Με αφορμή μια βιβλιοκριτική
Αν και το κείμενο αυτο γράφτηκε στις 11/6/2007 (δημοσιεύτηκε τότε στον παγκόσμια πολυγλωσσικό αναρχικό κομμουνιστικό δικτυακό τόπο http://www.anarkismo.net), αισθάνομαι ότι τα όσα αναφέρονται εξακολουθούν να ισχύoυν και γι’ αυτό το αναδημοσιεύω.
Στο τεύχος 10 (Β’ Περίοδος - Μάρτης 2007) της (πρώην πλέον) εφημερίδας της Ελευθεριακής Συνδικαλιστικής Ένωσης (ΕΣΕ) «Επί τα Πρόσω», δημοσιεύτηκε τετρασέλιδη κριτική σε τρία βιβλία που κυκλοφόρησαν το τελευταίο διάστημα από ισάριθμους εκδοτικούς οίκους στην Ελλάδα, με αντικείμενο την ιστορία του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου και της Επανάστασης. Τα βιβλία αυτά είναι του Anthony Beevor «Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος 1936-1939» από τις εκδόσεις Γκοβόστη, του Gabriel Ranzato «Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος» από τις εκδόσεις «Κέδρος» και της Helen Graham «Ο Ισπανικός Εμφύλιος Πόλεμος - Όλα όσα πρέπει να γνωρίζετε» από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα» ως ένθετο στην εφημερίδα «Το Βήμα». Σε γενικές γραμμές συμφωνώ με τα επιχειρήματα που τέθηκαν στην εν λόγω κριτική από το συγγραφέα της, αλλά μόνο για το βιβλίο του Beevor που του έχω ρίξει μια ματιά στην αγγλική του έκδοση καθώς και για το βιβλίο της Graham, για το οποίο το μόνο που έχω να πω είναι ότι απλώς αποτελεί το πλέον κάκιστο «πόνημα» από όσα έχουν κυκλοφορήσει κατά καιρούς και έχουν τεθεί στη διάθεση του ελληνόγλωσσου αναγνωστικού κοινού. Αγνοούσα, πάντως, το βιβλίο του Ranzato.
Ωστόσο, πέρα από την κριτική και την κυκλοφορία των βιβλίων αυτών στην ελλαδική αγορά, αισθάνομαι ότι εγείρεται ένα τεράστιο ζήτημα και αυτό είναι η αναρχική ιστοριογραφία ή, τουλάχιστον, η σχετική εκείνη βιβλιογραφία, όχι μόνο για την ιστορία του Ισπανικού Εμφυλίου και της Επανάστασης, αλλά γενικότερα για κάθε πτυχή της ιστορίας του διεθνούς αναρχικού επαναστατικού κινήματος από τις απαρχές μέχρι και την παρούσα φάση του. Είναι, δηλαδή, το τεράστιο και κρίσιμο –κατά τη γνώμη μου– ζήτημα της αναρχικής ιστορικής έρευνας. Αλλά δίνοντας ως παράδειγμα την ιστορία του ισπανικού αναρχικού κινήματος και το αποκορύφωμά του, την περίοδο 1936-1939, νομίζω ότι θα μπορούσα να προχωρήσω στο θέμα μου.
Γνωρίζω πολύ καλά ότι από αναρχικής πλευράς υπάρχει μια τεράστια βιβλιογραφία, ειδικά στην ισπανική γλώσσα, αποτελούμενη από βιβλία, λευκώματα, περιοδικά, μονογραφίες, χειρόγραφα, φωτογραφίες, αφίσες καθώς και οπτικοακουστικό υλικό, σχετικά με την Ισπανική Επανάσταση, αλλά και με όλη σχεδόν την ιστορία του ισπανικού αναρχικού κινήματος πριν την Επανάσταση. Ο τεράστιος αυτός πλούτος συνωστίζεται σε ράφια ή μη των αναρχικών ιστορικών και ερευνητικών ινστιτούτων και αρχείων στην Ισπανία, στα αρχεία της CNT και άλλων ελευθεριακών οργανώσεων καθώς και σε Αναρχικά Αρχεία και Ερευνητικά Ινστιτούτα ανά τον κόσμο.
Παρ’ όλα αυτά, το αναμφισβήτητο γεγονός είναι και παραμένει ότι ούτε καν το ένα δέκατο από αυτή την τεράστια βιβλιογραφία δεν έχει μεταφραστεί και κυκλοφορήσει σε άλλες γλώσσες, ειδικά στην αγγλική. (Δεν γνωρίζω για τη γαλλική ή την ιταλική) Ειδικά για την ιστορία της Ισπανικής Επανάστασης στη διαθέσιμη βιβλιογραφία στην αγγλική γλώσσα, παρ’ ότι έχουν εκδοθεί έργα άμεσα συμμετεχόντων σε αυτή, οργανώσεων και μεμονωμένων προσώπων (όπως της ομάδας «Οι Φίλοι του Ντουρρούτι» ή του Χοσέ Πεϊράτς, του Μιγκέλ Γκαρσία, του Αμπέλ Παζ, του Γκαστόν Λεβάλ, του Αουγκουστίν Σούχυ, του Χουάν Γκομέζ Κάζας, του Αντόνιο Τελέζ και άλλων) ή ακόμα και μη συμμετεχόντων σε αυτή αλλά ονομαστών ιστορικών του αναρχικού κινήματος (όπως του Σαμ Ντόλγκοφ, της Έμμα Γκόλντμαν, του Βέρνον Ρίτσαρντς ή του αγγλόφωνου δελτίου «Η Ισπανία και ο Κόσμος» («Spain and the World» κ.ά.), η σχετική διαθέσιμη βιβλιογραφία στην αγγλική είναι και παραμένει αρκετά φτωχή.
Ακόμα πιο φτωχότερη, όμως, είναι η σχετική βιβλιογραφία στην ελληνική γλώσσα και μιλάμε εδώ πάντα για την αναρχική, ελευθεριακή βιβλιογραφία και όχι για τη γενικότερη. Η βιβλιογραφία αυτή αποτελείται από 20 περίπου βιβλία και μπροσούρες ελάχιστων σελίδων, όλα μεταφράσεις. Μερικές δε από τις μεταφράσεις αυτές είναι άσχημες, καθόλου κατατοπιστικές ή εύχρηστες και, ως εκ τούτου, ολίγον τι άχρηστες για το γενικότερο επαναστατικό κίνημα του ελλαδικού χώρου. Πολλές δε μεταφράσεις δεν έγιναν από το ισπανικό πρωτότυπο, αλλά, κυρίως, από την αγγλική και τη γαλλική, αποτελούν δηλαδή μετάφραση από τρίτο ή και τέταρτο χέρι με κάθε κίνδυνο αλλοιώσεων, παρερμηνειών και άλλων προβλημάτων.
Επιπλέον, το γενικότερο πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο και εντονότερο, εφόσον αρκετοί αναρχικοί σύντροφοι ή όσοι χρησιμοποιούν άλλα επίθετα όπως αντιεξουσιαστής, ελευθεριακός κ.λπ., αλλά που θέλουν όμως να αναφέρονται στον αναρχισμό –και μιλάω για τον ελλαδικό χώρο– δεν ενδιαφέρονται και τόσο –ή και καθόλου ή μηδαμινά– για την ιστορική έρευνα και φαίνεται ότι τα προτιμούν όλα έτοιμα, δηλαδή κάποιος «φωτισμένος» ή «μυημένος» να ψάξει και να τους προσφέρει μια κάποια ιστορία του όποιου κινήματος στο πιάτο.
Επομένως, υφίσταται εδώ ένα σημαντικό πρόβλημα: αυτό της ιστορικής έρευνας, της αποδελτίωσης, της αναψηλάφησης και της δημοσιοποίησης της ιστορίας, με ένα αυτούσιο και χρήσιμο τρόπο.
Το παρόν αναρχικό κίνημα –και μιλάω για το οργανωμένο αναρχικό κίνημα, αυτό που αποτελείται από συνεκτικές, ιδεολογικά και θεωρητικά, οργανώσεις, ομοσπονδίες, ενώσεις κ.λπ., με επεξεργασμένη και αποφασισμένη ξεκάθαρη στρατηγική, περιεχόμενο δράσης και προοπτικής και όχι για ομαδούλες που συγκροτούνται και διαλύονται σαν διάττοντες αστέρες, με συγχυσμένη ιδεολογία, θεωρητική θολούρα, μη ξεκάθαρη στρατηγική και δράση– χρειάζεται ιστορικά αρχεία-βιβλιοθήκες ή ινστιτούτα, ομάδες συντρόφων επιφορτισμένες με την ιστορική έρευνα, μεταφραστές, ανθρώπους να έρθουν σε επαφή με συλλέκτες εντύπων και βιβλίων, να παρακολουθούν συστηματικά πανεπιστημιακά και άλλα ιστορικά σεμινάρια, να παρακολουθούν ανελλιπώς ιστορικά περιοδικά και επιθεωρήσεις, να συλλέγουν, να ταξινομούν, να αποθηκεύουν ηλεκτρονικά και μη ντοκουμέντα, να διοργανώνουν παρουσιάσεις, συζητήσεις και ομιλίες, να εκδίδουν (ή επανεκδίδουν) ιστορικά κείμενα και διάφορα άλλα.
Όλη αυτή η διαδικασία –που βέβαια είναι επίμονη και επίπονη– θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο πληροφόρησης, μάθησης και τριβής που θα επιτρέψει και θα συνεισφέρει τα μέγιστα στην απόκτηση επαναστατικής ιστορικής συνείδησης και, κατ’ επέκταση, στη συγκρότηση συνεκτικού αναρχικού κινήματος με στρατηγική και ξεκάθαρες προοπτικές.
Τελικά, ποιος είναι ο σκοπός της έρευνας και παρουσίασης της ιστορίας του αναρχικού κινήματος; Η αντίσταση στην αλλοίωση της ιστορίας του κινήματός μας που έχει αρχίσει δεκαετίες πριν και συνεχίζεται μέχρι σήμερα, στην εσκεμμένη άρνηση στην εξεγερμένη εργατική τάξη κάθε εποχής να συνεισφέρει αβίαστα στη δική της θεωρία και ιστορία, στην βοηθούμενη από κάθε κρατική ή άλλη ελίτ παραποίηση του αναρχικού κινήματος από ακαδημαϊκούς και άλλους παρόμοιους συγγραφείς, η όσο το δυνατόν αληθινή καταγραφή και δημοσιοποίηση της ιστορίας αυτής σε συνδυασμό με τους μικρούς και μεγάλους κοινωνικούς αγώνες του σήμερα και του αύριο.
Οι διάφοροι ακαδημαϊκοί που γράφουν για την οποιαδήποτε αναρχική ιστορία ερευνούν χωρίς κανένα πρόβλημα αρχεία και άλλες εγκαταστάσεις που τους παραχωρούνται από το κράτος και άλλους θεσμούς, αλλά αλλοιώνοντας κατάφορα όχι μόνο τα ιστορικά γεγονότα αλλά και την ίδια την ουσία του αναρχισμού. Επιπλέον, υπάρχουν και μερικοί άλλοι ακαδημαϊκοί οι οποίοι γράφουν ό,τι γράφουν, υποτίθεται, στο όνομα του αναρχισμού, αλλά που καταλήγουν να αλλοιώνουν γεγονότα και έννοιες (με πιο κλασσικά παραδείγματα τους George Woodcock και Peter Marshall).
Η ιστορία του αναρχικού κινήματος που καλούμαστε να ερευνήσουμε και να φέρουμε στο φως δεν πρέπει να είναι μια στείρα και ανεδαφική παράθεση στοιχείων για κάποιους ελάχιστους «φωτισμένους» αναρχικούς ή η οποιαδήποτε αλλοίωση και αστικά «εμπνευσμένη» θεωρία που σερβίρεται από τον κάθε επιτήδειο, αλλά αυτή των εκάστοτε αναρχικών και ελευθεριακών επαναστατικών κινημάτων της εργατικής τάξης με ένα τρόπο που να ανταποκρίνεται και στις ανάγκες του σήμερα.
Λέγεται αρκετές φορές ότι εάν δεν μαθαίνει κανείς από την ιστορία είναι καταδικασμένος να κάνει τα ίδια λάθη ξανά. Αυτό είναι βαθιά αληθινό. Αλλά το ίδιο βαθιά αληθινό είναι επίσης και το ότι εάν σου έχουν διδάξει τη δική σου ιστορία με εξωτερικές επιδράσεις τότε είσαι καταδικασμένος να κάνεις τα λάθη που θέλουν αυτοί που έχουν συμφέρον να τα κάνεις.
* Το κείμενο αυτο έχει δημοσιευτεί στα
http://sxoliastesxwrissynora.wordpress.com
