Αργύρης Αργυριάδης*
"Αν δεν μπορώ να τη χορέψω, δεν είναι η επανάστασή μου..."
(Emma Goldman)
Αν και, σύμφωνα με ορισμένους, ο αναρχισμός ως κοινωνικό κίνημα «σίγησε» κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στην πραγματικότητα δεν έσβησε ούτε και έπαψε ποτέ να υπάρχει. Διότι, η αναρχία δεν είναι ένα «νεανικό φαινόμενο» όπως θέλουν να την εμφανίζουν ούτε αποτελούσε μέρος μιας μητροπολιτικής υποκουλτούρας, τουλάχιστον μέχρι πριν τον Μάη του 1968, όταν ο χαρακτήρας του αλλάζει ριζικά. Μεταπολεμικά, το αναρχικό κίνημα στην Αγγλία και όχι μόνο, μπορεί να ήταν στα «κάτω» του, αλλά ο πυρήνας των ιδεών του συνέχιζε να οπλίζει τις συνειδήσεις των, έστω και λιγοστών, αφοσιωμένων αγωνιστών αυτής της μεγάλης ιδέας. Στο παρόν κείμενο θα ασχοληθούμε με μια άγνωστη πτυχή του αναρχικού κινήματος στο Λονδίνο το 1961.
Τη δεκαετία του ’50, σχεδόν σε όλο τον κόσμο ο αναρχισμός βρισκόταν σε ύφεση, ενώ οι νικητές του πολέμου προετοιμάζονταν για έναν ακόμα πιο «ψυχρό». Στην αντικαπιταλιστική παράταξη κυριαρχούσε ο Λενινισμός σε διάφορες εκδοχές του, ενώ μόλις το 1956 η Ουγγρική Επανάσταση λέρωσε τα σαλόνια των κομματικών σαλονιών, αναδεικνύοντας ότι κάτι συνέβαινε στον παράδεισο του υπαρκτού σοσιαλισμού. Το 1961, η δυναμική αυτή είχε ενταθεί και αρκετοί εγκατέλειπαν το λενινιστικό στρατόπεδο για περισσότερο ελευθεριακά μονοπάτια. Έτσι, ο αγγλικός αναρχισμός συγκέντρωσε πλήθος ιδεαλιστών, οι οποίοι θα στήριζαν την αξιοθαύμαστη εξέλιξη της φιλοσοφίας του τις δεκαετίες του ’60 και του ’70.
Η χοροεσπερίδα του Οκτωβρίου του 1961, για την οποία υπάρχει εκτενής αναφορά στην εφημερίδα Freedom, είναι χαρακτηριστική. Πριν συνεχίσω με την εξιστόρηση, θα ήθελα να σταθώ στην ιστορία του εκδοτικού οίκου Freedom.
Πρόκειται για το ιστορικό και θρυλικό αναρχικό εκδοτικό εγχείρημα που ξεκίνησε το 1886 από μια ομάδα συντρόφων και φίλων, αναρχικών σοσιαλιστών, συμπεριλαμβανομένων της Σάρλοτ Ουίλσον και μεγάλου φιλόσοφου Πέτρου Κροπότκιν. Εκτός από την έκδοση της ομώνυμης εφημερίδας, είναι ένας από τους μεγαλύτερους αναρχικούς εκδοτικούς οίκους στον κόσμο και ένας «επικίνδυνος» και επαναστατικός χώρος που το 1993 δέχθηκε βομβιστική επίθεση από την νεοναζιστική οργάνωση “Combat 18”, και άλλη μια, πιο ισχυρή, το 2013, αλλά επιβίωσε χάρη στην προσωπική εργασία αρκετών συντρόφων που φρόντισαν για την αποκατάσταση των ζημιών.
Επιστρέφοντας στην αναρχική χοροεσπερίδα του 1961, ανάμεσα στους παριστάμενους συναντούμε αρκετές προσωπικότητες του Λονδίνου που συμμετείχαν χωρίς κανένα φόβο: συγγραφείς, ηθοποιοί, αλλά και μουσικοί. Αξίζει να σημειωθεί ότι την εποχή εκείνη οι εκδόσεις Freedom συμμετείχαν στην Ομάδα Αναρχικών του Λονδίνου, η οποία, μολονότι ολιγομελής, ασκούσε σημαντική επιρροή. Όπως ήταν αναμενόμενο, οι πληγές από τη διάσπαση της τότε Αναρχικής Ομοσπονδίας και η δημιουργία της πιο πασιφιστικής – ατομικιστικής Ένωσης Αναρχικών Ομάδων δεν είχαν επουλωθεί. Το εκδοτικό εγχείρημα της Freedom παρέμεινε πιστό στην αναρχοκομμουνιστική παράδοσή του.
Παρ’ όλα τα τεκταινόμενα, όπως διαβάζουμε ο ενθουσιασμός δεν έλειψε και η χοροεσπερίδα του 1961 που διοργανώθηκε στο δημαρχείο του Φούλαμ θα εξελίσσονταν σε ένα ξέφρενο γλέντι, το οποίο άρχισε το βράδυ της Παρασκευής το συνεχίστηκε μέχρι το πρωί του Σαββάτου. Η εκδήλωση είχε ζωντανή μουσική με αρκετά γνωστά ονόματα της εποχής όπως ο Peter Sidney "Mick" Mulligan και η μπάντα του είχε ήδη ανακοινώσει τη διάλυσή της και προτίμησε να παρουσιάσει το κύκνειο άσμα της στη συγκεκριμένη εκδήλωση. Για όσους δεν γνωρίζουν, ο Mick Mulligan ήταν ένας σημαντικός τρομπετίστας της βρετανικής τζαζ, και μόνο παρουσία του θεωρήθηκε κάτι παραπάνω από καλλιτεχνικό γεγονός.
Η συγκεκριμένη χοροεσπερίδα συνέπιπτε με την επέτειο των 75 χρόνων από την ίδρυση της Freedom και οι διοργανωτές είχαν έναν λόγο παραπάνω για να μετατρέψουν την εκδήλωση σε πραγματική «βόμβα». Στην εκδήλωση προσήλθε πλήθος κόσμου ακόμα και από το εξωτερικό. Ανάμεσά τους, η αμερικανικής καταγωγής αναρχική ποιήτρια Dachine Rainer, η οποία τα έχασε από το ετερόκλητο κοινό που γέμισε σχεδόν ασφυκτικά την αίθουσα: τζαζίστες, μουσικολόγοι, παραγωγοί, οικοδόμοι, ψυχολόγοι αλλά και μπίτνικ, νοβελίστες και ποιητές, ακτιβιστές όπως ο Charles Humana, συγγραφέας του Οδηγού των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ακόμα και ο συγγραφέας Alan Sillitoe, το «ατίθασο νιάτο» των fifties. Ο κατάλογος θα μπορούσε να είναι μακρύτερος, συμπεριλαμβάνοντας φοιτητές, γιατρούς και, φυσικά, όλο το προσωπικό των εκδόσεων και της εφημερίδας. Όλοι τους είχαν συγκεντρωθεί αρμονικά σαν μια πραγματική αναρχική συνέλευση.
O George Melly δέχεται συγκινημένος το βραβείο-τσαγιέρα...
Στη σκηνή, η μπάντα του Mulligan και ο τραγουδιστής και διανοούμενος George Melly (ένας γνωστός "προβοκάτορας" ώς το τέλος της ζωής του) ξεσήκωσαν κυριολεκτικά το κοινό και παρέμειναν μέχρι που στην κυριολεξία στέγνωσε το λαρύγγι τους, για να πάρουν τη θέση τους οι Thameside Four, ένα κουαρτέτο folk μουσικής. Ακολούθησε λαχειοφόρος αγορά με έπαθλο ένα μπουκάλι ουίσκι, ενώ χάρισαν στον Melly μια τσαγιέρα, ειδικά κατασκευασμένη για την περίσταση από την αγγειοπλάστρια Frances Sokolov με την επιγραφή «Απαγορέψτε τη Βόμβα». Η Sokolov είχε αρνηθεί να πληρώσει φόρους για πολεμικούς εξοπλισμούς και οι δικαστικοί επιμελητές της είχαν κατασχέσει μια παρόμοια τσαγιέρα από ασήμι. (Στα τέλη της δεκαετίας του '70, η Sokolov και σε προχωρημένη ηλικία, θα γινόταν η θρυλική Vi Subversa, frontwoman του αναρχο-punk συγκροτήματος των Poison Girls. Ο Melly δέχτηκε πολύ συγκινημένος το δώρο, αλλά η ομιλία του ήταν ακόμα πιο εντυπωσιακή επειδή αρκετοί νόμιζαν ότι είχε εκλεγεί προσφάτως δήμαρχος του Φούλαμ, λόγω συνωνυμίας. Το αστείο είναι ότι το 1957, κατά την εναρκτήρια ομιλία του ο νεοεκλεγείς δήμαρχος της πόλης, David Shopland, είχε δηλώσει στο έκπληκτο ακροατήριό του ότι ασπαζόταν την αναρχία – και αυτό αρκετό καιρό πριν οι εκδόσεις Freedom στεγασθούν για λίγο εκεί προτού τελικά μετακομίσουν οριστικά στο Whitechapel.
Όμως στην εκδήλωση σημειώθηκαν και αρκετές απουσίες. Ανάμεσα στους αναρχικούς που δεν μπόρεσαν να παραστούν ήταν η αναρχοφεμινίστρια Lillian Wolfe, μια συνεργάτιδα της Freedom μέχρι το τέλος της ζωή της. Συντροφικούς χαιρετισμούς έστειλαν οι Alex Comfort (ο πασίγνωστος επιστήμονας και αντιρρησίας συνείδησης, συγγραφέας του πρωτοποριακού για την εποχή του βιβλίου ‘Η Χαρά του Σεξ’) και ο φιλόσοφος Herbert Read. (Αξίζει να αναζητήσετε το έργο του τελευταίου που έχει μεταφρασθεί και στα ελληνικά). Αξίζει επίσης να σημειωθεί ο χαιρετισμός που απέστειλε λίγο πριν πεθάνει ο Augustus Edwin John, ίσως ο γηραιότερος αναγνώστης της Freedom την εποχή εκείνη, αναφέροντας σημαντικές στιγμές από τη σχέση του με τον Κροπότκιν και καταδεικνύοντας τις ρίζες που είχαν οι αναρχικές ιδέες στην Αγγλία. Όπως τόνισαν σαρκαστικά οι ίδιοι οι οργανωτές: «Κανείς δεν σκέφτηκε να στείλει μια πρόσκληση στο Χόλιγουντ, στην Αλεξάνδρα, την κόρη του Κροπότκιν, αλλά έτσι και αλλιώς δεν θα ερχόταν» (Η κόρη του Κροπότκιν είχε ακολουθήσει τον δικό της δρόμο στο lifestyle στην Αμερική, μακριά από τις ιδέες του πατέρα της). Τη νύχτα διαδέχθηκε το πρωί του Σαββάτου, όταν ολοκληρώθηκε η εκδήλωση.
Παρόμοιες εκδηλώσεις πραγματοποιούνταν κάθε χρόνο για αρκετά χρόνια ακόμα, όπως εξιστορούνται τόσο στην εφημερίδα Freedom όσο και στο περιοδικό Anarchy που εξέδωσε στην συνέχεια ο αείμνηστος Colin Ward (αρχισυντάκτης της Freedom από το 1947 έως το 1960). Φέτος (2021), τα μέλη της εκδοτικής ομάδας Freedom θα γιορτάσουν τα 135 χρόνια από την ίδρυση της εφημερίδας.
Σημ. Προσφάτως έγινε γνωστό ότι οι εκδόσεις Freedom θα μεταφράσουν στα αγγλικά και θα εκδώσουν το βιβλίο του Νίκου Παλαιοκώστα, Μια Φυσιολογική Ζωή (Εκδόσεις των Συναδέλφων) Να ευχηθούμε καλοτάξιδο. Αν κάτι αξίζει ως δίδαγμα μέσα σε μια αήθη εποχή στην οποία ο εγκλεισμός και η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι το κατεξοχήν γεγονός, χοροεσπερίδες σαν της Freedom συνεχίζουν να υπενθυμίζουν ότι οι αναρχικοί αγωνίζονται ώστε ο θάνατος ή το κράτος να μην έχουν καμία εξουσία ούτε να συνιστούν τη φυσιολογική ζωή.
*Ο Αργύρης Αργυριάδης, αφού πρώτα έζησε την συγκλονιστική εμπειρία της συναυλίας του Rory Gallagher στην Νέα Φιλαδέλφεια το 1981, έκτοτε, από μικρή ηλικία τρέχει στα στενά των Εξαρχείων, πιστός στην Ιδέα της ελευθερίας, παραμένει πάντα καταληψίας «τρελός και ευτυχισμένος», υπερασπιστής του Ιστορικού Μείζονος Αναρχισμού και μέλους του Ενός Δυνατού Συνδικάτου. Μισό αιώνα μετά την γέννησή του, έχει αφιερώσει τις σπουδές του στην ιατρική, την ψυχιατρική και την ψυχολογία, στον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση. Όταν δεν διαβάζει επικίνδυνα βιβλία, δεν ακούει παράξενες μουσικές ή να γράφει ακατανόητες ιστορίες στο merlin's, συμμετέχει σε Αυτοργανωμένες Συλλογικότητες Υγείας,συνελεύσεις, πορείες και δράσεις διότι τίποτα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
**Αρχική δημοσίευση στο https://merlins.gr/blog/1822-%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%AD%CF%82-%CF%87%CE%BF%CF%81%CE%BF%CE%B5%CF%83%CF%80%CE%B5%CF%81%CE%AF%CE%B4%CE%B5%CF%82?fbclid=IwAR3BDGkS9mJ5hcxcRCdw7T1tOJKwpq-VsNCBcyePuekt6KbEdQdLr-F6VPI
