Σημείωση Μεταφραστή*: Ο Αναρχισμός κατά την ιστορική του διαδρομή προσέλκυσε πλήθος ανθρώπων και ιδεών. Από το ατομικό έως το συλλογικό και από το αθεϊστικό μέχρι και το πνευματικό. Το παρών κείμενο που μας έρχεται από το μακρινό 1900, από μια ιδιαίτερη μορφή που δεν χρειάζεται παρουσίαση από αυτήν του Λ. Τολστόι. Σε αυτό το κείμενο ο Τολστόι αναπτύσσει την δική του ιδιαίτερη αναρχοχριστιανική και ειρηνιστική πεποίθηση. Ακόμα και αν δεν συμφωνούμε με αυτόν τον μεταφυσικό τρόπο της αγαθότητας που προτάσσει ο συγγραφέας μας δείχνει την ανάγκη και την διαχρονική επικαιρότητα της πολιτικής ανυπακοής.
Οι αναρχικοί έχουν δίκιο σε όλα. στην άρνηση της υπάρχουσας τάξης και στον ισχυρισμό ότι, χωρίς Αρχή, δεν θα μπορούσε να υπάρξει χειρότερη βία από αυτή της Αρχής υπό τις υπάρχουσες συνθήκες. Κάνουν λάθος μόνο όταν πιστεύουν ότι η αναρχία μπορεί να εγκαθιδρυθεί από μια βίαιη επανάσταση. Αλλά θα θεσμοθετηθεί μόνο αν υπάρχουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι που δεν χρειάζονται την προστασία της κυβερνητικής εξουσίας και αν υπάρχουν όλο και περισσότεροι άνθρωποι που θα ντρέπονται να εφαρμόσουν αυτή την εξουσία.
«Η καπιταλιστική οργάνωση θα περάσει στα χέρια των εργατών και τότε δεν θα υπάρχει πια καταπίεση αυτών των εργατών και άνιση κατανομή των κερδών». [Μαρξιστής]
"Αλλά ποιος θα καθορίσει τα έργα; Ποιος θα τα διαχειριστεί;» [Αναρχικός]
«Θα συνεχιστεί από μόνη της. Οι ίδιοι οι εργάτες θα κανονίσουν τα πάντα». [Μαρξιστής]
Αλλά η καπιταλιστική οργάνωση ιδρύθηκε ακριβώς επειδή, για κάθε πρακτική υπόθεση, υπάρχει ανάγκη για διαχειριστές εφοδιασμένους με εξουσία. Αν υπάρξει δουλειά, θα υπάρξει ηγεσία, διαχειριστές με εξουσία. Και όταν υπάρχει εξουσία, θα υπάρξει κατάχρηση της – το ίδιο πράγμα εναντίον του οποίου αγωνίζεστε τώρα». [Αναρχικός]
*
Στο ερώτημα, πώς να είσαι χωρίς κράτος, χωρίς δικαστήρια, στρατούς και ούτω καθεξής, δεν μπορεί να δοθεί απάντηση, επειδή το ερώτημα είναι κακώς διατυπωμένο. Το πρόβλημα δεν είναι πώς να κανονίσουμε ένα κράτος σύμφωνα με το σημερινό πρότυπο ή μετά από ένα νέο πρότυπο. Ούτε εγώ, ούτε κανένας από εμάς, έχουμε διοριστεί για να διευθετήσουμε αυτό το ζήτημα.
Αλλά, αν και οικειοθελώς, αλλά αναπόφευκτα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα, πώς θα ενεργήσω μπροστά στο πρόβλημα που προκύπτει ποτέ μπροστά μου; Πρέπει να υποτάξω τη συνείδησή μου στις πράξεις που συμβαίνουν γύρω μου, πρέπει να διακηρύξω τον εαυτό μου σε συμφωνία με την κυβέρνηση, η οποία κρεμάει ανθρώπους που σφάλλουν, στέλνει στρατιώτες να δολοφονήσουν, αποθαρρύνει τα έθνη με όπιο και πνεύμα, και ούτω καθεξής, ή πρέπει να υποτάξω τις πράξεις μου στη συνείδηση, δηλαδή να μην συμμετάσχω στην κυβέρνηση, οι ενέργειες της οποίας είναι αντίθετες με τη λογική;
Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα αυτού, τι είδους κυβέρνηση θα υπάρξει — για όλα αυτά δεν ξέρω τίποτα· όχι ότι δεν θέλω να ξέρω. αλλά ότι δεν μπορώ. Ξέρω μόνο ότι τίποτα κακό δεν μπορεί να προκύψει αν ακολουθήσω την ανώτερη καθοδήγηση της σοφίας και της αγάπης, ή της σοφής αγάπης, η οποία είναι εμφυτευμένη μέσα μου, ακριβώς όπως τίποτα κακό δεν έρχεται από τη μέλισσα ακολουθώντας το ένστικτο που έχει εμφυτευτεί μέσα της, και πετώντας έξω από την κυψέλη με το σμήνος, θα λέγαμε, να καταστρέψει. [1] Αλλά, επαναλαμβάνω, δεν επιθυμώ και δεν μπορώ να κρίνω γι' αυτό.
Σε αυτό ακριβώς συνίσταται η δύναμη της διδασκαλίας του Χριστού και όχι επειδή ο Χριστός είναι Θεός ή μεγάλος άνθρωπος, αλλά επειδή η διδασκαλία Του είναι αδιάψευστη. Η αξία της διδασκαλίας Του συνίσταται στο γεγονός ότι μετέφερε το ζήτημα από το πεδίο της αιώνιας αμφιβολίας και εικασίας στο έδαφος της βεβαιότητας. Είσαι ένας άνθρωπος, ένα ον λογικό και ευγενικό, και ξέρεις ότι σήμερα ή αύριο θα πεθάνεις, θα εξαφανιστείς. Αν υπάρχει Θεός, τότε θα πας σ' Αυτόν και θα σου ζητήσει να λογοδοτήσεις για τις πράξεις σου, αν έχεις ενεργήσει σύμφωνα με το νόμο Του ή, τουλάχιστον, με τις ανώτερες ιδιότητες που είναι εμφυτευμένες μέσα σου. Αν δεν υπάρχει Θεός, θεωρείς τη λογική και την αγάπη ως τις υψηλότερες ιδιότητες και πρέπει να υποτάξεις σ' αυτές τις άλλες κλίσεις σου, και να μην τις αφήσεις να υποταχθούν στη ζωώδη φύση σου – στις φροντίδες για τα αγαθά της ζωής, στο φόβο της ενόχλησης και των υλικών συμφορών.
Το ερώτημα δεν είναι, επαναλαμβάνω, ποια κοινότητα θα είναι η πιο ασφαλής, τόσο καλύτερη – αυτή που υπερασπίζεται με όπλα, κανόνια, αγχόνη ή αυτή που δεν είναι τόσο προστατευμένη. Αλλά υπάρχει μόνο ένα ερώτημα για έναν άνθρωπο, και σχετικά με αυτό είναι αδύνατο να αποφευχθεί: «Εσείς, ένα λογικό και καλό ον, έχοντας εμφανιστεί για μια στιγμή σε αυτόν τον κόσμο, και ανά πάσα στιγμή κινδυνεύετε να εξαφανιστεί - θα λάβετε μέρος στη δολοφονία ανθρώπων που σφάλλουν ή ανθρώπων διαφορετικής φυλής, θα συμμετάσχετε στην εξόντωση ολόκληρων εθνών των λεγόμενων αγρίων; Θα συμμετέχετε στην τεχνητή φθορά γενεών ανθρώπων μέσω του οπίου και των πνευμάτων για χάρη του κέρδους, θα συμμετέχετε σε όλες αυτές τις ενέργειες, ή ακόμα και θα είστε σε συμφωνία με εκείνους που τις επιτρέπουν, ή όχι;»
Και δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο μία απάντηση σε αυτό το ερώτημα για εκείνους στους οποίους έχει παρουσιαστεί. Όσο για το ποιο θα είναι το αποτέλεσμα, δεν ξέρω, γιατί δεν μου δίνεται να ξέρω. Αλλά τι πρέπει να γίνει, το ξέρω ξεκάθαρα. Και αν ρωτήσετε: "Τι θα συμβεί;", τότε απαντώ ότι σίγουρα θα συμβεί καλό. Επειδή, ενεργώντας με τον τρόπο που υποδεικνύεται από τη λογική και την αγάπη, ενεργώ σύμφωνα με τον υψηλότερο νόμο που γνωρίζω. Η κατάσταση της πλειοψηφίας των ανθρώπων, φωτισμένων από την αληθινή αδελφική φώτιση, που τώρα συνθλίβονται από την απάτη και την πονηριά των σφετεριστών, που τους αναγκάζουν να καταστρέψουν την ίδια τους τη ζωή – αυτή η κατάσταση είναι τρομερή και φαίνεται απελπιστική.
Παρουσιάζονται μόνο δύο ζητήματα, και τα δύο έχουν κλείσει. Ο ένας είναι να καταστρέψουμε τη βία με τη βία, με την τρομοκρατία, τις βόμβες δυναμίτη και τα στιλέτα, όπως προσπάθησαν να κάνουν οι μηδενιστές και οι αναρχικοί μας, να καταστρέψουμε αυτή τη συνωμοσία των κυβερνήσεων εναντίον των εθνών, από έξω. η άλλη είναι να έρθει σε συμφωνία με την κυβέρνηση, κάνοντας παραχωρήσεις σε αυτήν, συμμετέχοντας σε αυτήν, προκειμένου να ξεμπλέξει σταδιακά το δίχτυ που δένει το λαό και να τον απελευθερώσει. Και τα δύο αυτά ζητήματα έχουν κλείσει. Ο δυναμίτης και το στιλέτο, όπως έχει ήδη δείξει η εμπειρία, προκαλούν μόνο αντίδραση και καταστρέφουν την πολυτιμότερη δύναμη, τη μόνη που έχουμε υπό τις διαταγές μας, αυτή της κοινής γνώμης.
Το άλλο θέμα έχει κλείσει, διότι οι κυβερνήσεις έχουν ήδη μάθει σε ποιο βαθμό μπορούν να επιτρέψουν τη συμμετοχή ανδρών που επιθυμούν να τις μεταρρυθμίσουν. Δέχονται μόνο ό,τι δεν παραβιάζει, το οποίο είναι μη ουσιώδες· Και είναι πολύ ευαίσθητοι σε πράγματα επιβλαβή γι' αυτούς – ευαίσθητοι επειδή το θέμα αφορά την ίδια τους την ύπαρξη. Δέχονται ανθρώπους που δεν συμμερίζονται τις απόψεις τους και που επιθυμούν μεταρρύθμιση, όχι μόνο για να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις αυτών των ανθρώπων, αλλά και για το δικό τους συμφέρον, για το συμφέρον της κυβέρνησης. Αυτοί οι άνθρωποι είναι επικίνδυνοι για τις κυβερνήσεις αν παραμείνουν έξω από αυτές και εξεγερθούν εναντίον τους — αντιτιθέμενοι στις κυβερνήσεις το μόνο αποτελεσματικό μέσο που διαθέτουν οι κυβερνήσεις — την κοινή γνώμη. Πρέπει επομένως να καταστήσουν αυτούς τους ανθρώπους αβλαβείς, προσελκύοντάς τους μέσω παραχωρήσεων, προκειμένου να τους καταστήσουν αβλαβείς (όπως τα καλλιεργούμενα μικρόβια), και στη συνέχεια να τους κάνουν να υπηρετούν τους στόχους των κυβερνήσεων, δηλαδή να καταπιέζουν και να εκμεταλλεύονται τις μάζες.
Δεδομένου ότι και τα δύο αυτά ζητήματα είναι σταθερά κλειστά και απόρθητα, τι απομένει να γίνει;
Η χρήση βίας είναι αδύνατη. Θα προκαλούσε μόνο αντιδράσεις. Η ένταξη στις τάξεις της κυβέρνησης είναι επίσης αδύνατη – κάποιος θα γινόταν μόνο το όργανό της. Επομένως, ένας δρόμος παραμένει - να πολεμήσουμε την κυβέρνηση μέσω της σκέψης, του λόγου, των πράξεων, της ζωής, χωρίς να υποκύψουμε στην κυβέρνηση ούτε να ενταχθούμε στις τάξεις της και έτσι να αυξήσουμε τη δύναμή της.
Αυτό από μόνο του είναι απαραίτητο, σίγουρα θα είναι επιτυχές.
Και αυτό είναι το θέλημα του Θεού, η διδασκαλία του Χριστού. Μπορεί να υπάρξει μόνο μία διαρκής επανάσταση – ηθική: η αναγέννηση του εσωτερικού ανθρώπου.
Πώς θα λάβει χώρα αυτή η επανάσταση; Κανείς δεν ξέρει πώς θα συμβεί στην ανθρωπότητα, αλλά κάθε άνθρωπος το αισθάνεται καθαρά στον εαυτό του. Και όμως στον κόσμο μας όλοι σκέφτονται να αλλάξουν την ανθρωπότητα και κανείς δεν σκέφτεται να αλλάξει τον εαυτό του.
*Μετάφραση: Αργύρης Αργυριάδης.
