Tom Wetzel*
Αυτόν το μήνα έχουμε την 100ή επέτειο ίδρυσης της συνδικαλιστικής διεθνούς -της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων (International Workers Association - IWA ή AIT στα ισπανικά). Προς τιμήν αυτής της επετείου, θα παραθέσω τα ακόλουθα σχόλια για την ισπανική επανάσταση του 1936-1937.
Από τη μελέτη μου για την ισπανική επανάσταση στη δεκαετία του 1930, θα έλεγα ότι τα στοιχεία δείχνουν την κρίσιμη σημασία της προετοιμασίας των αγωνιστών-ενεργών μελών της οργάνωσης. Τόσο οι μεγάλες επιτυχίες όσο και οι αποτυχίες της CNT σε εκείνη την Επανάσταση μπορούν να εξηγηθούν από αυτό. Δεδομένου του πόσο κρίσιμη είναι η προετοιμασία, δείχνει το ριζικό λάθος του «αυθορμητισμού» ή «θα το καταλάβουμε όταν έρθει η ώρα».
Κατά κάποιο τρόπο, το κίνημα της ισπανικής εργατικής τάξης εκείνης της εποχής ήταν υποδειγματικό ως προς το υψηλό επίπεδο προετοιμασίας και την υποδομή που ανέπτυξε για να το κάνει αυτό. Τα Ateneos -σχολεία εργαζομένων ή κέντρα του κινήματος- παρείχαν κάθε είδους εκπαίδευση -μαθήματα δημόσιας ομιλίας, μαθήματα γραφής και ανάγνωσης (ιδιαίτερα σημαντικά για τις γυναίκες λόγω του υψηλού επιπέδου αναλφαβητισμού μεταξύ των γυναικών λόγω του ελέγχου της εκπαίδευσης από την εκκλησία), εργαστήρια κοινωνικής θεωρίας, εκπαίδευση σχετικά με την πολιτική και τις οργανωτικές μεθόδους της CNT και άλλα.
Άκρως σημαντικό ρόλο στη λαϊκή εκπαίδευση έπαιξαν και τα πολλά έντυπα εκείνης της εποχής. Για παράδειγμα, οι αναρχικοί εξέδωσαν μια εφημερίδα που προσανατολιζόταν στους στρατιώτες της εργατικής τάξης, με το όνομα “Soldado del Pueblo” (“Λαϊκός Στρατιώτης”). Στα σημαντικά γεγονότα του Ιούλη του 1936, αρκετοί στρατιώτες πέρασαν στο πλευρό του εργατικού κινήματος. Έτσι η CNT κατάφφερε να αποσπάσει 30.000 τουφέκια το πρωί της στρατιωτικής εξέγερσης. Ένας δεκανέας στην κύρια αποθήκη όπλων στη Βαρκελώνη επιτέθηκε στον αξιωματικό του και έπεισε τους άλλους στρατιώτες να αφήσουν τους ανθρώπους της Επιτροπής Άμυνας της CNT να εισέλθουν στις εγκαταστάσεις.
Για χρόνια η CNT συζητούσε την κατάληψη των χώρων εργασίας ως ένα σημαντικό πρώτο βήμα σε μια επαναστατική κατάσταση. Αυτό συζητήθηκε σε συνέδρια και έγινε και αντικείμενο δημοσιευμάτων. Έτσι είχε γίνει ένα ευρέως αποδεκτό μέρος της συνδικαλιστικής σκέψης. Το 1936-37 τα συνδικάτα της CNT απαλλοτρίωσαν το 80% της οικονομίας της Καταλονίας και το 70% της οικονομίας της Βαλένθια και της Μούρθια. Αυτή η περιοχή διέθετε το 80% των παραγωγικών μονάδων της Ισπανίας. Ο στόχος αυτού του κινήματος δεν ήταν να κρατήσει μεμονωμένες εταιρείες ως συνεταιρισμούς, αλλά να συγχωνεύσει τα περιουσιακά στοιχεία όλων των εταιρειών ενός κλάδου ή τομέα παραγωγής και να δημιουργήσει μια ελεγχόμενη από τους εργάτες βιομηχανική ομοσπονδία για τον συντονισμό και τον σχεδιασμό μιας ολόκληρης βιομηχανίας. Αυτό το ονόμασαν «κοινωνικοποίηση». Το έκαναν αυτό στη δημόσια συγκοινωνία, τους σιδηροδρόμους, την υγειονομική περίθαλψη, την κατασκευή επίπλων, την ψυχαγωγία, τα αρτοποιεία και τα γαλακτοκομεία και ολόκληρη τη βιομηχανία κουρέματος του μετρό της Βαρκελώνης. Αυτό δεν θα είχε συμβεί χωρίς την προετοιμασία των πρηγούμενων χρόνων από την πλευρά των εργαζομένων αγωνιστών για αυτόν τον στόχο. Αυτό αποτελεί ένα παράδειγμα επιτυχίας στην προετοιμασία.
Είχαν όμως και αποτυχίες στην προετοιμασία. Δεν είχαν φτάσει ποτέ σε ένα παρόμοιο επίπεδο όσον αφορά τα πρώτα βήματα που απαιτούνταν για την αντικατάσταση του κράτους. Με άλλα λόγια, ποια είναι η λύση για τη συνολική κοινωνική διακυβέρνηση; Πώς θα «κοινωνικοποιηθεί» εκείνος ο άλλος τομέας; Ως αποτέλεσμα «αυτοσχεδίαζαν ασυνάρτητα» (σύμφωνα με τα λόγια του Cesar Lorenzo στο «Los anarquistas y el poder» - «Οι αναρχικοί και η εξουσία»). «Αυτοσχεδιάζοντας», αυτό ήταν που έκαναν με την ένταξη στην κυβέρνηση του Λαϊκού Μετώπου, φαινομενικά για να αποκτήσουν πρόσβαση στα αποθέματα χρυσού για την πολιτοφυλακή και τις κοινωνικοποιημένες βιομηχανίες τους (κάτι που δεν συνέβη ποτέ).
Σε μια συνέντευξη προφορικής ιστορίας τη δεκαετία του 1970, ο Juan Garcia Oliver είπε στον Freddy Gomez ότι οι δύο χαρακτηριστικές θέσεις της ομάδας «Nosotros» την άνοιξη του 1936 ήταν: (1) «το κίνημα (δηλαδή τα συνδικάτα) πρέπει να πάρουν την εξουσία» και (2) η δημιουργία προλεταριακού στρατού.
Τι θα σήμαινε να «πάρουν την εξουσία» τα συνδικάτα; Ο δημοσιογράφος της εφημερίδας «CNT», Valeriano Orobon Fermandez, είχε προτείνει ότι αυτό θα έπρεπε να βασίζεται στο ενιαίο μέτωπο της εργατικής τάξης, χτίζοντας μια «επαναστατική εργατική δημοκρατία». Με αυτό εννοούσε την εκλογή ανακλητών αντιπροσώπων, σε φορείς όπως εργατικά συμβούλια σε όλη την πόλη ή περιφερειακά συνέδρια, όχι απλώς της CNT, αλλά να εκλέγονται από τους χώρους εργασίας ή τις συνδικαλιστικές συνελεύσεις. Ένα ενιαίο μέτωπο της εργατικής τάξης από τα κάτω.
Ο επίσης δημοσιογράφος της «CNT», Eduardo de Guzman, διευθυντής σύνταξης της καθημερινής «CNT» στη Μαδρίτη, υποστήριξε επίσης αυτό και είπε ότι η πρόταση ήταν για «μια κυβέρνηση της εργατικής τάξης» ολόκληρου του προλεταριάτου, αλλά μόνο του προλεταριάτου. Η πρόταση αυτή υποστηρίχθηκε από τα συνδικάτα της CNT στην Αραγονία, όπου τον Σεπτέμβρη του 1936 τα συνδικάτα «ανέλαβαν την εξουσία» μέσω της εκλογής Περιφερειακού Συμβουλίου Άμυνας, εκλεγμένου από τις συνελεύσεις των χωριών. Υπήρχε, μεν, πλειοψηφία της CNT, αλλά υπήρχαν και εκπρόσωποι της UGT (της συνδικαλιστικής ένωσης των μαρξιστικών κομμάτων). Υπήρχε επίσης ένα λαϊκό συνέδριο αντιπροσώπων από τις συνελεύσεις των χωριών για να προχωρήσουν σε έναν συντονισμένο οικονομικό σχεδιασμό.
Σε εκείνη τη συνέντευξη προφορικής ιστορίας, ο Garcia Oliver είπε ότι αυτές οι θέσεις της ομάδας «Nosotros» ξεπερνούσαν τον επαναστατικό συνδικαλισμό. Πιστεύω ότι έχει ξεκάθαρα δίκιο σε αυτό το σημείο. Για παράδειγμα, οι αρχές του 1922 της Διεθνούς Ένωσης Εργαζομένων (International Workers Association - IWA) λένε ξεκάθαρα ότι σε μια επαναστατική κατάσταση τα εργατικά συνδικάτα (μαζικές οικονομικές οργανώσεις της εργατικής τάξης) πρέπει να ελέγχουν την κυρίαρχη ένοπλη δύναμη. Εάν δεν το κάνουν και το κράτος συνεχίσει να υπάρχει, θα ήταν πιθανό να πάρει απλώς πίσω τις απαλλοτριωμένες βιομηχανίες από τους εργάτες - όπως συνέβη αργότερα στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο. Οι αρχές της IWA λένε επίσης ότι προτείνεται η κοινωνία να διοικείται μέσω μιας σειράς συμβουλίων που σχηματίζονται από την εργατική τάξη.
Πριν από τα γεγονότα του Ιούλη του 1936 δεν είχε υπάρξει ποτέ μια ευρεία συζήτηση σχετικά με αυτό στους κύκλους της CNT και, επομένως, δεν είχε επιτευχθεί συναίνεση υπέρ αυτής της πρότασης.
Την άνοιξη του 1936 η CNT ήταν το πλειοψηφικό συνδικάτο στην Ισπανία με πάνω από ένα εκατομμύριο μέλη. Υπήρχαν τρεις κύριες ελευθεριακές σοσιαλιστικές πολιτικές τάσεις στην CNT. Η μικρότερη τάση ήταν οι treintistas, κυρίως πρώην συνδικαλιστικά στελέχη που είχαν έναν πιο σταδιακό (gradualist) προσανατολισμό. Πίστευαν ότι η CNT έπρεπε να ήταν μέρος του Λαϊκού Μετώπου από την αρχή.
Στη συνέχεια, υπήρχε η λεγόμενη «καθαρή αναρχική» τάση, η οποία ήταν κυρίαρχη στην Επιτροπή Χερσονήσου της FAI - άνθρωποι όπως η Φεντερίκα Μοντσένι. Η τάση αυτή ήταν αντίθετη στη δημιουργία οτιδήποτε έμοιαζε με κυβέρνηση. Αυτό τους οδήγησε σε θέση «αντιεξουσίας». Ως εκ τούτου, αυτό τους έφερε σε αντίθεση με την τρίτη τάση, την οποία αποκαλώ τάση συνδικαλιστικής εργατικής εξουσίας. Αυτοί ήταν οι υποστηρικτές της αντικατάστασης του κράτους με μια ενιαία λαϊκή πολιτοφυλακή που να διοικείται από περιφερειακά και εθνικά συμβούλια άμυνας, εκλεγμένα από τους εργάτες, και περιφερειακά και εθνικά συνέδρια εργαζομένων, για οικονομικό σχεδιασμό και συντονισμό. Αυτή η τάση καταγγέλθηκε από τους «καθαρούς» ως «αναρχομπολσεβίκικη». Αυτό ήταν μια παραταξιακή προσβολή. Η τάση της εργατικής εξουσίας ήταν συνδικαλιστές, όχι μπολσεβίκοι. Η τάση της εργατικής εξουσίας ουσιαστικά πρότεινε μια κοινωνικοποίηση της διακυβέρνησης από τα κάτω με την κατάληψη της εξουσίας από τα συνδικάτα.
Ο άλλος τομέας, όπου νομίζω ότι η CNT έκανε εξαιρετική δουλειά προετοιμασίας, ήταν η ανάπτυξη του μυστικού δικτύου των ενόπλων εργατικών πυρήνων - έξι ατόμων που δεν έρχονται σε επαφή μεταξύ τους για να αποτρέψουν τη διείσδυση της αστυνομίας. Ο Agustin Guillamon κάνει εξαιρετική δουλειά στο να περιγράφει αυτές τις επιτροπές στο βιβλίο του "Ready for Revolution". Αυτοί οι ένοπλοι πυρήνες ήταν που ξεσηκώθηκαν τον Ιούλη του 1936 και συνέτριψαν το πραξικόπημα του στρατού στη Βαρκελώνη.
Δυστυχώς, όπως τονίζει ο Guillamon, η CNT ήταν πολύ άνιση στην ανάπτυξη αυτών των επιτροπών ένοπλων εργατών. Αν και η εθνική οργάνωση το ενέκρινε αυτό (με τη βοήθεια της IWA), τέτοιοι πυρήνες αναπτύχθηκαν μόνο στην Καταλονία. Η CNT είχε 30.000 μέλη στη Σαραγόσα, αλλά δεν έκανε τίποτα για την ανάπτυξη των επιτροπών ένοπλης άμυνας εκεί. Μάλλον θα μπορούσαν να είχαν νικήσει τον στρατό εκεί αν το είχαν κάνει. Επίσης, δεν ανέπτυξαν τέτοιους πυρήνες στη Γαλικία ή στην Ανδαλουσία, που ήταν επίσης προπύργια της CNT.
Ωστόσο, ακόμα κι αν η CNT είχε κάνει μια πιο ενδελεχή δουλειά προετοιμασίας σε αυτούς τους τομείς, εξακολουθεί να είναι πολύ άβολο όσον αφορά τη νίκη, λόγω των τεράστιων ποσών στρατιωτικής βοήθειας στον Φράνκο που παρείχαν ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι. Φυσικά, αν η CNT δεν ήταν τόσο γεωπολιτικά απομονωμένη, και αν αυτό το είδος επαναστατικής διαδικασίας συνέβαινε σε κάποια άλλα μέρη, ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι θα είχαν βρει τους πόρους τους πολύ ισχνούς.
*Ο Tom Wetzel είναι πολύ γνωστός αναρχοσυνδικαλιστής από τις ΗΠΑ.
**Μετάφραση: Ούτε Θεός Ούτε Αφέντης.
