Οι αναρχικές ιδέες έφτασαν στην Παλαιστίνη στις αρχές του 20ού αιώνα μέσα από ένα μεγάλο κύμα Εβραίων μεταναστών κυρίως από χώρες της Ανατολικής Ευρώπης (Ρωσία, Λιθουανία, Ουκρανία και Πολωνία). Οι ιδέες του Πέτρου Κροπότκιν και του Λέοντα Τολστόϊ έτυχαν αξιοσημείωτης επίδρασης σε ονομαστούς υποστηρικτές του αριστερού σιωνισμού, ανάμεσα στους άλλους στους Yitzhak Tabenkin, Berl Katzenelson και Mark Yarblum. Ο δε οργανωτής του ιουδαϊκού κινήματος αυτοάμυνας Joseph Trumpeldor, ήρθε αρκετά κοντά στις ιδέες του αναρχοσυνδικαλισμού. Οι αναρχικές ιδέες είχαν, επίσης, αξιοσημείωτη επίδραση στη διαμόρφωση κοινωνικοπολιτικών κινημάτων, όπως τα Poalei Zion, Zeirei-Zion, He-Halutz καιGdud ha-Avoda.
Οι αναρχικοί στην Παλαιστίνη των αρχών του 20ού αιώνα, στη συντριπτική τους πλειοψηφία προερχόμενοι, όπως είπαμε, από την Ανατολική Ευρώπη, δεν είχαν αναπτύξει δεσμούς και επαφές με το αναρχικό κίνημα που χρησιμοποιούσε τη γλώσσα Yiddish και γι’ αυτό υιοθέτησαν τη γλώσσα Hebrew. Στις δεκαετίες 1920 και 1930 όλοι οι αναρχικοί και ελευθεριακοί ζούσαν σε κιμπούτς: για παράδειγμα, ο ονομαστός αναρχικός Aharon Shidlovsky ήταν ένας από τους ιδρυτές του κιμπούτς «Kvutzat Kinneret».
Κατά τη διάρκεια της Ισπανικής Επανάστασης, αρκετοί αναρχικοί από την περιοχή της Παλαιστίνης έτρεξαν με όποιο τρόπο μπορούσαν στην Ισπανία για να πολεμήσουν εναντίον του Φράνκο και του φασισμού μέσα από τις γραμμές της πολιτοφυλακής των αναρχικών οργανώσεων CNT και FAI.
Μέχρι τη δεκαετία του 1940, δεν υπήρξε αναρχική οργάνωση στην Παλαιστίνη και λίγο πριν από την περίοδο αυτή και αμέσως μετά τη συγκρότηση του κράτους του Ισραήλ το 1948, σημειώθηκε συρροή Ευρωπαίων αναρχικών επιζώντων του Ολοκαυτώματος οι οποίοι είχαν μορφωθεί στη γλώσσα Yiddish, και ανάμεσα σε αυτούς ο αναρχισμός είχε μια συγκεκριμένη και αρκετά διακριτή παρουσία.
Ανάμεσα στα τέλη της δεκαετίας του 1940 και των αρχών της δεκαετίας του 1950, οι Εβραίοι οι προερχόμενοι από την Πολωνία συγκρότησαν μια αναρχική ομάδα στο Τελ Αβίβ, της οποίας η κυριότερη φυσιογνωμία ήταν ο Eliezer Hirshauage, συγγραφέας ενός βιβλίου για την ιστορία του πολωνικού αναρχικού κινήματος το οποίο κυκλοφόρησε το 1953.
Επίσης, στις αρχές της δεκαετίας του 1950, μια άλλη φυσιογνωμία αναρχικού ήταν αυτή του Abba Gordin (1887-1964), συγγραφέα και φιλόσοφου και ενός από τους πιο αξιόλογους εκπροσώπους του αναρχικού κινήματος που εκφραζόταν με τη γλώσσα Yiddish. Ο Gordin υπήρξε ένας από τους εμπνευστές του παν-ρωσικού αναρχικού κινήματος καθώς και ένας από τους οργανωτές της Αναρχικής Ομοσπονδίας Μόσχας (1918). Από το 1925 ζούσε στη Νέα Υόρκη όπου είχε μεταναστεύσει και όπου κυκλοφορούσε μια λογοτεχνική και φιλοσοφική επιθεώρηση με τον τίτλο «Yiddishe Shriften» (1936-1957), ενώ είχε και συχνότατη συνεισφορά στο μακροβιότερο αναρχικό περιοδικό, το «Freie Arbeiter Stimme» (1890-1977) το οποίο γραφόταν εξ ολοκλήρου σε γλώσσα Yiddish.
Το 1958, ο Abba Gordin εγκαταστάθηκε στο Ισραήλ, στο Τελ Αβίβ, όπου ίδρυσε έναν αναρχικό κύκλο με το όνομα «Agudath Schochrei Chofesh» (ASHUACH), ενώ δημιούργησε μια βιβλιοθήκη κλασικών αναρχικών έργων στα Yiddish, Hebrew και πολωνικά. Η βιβλιοθήκη αυτή διέθετε, επίσης, μια μεγάλη αίθουσα συνεδριάσεων και συνεδρίων. Ο ίδιος, επιπλέον, άρχισε να εκδίδει μια δίγλωσση (Yiddish και Hebrew) μηνιαία επιθεώρηση με τον τίτλο «Problemen/Problemot», η οποία διήρκεσε από το 1959 έως το 1964.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η ASHUACH είχε περίπου 150 μέλη και προσήλκυε εκατοντάδες ανθρώπους σε συνέδρια και συζητήσεις για τη φιλοσοφία του αναρχισμού. Ανάμεσα στα πιο πολυσυζητημένα θέματα ήταν οι πνευματιστικές ρίζες του αναρχισμού και η σχέση του αναρχισμού με το «Βιβλίο των Προφητειών» (Neviim) και το Qabbalah. Η «Problemen» δημοσίευε, ακόμα, κείμενα και άρθρα σχετικά με την ιστορία του αναρχισμού, τους θρύλους των Hassidic, τη μεσαιωνική Ιουδαϊκή λογοτεχνία και τα επίκαιρα προβλήματα της λογοτεχνίας Yiddish.
Μετά το θάνατο του Abba Gordin, από το 1964 έως το 1971, η επιθεώρηση κυκλοφορούσε υπό τη διεύθυνση του Shmuel Abarbanel. Το 1971, ο Joseph Luden (που είχε γεννηθεί στη Βαρσοβία το 1908) αντικατέστησε τον Shmuel Abarbanel και συνέδεσε την επιθεώρηση με έναν εκδοτικό οίκο που εξέδωσε περίπου 15 περίπου βιβλία και μπροσούρες για θέματα λογοτεχνίας και ποίησης, όλα στα Yiddish. Γι’ αυτό και από τη στιγμή που η «Problemen» κυκλοφορούσε μόνο στα Yiddish, απώλεσε τον τίτλο της στα Hebrew. Ο αριθμός των σελίδων κυμαινόταν σε κάθε τεύχος από 24 σε 36.
Η ASHUACH και το «Problemen» βρίσκονταν σε μόνιμη επαφή με το αναρχικό κίνημα της γλώσσας Yiddish και, συγκεκριμένα, με το «Freie Arbeiter Stimme» της Νέας Υόρκης και το «Dos Freie Wort» του Μπουένος Άιρες. Αλλά, στο μεταξύ, το «Problemen» είχε μετατραπεί σε ένα λιγότερο φιλοσοφικό και περισσότερο λογοτεχνικό περιοδικό και οι αναγνώστες του ανήκαν σε κάθε στρώμα της ισραηλινής; κοινωνίας. Ο συγγραφέας Leonid Podrydchik χαρακτήρισε το «Problemen» ως το καλύτερο ισραηλινό περιοδικό στα Yiddish.
Η ASHUACH σταμάτησε τις δραστηριότητές της στη δεκαετία του 1980. Οι παλιοί αναρχικοί πέθαναν ο ένας μετά τον άλλον και κανείς από τους νέους δεν ήξερε Yiddish. Το τελευταίο τεύχος του «Problemen» κυκλοφόρησε τον Δεκέμβρη του 1989 (ήταν το 165ο τεύχος!). Αργότερα, ο Joseph Luden προσπάθησε να συνεχίσει την παράδοση του «Problemen, κυκλοφορώντας μια νέα επιθεώρηση τη «Freie Stimme», αλλά το μόνο που κατάφερε ήταν να εκδώσει ένα και μοναδικό τεύχος τον Σεπτέμβρη του 1991. Το έντυπο αυτό ήταν η τελευταία αναρχική έκδοση στη γλώσσα Yiddish σε παγκόσμια κλίμακα.
Τέλος, να σημειώσουμε ότι για μια πληρέστερη ενημέρωση όσον αφορά τις διάφορες αναρχικές και ελευθεριακές ιδεολογικές τάσεις (Λαντάουερ, Μπλοχ, Μπούμπερ, Σολέμ, Μπένζαμιν, Λούκατς και άλλων) στο εσωτερικό του κινήματος των κιμπούτς καθώς και των θρησκευτικών κύκλων του ιουδαϊσμού, στην ελληνική γλώσσα κυκλοφόρησε τον Μάη του 2002 από τις εκδόσεις Ψυχογιός, το πολύ καλό βιβλίο του διανοητή Μάικλ Λέβυ «Λύτρωση και Ουτοπία».
* Τα περισσότερα στοιχεία για το κείμενο αυτό έως τη δεκαετία του 1980 πάρθηκαν από την ιστοσελίδα http://raforum.apinc.org/article.php3?id_article=2368&lang=en η οποία γράφτηκε στα Yiddish από τον Moshe Goncharok και μεταφράστηκε από τον Jesse Cohn από το Archivio G. Pinelli, Bollettino 15 (Δελτίο Νο 15 του Αρχείου Πινέλλι της Ιταλίας). Επίσης, δημοσιεύτηκαν και στο www.infoshop.org Σύνθεση ελληνικού κειμένου «Ούτε Θεός-Ούτε Αφέντης», Μελβούρνη, 16 Αυγούστου 2006.
