Μια σύντομη μελέτη-παρουσίαση της εξέγερσης των ανθρακωρύχων στις Αστούριες της Ισπανίας το 1934. Αρχίζοντας ως μέρος μιας πανεθνικής γενικής απεργίας, η εξέγερση εξελίχθηκε σε μια από πιο εκτεταμένες εξεγέρσεις στην προεπαναστατική περίοδο.
Οι εκλογές του 1933 στην Ισπανία σήμαναν μια μεγάλη νίκη της δεξιάς, η οποία είχε ως εκπρόσωπό της την Confederación Española de Derechas Autónomas (CEDA), μια συσπείρωση κυρίως καθολικών συντηρητικών ομάδων και μοναρχικών. Με ηγέτη τον José María Gil-Robles, η CEDA συμμάχησε γρήγορα με το Ριζοσπαστικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα που είχε ηγέτη τον Alejandro Lerroux. Προωθώντας τον Lerroux στο πόστο του πρωθυπουργού έτσι ώστε να μη βλαφτούν οι φιλελεύθερες ισορροπίες στη Συνταγματική Βουλή (Cortes) – καθώς αρκετοί φιλελεύθεροι ήσαν αρκετά επιφυλακτικοί για τις πράξεις του συχνά υπερ-αντιδραστικού Robles – η CEDA και το Ριζοσπαστικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα βρέθηκαν γρήγορα εν μέσω εσωτερικών διαμαχών, με αποτέλεσμα την πρόωρη κατάρρευση και πτώση της κυβέρνησης Lerroux, η οποία αντικαταστάθηκε από μια άλλη υπό τον Ricardo Samper, επίσης από το Ριζοσπαστικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα.
Συνεχίζοντας και τον επόμενο χρόνο, η διαμάχη στους κόλπους του κυβερνητικού συνασπισμού έφτασε στο αποκορύφωμά της με την έναρξη της λειτουργίας των Cortes την 1η Οκτώβρη 1934. Αφού το Ριζοσπαστικό Ρεπουμπλικανικό Κόμμα αρνιόταν επί ένα χρόνο να δώσει υπουργεία στην CEDA, η κυβέρνησή του τελικά κατέρρευσε μετά από ολοένα αυξανόμενη πίεση από τη δεξιά. Ζητήθηκε από τον Lerroux να σχηματίσει νέα κυβέρνηση, ο οποίος τώρα δεν είχε άλλη επιλογή από το να δώσει 3 υπουργεία στην CEDA.
Βλέποντας ότι η δεξιά αυτή κυβέρνηση δεν ήταν παρά τα πρώτα βήματα προς το φασισμό, οι σοσιαλιστές του Partido Socialista Obrero Español (PSOE – Ισπανικό Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα) και η συνδικαλιστική τους παράταξη Unión General de Trabajadores (UGT – Γενική Ένωση Εργατών), άρχισαν να διαμορφώνουν και να προτείνουν τρόπους για τη συγκρότηση μιας συμμαχίας της αριστεράς και των συνδικαλιστικών οργανώσεων της Ισπανίας. Αυτή η Alianza Obrera (Εργατική Συμμαχία), κάτι παρόμοιο με το Λαϊκό Μέτωπο στη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες στη δεκαετία του 1930, συνάντησε την απαξίωση της αναρχοσυνδικαλιστικής ομοσπονδίας Confederación Nacional del Trabajo (CNT). Κουρασμένη από προηγούμενες βραχύβιες συμμαχίες συχνά με τους οπορτουνιστές σοσιαλιστές, η CNT δεν ευνοούσε μια τέτοια προσπάθεια, αν και μερικά πιο μετριοπαθή τμήματά της έβλεπαν με περισσότερο ενθουσιασμό μια τέτοια προοπτική.
Αποφασίστηκε, λοιπόν, από την UGT στο όνομα της Alianza Obrera να κηρυχθεί απεργία σε απάντηση στον διορισμό των 3 υπουργών της CEDA. Η CNT, δύσπιστη με τους σοσιαλιστές υποδέχτηκε την απόφαση με επιφυλακτικότητα. Ωστόσο, την νύχτα πριν την προτεινόμενη ημέρα για την απεργία, η αστυνομία επιτέθηκε σε αρκετά γραφεία και εργατικά κέντρα της CNT σε όλη την Καταλωνία και συνέλαβε εκατοντάδες αναρχικούς. Προσπάθειες να ανοίξουν με τη χρήση βίας ξανά τα εργατικά αυτά κέντρα στη Βαρκελώνη αντιμετωπίστηκαν ένοπλα από τους κρατικούς μηχανισμούς, που είχαν ως βοηθούς τους παραστρατιωτικούς κύκλους του μεγαλύτερου καταλάνικου εθνικιστικού κόμματος Esquerra. Ο Dencàs, ηγέτης του Esquerra, λίγο μετά κατήγγειλε τους αναρχικούς και παρότρυνε την αστυνομία και τους παρακρατικούς κύκλους να λάβουν μέτρα εναντίον τους. Απογοητευμένη από την απεργία και φοβούμενη νέες επιθέσεις εναντίον της από την αστυνομία, η CNT κάλεσε τα μέλη της να επιστρέψουν στις εργασίες τους και έτσι η απεργία απέτυχε στην Καταλωνία.
Αλλά και στις άλλες περιοχές της χώρας τα πράγματα δεν πήγαν καθόλου καλά με την απεργία. Ο φτωχός συντονισμός και η αστυνομική καταστολή, καθώς ειδικά στη Μαδρίτη συνελήφθη ολόκληρη η ηγεσία των σοσιαλιστών, είχαν ως αποτέλεσμα την αποτυχία της απεργίας. Ως αποτέλεσμα, οι φτωχά εξοπλισμένοι εργάτες της CNT της πρωτεύουσας αφέθηκαν στη μοίρα τους. Οι επανειλημμένες επιθέσεις της αστυνομίας και η απροθυμία των σοσιαλιστών να συντονιστούν αποτελεσματικά, τους ανάγκασαν να επιστρέψουν στις εργασίες τους. Μια ύποπτη παρεμπόδιση από κυβερνητικά στρατεύματα προώθησης προς τη Μαδρίτη όπλων που τόσο χρειάζονταν, ενίσχυσε τις καχυποψίες της CNT για τους σοσιαλιστές.
Αλλά ενώ η απεργία απέτυχε σε όλη σχεδόν την Ισπανία, οι ανθρακωρύχοι στις Αστούριες άρπαξαν τα λιγοστά όπλα που διέθεταν αποφασισμένοι να συνεχίσουν την απεργία. Η επαρχία αυτή ήταν ανέκαθεν ένα από τα προπύργια της UGT, αν και η CNT είχε, επίσης, αξιοσημείωτη επιρροή. Γνωστή ως από τις μετριοπαθείς τάσεις της συνομοσπονδίας, η CNT στις Αστούριες ήταν επί χρόνια στην πρώτη γραμμή των καλεσμάτων για συνεργασία CNT και UGT. Ίσως αυτή η έλλειψη ανταγωνισμού (σε σύγκριση με τις σχέσεις μεταξύ των δύο εργατικών οργανώσεων σε άλλα μέρη της χώρας) καθώς και η ιστορία κοινής δράσης στην επαρχία αυτή, συνεισέφεραν αρκετά στη συνεργασία μεταξύ των ανθρακωρύχων και των δύο οργανώσεων κατά τη διάρκεια της εξέγερσης. Η απεργία άρχισε στις 4 Οκτώβρη 1934 και την ίδια νύχτα οι ανθρακωρύχοι είχαν ήδη καταλάβει τις μικρές πόλεις κατά μήκος των ποταμών Aller και Nalón, επιτιθέμενοι και στις τοπικές αστυνομικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Την επόμενη μέρα φάλαγγες ανθρακωρύχων εισέβαλαν στο Oviedo, πρωτεύουσα της περιφέρειας. Με την εξαίρεση δυο στρατοπέδων όπου οι μάχες με τον στρατό συνεχίζονταν, η πόλη καταλήφθηκε από τους εξεγερμένους στις 6 Οκτώβρη.
Οι σκληρές μάχες συνεχίστηκαν και τις επόμενες μέρες καταλήφθηκαν αρκετές κωμοπόλεις, συμπεριλαμβανομένου και του μεγάλου βιομηχανικού κέντρου La Felguera. Σε αρκετές πόλεις και κωμοπόλεις συγκροτήθηκαν συνελεύσεις πόλης ή επαναστατικές επιτροπές και ήταν στη λειτουργία αυτών των οργάνων που άρχισαν να γίνονται εμφανείς οι πρακτικές διαφορές ανάμεσα στους αναρχικούς και τους σοσιαλιστές. Στις περιοχές που βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των αναρχικών, λαϊκές συνελεύσεις των βιομηχανικών εργατών (ή αγροτών στις αγροτικές περιοχές) οργάνωναν βασικά πράγμα όπως τη διανομή τροφίμων. Σε αντίθεση, στις περιοχές κάτω από τον έλεγχο των σοσιαλιστών συγκροτήθηκαν συγκεντρωτικές επιτροπές οι οποίες επέτρεπαν την ανάληψη των όποιων αποφάσεων μόνο από τους τοπικούς γραφειοκράτες της UGT. Συχνά αποκλείοντας από τις επιτροπές εκπροσώπους που ανήκαν στην CNT, οι σοσιαλιστές έκαναν τα πάντα για να κρατήσουν την απεργία και την εξέγερση υπό τον έλεγχό τους κι αυτό ήταν ένας από τους αποφασιστικούς παράγοντες που οδήγησαν στην ήττα της απεργίας και της εξέγερσης. Παρ’ όλα αυτά, η θέληση της βάσης της UGT για συνεργασία με τη βάση της CNT ήταν εμφανής καθ’ όλη τη διάρκεια των γεγονότων.
Στις 7 Οκτώβρη, εκπρόσωποι των, υπό τον έλεγχο των αναρχικών, πόλεων Gijón και Avilés έφτασαν στο Oviedo ζητώντας άμεσα όπλα για να υπερασπίσουν τις κοινότητές τους από τα κυβερνητικά στρατεύματα. Αλλά αγνοήθηκαν από τους σοσιαλιστές και επέστρεψαν στις κοινότητές τους με άδεια χέρια. Λόγω της έλλειψης ακόμα και του βασικού οπλισμού για την άμυνα ενάντια στους κυβερνητικούς, οι πόλεις Gijón και Avilés έπεσαν την επόμενη κιόλας μέρα στα χέρια του στρατού. Τις επόμενες μέρες, οι συνεχείς βομβαρδισμοί από πολεμικά πλοία από τα δύο λιμάνια, έκριναν τη τύχη της εξέγερσης στις Αστούριες και η εξέγερση συντρίφτηκε, αφήνοντας πίσω της 3.000 ανθρακωρύχους νεκρούς, 35.000 φυλακισμένους μετά το κύμα καταστολής που ακολούθησε.
Η εξέγερση κράτησε μόλις πάνω από 2 βδομάδες και επέδειξε τις ξεκάθαρες διαφορές μεταξύ δυο διαφορετικών μορφών σοσιαλισμού όταν αυτές εφαρμόστηκαν στην πράξη. Ένας παρατηρητής σημείωσε τη διαφορά μεταξύ της σοσιαλιστικής Sama και της αναρχικής La Felguera;
«Η εξέγερση του Οκτώβρη θριάμβευσε αμέσως σε μια πόλη των μεταλλουργών και των ανθρακωρύχων. Η Sama είχε οργανωθεί με στρατιωτικού τύπου μέτρα. Δικτατορία του προλεταριάτου, κόκκινος στρατός, Κεντρική Επιτροπή, πειθαρχία, εξουσία… Η La Felguera επέλεξε τον ελευθεριακό κομμουνισμό: οπλισμένος λαός, ελευθερία, σεβασμός στους τεχνίτες της μεταλλουργικής Duro-Felguera, δημόσια συζήτηση για όλα τα ζητήματα, κατάργηση του χρήματος, ίση κατανομή τροφίμων και ρουχισμού. Ενθουσιασμός και περηφάνια στη La Felguera, μελαγχολία στους στρατώνες της Sama».
Δρώντας ως προπομπός των όσων ακολούθησαν στην Ισπανία τα επόμενα χρόνια, η δραστηριότητα της επιτροπής του Oviedo το 1934 θεωρείται ως τραγικό γεγονός παράλληλο με την όλη στάση της κυβέρνησης του Λαϊκού Μετώπου προς τους αναρχικούς τους πρώτους μήνες του Εμφυλίου Πολέμου. Ωστόσο, η συνεργασία που επιδείχθηκε μεταξύ των εργατών των δύο εργατικών συνομοσπονδιών κατά τη διάρκεια της εξέγερσης, δείχνει σε μικρότερη βέβαια κλίμακα, το πνεύμα αδελφότητας που συνάρπασε τους εργάτες σε όλη την Ισπανία σε λιγότερο από 2 χρόνια μετά, όταν η επανάσταση θα παρέσερνε αρκετές περιοχές της χώρας.
* Πάρθηκε από την ιστοσελίδα της libcom.org. Ελληνική μετάφραση «ούτε θεός-ούτε αφέντης», 7 Γενάρη 2008.
