίου 1946) και η Ένωση Αναρχικών Ομάδων (Union of Anarchist Groups - UAG) ιδρύθηκε κάποια στιγμή στις 1-2 Δεκεμβρίου 1945 ("Freedom Through Anarchism" 15 Δεκεμβρίου 1945). Και οι δύο αυτές οργανώσεις υποστήριζαν την FPG. Τέλος, τον Απρίλιο του 1949 στάλθηκε μια επιστολή σε ενδιαφερόμενους συντρόφους από την Αναρχική Ομοσπονδία Βρετανίας, η οποία πρότεινε τη δημιουργία της Συνδικαλιστικής Εργατικής Ομοσπονδίας και δημιουργήθηκε το τοπίο του βρετανικού αναρχισμού που θα διαρκούσε για μερικές δεκαετίες.
Το χρονολόγιο, λοιπόν, καλύπτει γεγονότα πριν από τον Ιανουάριο του 1945 που οδήγησαν στη διάσπαση και, σε κάποιο βαθμό, γεγονότα που έλαβαν χώρα μετά τη διάσπαση. Συμβουλευτήκαμε σημαντικό υλικό πρωτογενών πηγών και από τις δύο πλευρές της διάσπασης -την Freedom Press και τη νεοσύστατη AFB- και το χρησιμοποιήσαμε για να καταρτίσουμε ένα ομολογουμένως πρόχειρο χρονολόγιο των γεγονότων.
Το υλικό αυτό βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη της Kate Sharpley, καθώς και στα ντοκουμέντα του Vernon Richards που βρίσκονται στο IISH στο Άμστερνταμ και στο Public Records Office στο Λονδίνο. Για οποιονδήποτε λόγο, οι συνθήκες της διάσπασης δεν φαίνεται να δημοσιεύτηκαν στο "War Commentary", με μόνο το "The Word" του Guy Aldred τον Μάιο του 1945 να δίνει δημοσιότητα μετά τη δίκη των συντακτών του "War Commentary" τον Απρίλιο του 1945. Εξαιτίας αυτού, τα πρωτογενή έγγραφα απέκτησαν πρόσθετη σημασία.
Θα πρέπει ωστόσο να είμαστε προσεκτικοί. Αυτά τα πρωτογενή έγγραφα δεν μπορούν να μας πουν τα πάντα. Οι προσωπικότητες και οι προσωπικές εντάσεις συχνά εξαφανίζονται στα πρακτικά και τις εκθέσεις και μπορεί να είναι σημαντικοί παράγοντες που καθορίζουν τα γεγονότα. Είναι επίσης πολύ πιθανό να υπάρχουν κάπου άλλα έγγραφα που περιμένουν να βρεθούν. Συμβουλευτήκαμε επίσης τις γραπτές αναμνήσεις ανθρώπων που συμμετείχαν κεντρικά ή περιφερειακά στα γεγονότα και τις συγκρίνουμε με αυτά που μας λένε τα πρωτογενή έγγραφα. Αυτές οι αναμνήσεις γράφτηκαν και αφηγήθηκαν μεταξύ τριάντα και εβδομήντα ετών μετά τη διάσπαση και διαφέρουν πολύ ως προς τις ερμηνείες των γεγονότων.
Όποια και αν είναι τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουμε, μπορεί να μην είναι ποτέ οριστικά. Άλλωστε υπάρχουν επιστολές το 1944-45 από ανθρώπους σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο που ρωτούν τι συμβαίνει σε σχέση με τις εντάσεις στο κίνημα. Αν δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι συνέβαινε, είναι απίθανο να μπορέσουμε να σχηματίσουμε μια πλήρη εικόνα των γεγονότων και των συναισθημάτων. Το μόνο που μπορούμε να προσπαθήσουμε να κάνουμε είναι να πλησιάσουμε λίγο πιο κοντά στο τι συνέβαινε κατά τη διάρκεια εκείνων των παράξενων πολεμικών χρόνων. Άλλωστε αυτή η διάσπαση δημιούργησε ένα τοπίο για τον βρετανικό αναρχισμό που θα διαρκούσε για τουλάχιστον πενήντα χρόνια, αν όχι περισσότερο.
Μερικά σημεία και ερωτήσεις που θα μπορούσαν να βοηθήσουν τον αναγνώστη ή, τουλάχιστον, να δώσουν υλικό για συζήτηση:
Η Αναρχική Ομοσπονδία που σχηματίστηκε τον Απρίλιο του 1940 φαίνεται ότι είχε τρεις κύριες περιοχές υποστήριξης, δηλαδή το Λονδίνο, τη Γλασκώβη και το Kingston Upon Thames. Υπήρχαν κάποιοι υποστηρικτές στο Bristol και πολλά άλλα άτομα σε όλη τη χώρα. Οι αριθμοί είναι δύσκολο να προσδιοριστούν, αλλά μια πηγή αναφέρει ότι η εφημερίδα "War Commentary" (που συχνά περιγράφεται από ορισμένους αναρχικούς της εποχής ως η εφημερίδα της Αναρχικής Ομοσπονδίας) είχε κυκλοφορία περίπου 2.000 ατόμων και το δελτίο Workers in Uniform είχε κυκλοφορία διπλάσια. (βλ. "Δεν μπορούσα να ζωγραφίσω χρυσούς αγγέλους". Σελ. 95.) Ο κατάλογος των συνδρομητών που έχουμε στο KSL φαίνεται κάπως μικρότερος, αλλά αυτός ο κατάλογος μπορεί κάλλιστα να είναι υποσύνολο ενός μεγαλύτερου. Φυσικά, δεν θα ήταν όλοι οι συνδρομητές στην Αναρχική Ομοσπονδία. Στο "Revived 45" ο Philip Sansom προτείνει ότι περίπου 200 άτομα στις ένοπλες δυνάμεις ήταν συνδρομητές στο "War Commentary". Θα ήταν επίσης χρήσιμο σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι η διάσπαση επηρέασε κάποιους αναρχικούς που δεν ήταν στην Ομοσπονδία.
Πολλές από τις περιγραφές που παρατίθενται παρακάτω δίνουν έμφαση σε ορισμένα γεγονότα και παραλείπουν εντελώς κάποια άλλα. Ένα γεγονός ιδιαίτερα στις πρωτογενείς πηγές που διαθέτουμε, το οποίο φαίνεται ότι άφησε άσχημα αισθήματα μεταξύ των μελών της Ομοσπονδίας, τα οποία μπορεί να τροφοδότησαν μετέπειτα εντάσεις, ήταν η υπόθεση του Desmond Fenwick, ο οποίος φέρεται να πιάστηκε να κλέβει χρήματα που έστελναν συνδρομητές και υποστηρικτές στο γραφείο Freedom Press από τον Μάιο του 1942 και μετά. Ο Albert Meltzer αναφέρει παρεμπιπτόντως τον Fenwick, αλλά απ' όσο μπορούμε να πούμε κανείς άλλος δεν το κάνει. Η υπόθεση του Fenwick και τα επακόλουθα της αποπομπής του από την Αναρχική Ομοσπονδία αναφέρθηκε από τη Marie-Louise Berneri ως μια από τις κύριες αιτίες δυσφορίας εντός της Ομοσπονδίας και ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους η ίδια αποχώρησε από την οργάνωση το 1944.
Αποδείχθηκε αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί η σχέση της Freedom Press Group (FPG) με την Αναρχική Ομοσπονδία. Κατά καιρούς, στα ντοκουμεντα που διαθέτουμε, φαίνεται να είναι μια ομάδα εντός της Αναρχικής Ομοσπονδίας του Λονδίνου, αλλά παραμένει σημαντική αβεβαιότητα ως προς το ποια ήταν αυτή η σχέση με την οργάνωση και αν οι άνθρωποι εκείνη την εποχή θεωρούσαν ή όχι το "War Commentary" ως όργανο της Αναρχικής Ομοσπονδίας και, ως εκ τούτου, ουσιαστικά ανήκε στην Ομοσπονδία. Γνωρίζουμε ότι η FPG εξέδιδε το “War Commentary" και διάφορα βιβλία και φυλλάδια. Γνωρίζουμε επίσης ότι έκαναν τακτικά εκκλήσεις για χρήματα για την έκδοση του “War Commentary” και, μετά τον βομβαρδισμό των εγκαταστάσεων της Freedom Press τον Μάιο του 1941, η FPG δημιούργησε ένα ταμείο ανασυγκρότησης. Ίδρυσε επίσης τους Friends of Freedom Press τον Σεπτέμβριο του 1941 με έναν από τους σκοπούς του να είναι η παροχή χρηματοδότησης για να βοηθήσει στην έκδοση των εκδόσεων του Freedom Press. Η FPG, προφανώς, δημοσίευε σχολαστικά στην εφημερίδα κάθε δωρεά που ελάμβανε για το “War Commentary" ή το ταμείο ανασυγκρότησης κ.λπ. αλλά φαίνεται ότι κάποιοι (Tom Brown κ.λπ.) δεν ήταν σίγουροι για το πού πήγαιναν πραγματικά τα χρήματα και υποπτεύονταν ότι ο Vero (Vernon Richards) και η Marie-Louise, για παράδειγμα, τα χρησιμοποιούσαν για να ζουν από το κίνημα. Ο Albert Meltzer, πάντως, στο "The Anarchists in London, 1935-1955" αναφέρει ότι μόνο ο John Hewetson και η Marie-Louise Berneri ήταν εργαζόμενοι πλήρους απασχόλησης στο "War Commentary" (απλήρωτοι;) Φαίνεται ότι για κάποιο διάστημα του πολέμου ο Vero εργαζόταν ως μηχανικός για τον υπόγειο σιδηρόδρομο του Λονδίνου και το βρετανικό σιδηροδρομικό δίκτυο (βλ. τις νεκρολογίες του στους "The Times" της 12/12/2001 και στον "The Guardian" της 4ης Φεβρουαρίου 2002, την τελευταία έγραψε ο Colin Ward).
Ακόμα, ο ρόλος που διαδραμάτισαν ορισμένοι Ισπανοί αναρχικοί στη διάσπαση πρέπει να εξεταστεί προσεκτικά και πρέπει να γίνει περισσότερη δουλειά σχετικά με την επίδραση που είχαν στο βρετανικό κίνημα. Φαίνεται ότι κάποιοι από τους εξόριστους Ισπανούς προφανώς αισθάνθηκαν ότι η FPG δεν τους είχε δεχτεί φιλόξενα. Αυτό το αίσθημα μπορεί να προέκυψε επειδή η FPG δεν παρείχε χώρο στα γραφεία της FPG για να εργαστούν οι Ισπανοί αναρχικοί, αφού ρωτήθηκαν αν αυτό ήταν δυνατό. Πρέπει επίσης να καταλάβουμε ότι η FPG ήταν σθεναρά αντιπολεμική και αντιμιλιταριστική. Στους "Στόχους και Αρχές" τους (1943) μπορούμε να διαβάσουμε ότι "Είμαστε αντίθετοι στον πόλεμο ως αποτέλεσμα των συγκρουόμενων συμφερόντων των αντίπαλων ιμπεριαλισμών". Ορισμένοι από τους Ισπανούς αναρχικούς που έγιναν μέλη της Ομοσπονδίας υποστήριξαν την πολεμική προσπάθεια των Συμμάχων με την ελπίδα ότι η ήττα του Χίτλερ θα οδηγούσε στην ήττα του Φράνκο. Μια τέτοια στάση ήταν ένας από τους λόγους για τους οποίους ο Άλμπερτ Μέλτζερ παραιτήθηκε από την AF υποστηρίζοντας ότι η Ομοσπονδία είχε διαφορετικές αρχές από αυτήν στην οποία είχε ενταχθεί. Γνωρίζουμε ότι, μετά την επισημοποίηση της διάσπασης, μόνο μια μειοψηφία συμμάχησε με την FPG και την Αναρχική Ομάδα του Λονδίνου.
Στο βιβλίο “A Beautiful Idea” (σελ. 77) ο Clifford Holden αναφέρεται ότι έβαλε ένα όπλο στο κεφάλι της Marie-Louise Berneri και την οδήγησε σε μια τράπεζα για να εξαργυρώσει μια επιταγή το βράδυ της 30ής Ιανουαρίου 1946. Σύμφωνα με το ενημερωτικό έγγραφο που παρουσιάστηκε στη συνάντηση της 30ής Μαρτίου στο Kingsway Hall τα άτομα που μπήκαν στο διαμέρισμα των Berneri και Richards εκείνο το βράδυ για να διεκδικήσουν εκ νέου τα χρήματα για ένα αντιγραφικό μηχάνημα ήταν οι Ken Hawkes και Tom Brown (και οι δύο από το Λονδίνο) και οι Bill Borland και Tom Reilly από τη Γλασκώβη. Δεν έγινε καμία προσπάθεια εξαργύρωσης της επιταγής για λίγες ημέρες και η προσπάθεια αυτή οδήγησε σε ένα άλλο σημαντικό περιστατικό. Ο George Woodcock στο "Half A Life of Editing" υποδηλώνει ότι ορισμένα από τα άτομα (οι άνδρες από τη Γλασκώβη πιθανώς) ήταν μέλη του IRA ή κοντά σε αυτόν. Αν μη τι άλλο, αυτή η ιστορία αντανακλά το πόσο εύκολο είναι για τους μύθους να αναπτυχθούν ανεξέλεγκτα και να εμφανιστούν ως "γεγονός" μόλις δημοσιευτούν.
Δεύτερον, ένας προφανώς βασικός παράγοντας -ο George Woodcock- λείπει από μεγάλο μέρος της τεκμηρίωσης που διαθέτουμε. Οι ανησυχίες σχετικά με τη χρηματοδότηση του περιοδικού του "Now", οι οποίες εμφανίζονται τόσο στο έργο του Albert Meltzer όσο και αναφέρονται στα γραπτά του ίδιου του Woodcock, δεν αντικατοπτρίζονται στα σύγχρονα έγγραφα που έχουμε βρει. Είναι ο Richards και ο Hewetson που φαίνεται να προσελκύουν την οργή όσων αντιτίθενται στην FPG και είναι ο Richards που θέλει να πιέσει την υπόθεση της FPG με την ομάδα της Γλασκώβης της Ομοσπονδίας, για παράδειγμα, όπου υποστηρίχθηκε από τον Albert Meltzer. Ο Woodcock μάλλον απουσιάζει ως στόχος κριτικής ή υποστήριξης ή ως παρουσία στις συναντήσεις, όπως και η Peta Edsall και η σύντροφος του Woodcock, Ingeborg Roskelly, που ήταν επίσης μέλη της FPG. Εμφανίζεται, ωστόσο, στις εκθέσεις της Ειδικής Υπηρεσίας, όπως και οι Edsall και Roskelly.
Προφορικές αναμνήσεις και διάφορες αφηγήσεις για τα γεγονότα που έλαβαν χώρα μπορούν να βρεθούν στα:
-Colin Ward “Witness for the Prosecution” in “Wildcat Inside story” No 1:London, 1974
-Albert Meltzer “The Anarchists in London, 1935-1955”. Sanday: Cienfuegos Press, 1976
-Albert Meltzer “The Anarchists in London, 1935-1955” London: Freedom Press, 2018 (this edition has a two-page epilogue written in 2018 by Freedom Press)
-Charlie Baird Transcript of interview. http://libcom.org/history/anarchism-1940s-glasgow. 1977
-George Woodcock “Half A Life of Editing” in “The Sewanee Review”, Vol 89,No.3. Summer 1981.
-George Woodcock “Letter To The Past”. Toronto: Fitzhenry and Whiteside, 1982.
-Philip Sansom “Freedom Press and the Anarchist Movement in the 50s and 60s” in “Freedom / a hundred years”. London: Freedom Press, 1986.
-Philip Sansom “Revived 45: Anarchists Against the Army” in “The Raven Anarchist Quarterly” No. 29: Freedom Press London, 1995.
-Albert Meltzer “I Couldn’t Paint Golden Angels: Sixty Years of Commonplace Life and Anarchist Agitation”. Edinburgh, London and San Francisco: AK Press/Kate Sharpley Library. 1996.
-Clifford Holden “Work In Progress” 2006 (See http://www.cliffholden.co.uk/documents_1999_10.shtml)
-Donald Rooum “A Short History of Freedom Press” in “Freedom” Nov 2011- March 2012 (5 issues.
-Carissa Honeywell “Anarchism and the Warfare State: The Prosecution of the ‘War Commentary’ Anarchists.” in International Review of Social History vol 60,issue 2, August 2015. https://libcom.org/history/anarchism-british-warfare-state-prosecution-war-commentary-anarchists-1945
-Rob Ray “A Beautiful Ideal: History of the Freedom Press Anarchists”. London: Freedom Press, 2018.
-David Goodway, “Introduction” in Vernon Richards “Lesson of the Spanish Revolution, 1936-39”. Oakland and London: PM Press/Freedom Press, 2019.
Πολλές από αυτές τις αναφορές είναι αυτοβιογραφικές αναμνήσεις, αλλά οι Honeywell και Ray έχουν προσπαθήσει να γράψουν ιστορικές αφηγήσεις που συζητούν και εξηγούν ορισμένα από τα γεγονότα που έλαβαν χώρα το 1944 και το 1945, αντλώντας συχνά από τις πηγές που περιγράφονται παραπάνω. Οι οξυδερκείς αναγνώστες θα παρατηρήσουν επίσης ότι υπάρχουν πολυάριθμες αναφορές στον Albert Meltzer σε όλο το χρονολόγιο. Ελπίζουμε ότι αυτό θα δώσει πληροφορίες για ένα ξεχωριστό έργο που θα επανεξετάσει τη ζωή και τα γραπτά του Albert, οπότε αδράξαμε την ευκαιρία να προσπαθήσουμε να χτυπήσουμε δύο τρυγόνια με ένα χρονολόγιο.
Οποιεσδήποτε διορθώσεις/προστιθέμενες πληροφορίες/γενικά σχόλια θα ήταν περισσότερο από ευπρόσδεκτα. Εκτός από τη συνεχή αναθεώρηση όλων των πληροφοριών εδώ -πρέπει να προσθέσουμε λεπτομέρειες για τον John Olday, για παράδειγμα- το επόμενο βήμα μας θα είναι να παράσχουμε έναν βιογραφικό κατάλογο που θα περιλαμβάνει πολλούς από τους ανθρώπους που εμπλέκονται στη διάσπαση, έστω και περιφερειακά.
*Το κειμενο αυτό εμφανίστηκε ως εισαγωγή τον Απρίλιο του 2020. Η πιο πρόσφατη έκδοση τιυ χρονολογίου είναι εδώ: http://katesharpleylibrary.pbworks.com/w/page/139511268/The%201945%20split%20in%20British%20anarchism Μετάφραση: Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης.
