Από παλιά δημόσια σε συνελεύσεις είχα υποστηρίξει ότι πρέπει να διαχωριστούμε σε εναντιακούς- μηδενιστές, στιρνεριστές και κοινωνικούς αναρχικούς, όπως και σε αναρχικούς ολοκληρωτιστές και αναρχικούς της άμεσης δημοκρατίας – της οποίας είμαι οπαδός- . Παραμένω αυτής της άποψης. Τώρα, πώς γίνονται πολλές από τις συνελεύσεις, τι είδους συνδιαμόρφωση υφίσταται κατά τη διαδικασία λήψης των αποφάσεων και πώς υλοπιούνται αυτές οι αποφάσεις, είναι το ζητούμενο. Θα μου πείτε ότι οι “ανοιχτές” συνελεύσεις του χώρου αντανακλούν τη μορφή, το επίπεδο και το περιεχόμενο των ομάδων.
Κατ΄ αρχή μιλώντας για τις σχέσεις των ομάδων θέλουμε να ξεκαθαρίσουμε τα έξης: Πιστεύουμε ότι απέχουμε αρκετά από τις διαδικασίες εκείνες της συγκρότησης ενός συνθετικά ενοποιητικού πολιτικοκοινωνικού σχήματος που να εκφράζει αν όχι όλες (κάτι που δεν είναι στις προθέσεις μας) τουλάχιστον αρκετές αναρχικές αντιεξουσιαστικές συλλογικότητες και ομάδες. Λείπει εκείνη η συνεκτική συνείδηση για τη συνδιαμόρφωση ενός ευρύτερου και συντονισμένου πεδίου ιδεών και δράσης, δηλαδή μιας διευρυμένης ελευθεριακής δημόσιας σφαίρας. – Εδώ θα χρειαστεί να κάνουμε μια μικρή παρένθεση για να εξηγήσουμε μερικά πράγματα – . Ένας πρώτος λόγος που υπάρχει αυτή η κατάσταση είναι αυτός της θεωρητικής σύγχυσης γύρω από το ζήτημα της οργάνωσης.
Πολλοί σύντροφοι με εξωγενή θεώρηση από την αναρχική κοσμοαντίληψη έχουν μπερδέψει τον κατακερματισμό με την αυτονομία των ομάδων, άλλοι τον ατομικιστικό μικροαστικό μηδενισμό με τους κοινωνικούς αγώνες.
Ενώ κάποιοι άλλοι τον ελευθεριακό φεντεραλισμό με την κομματική γραφειοκρατία και την πυραμιδωτή κάθετη συγκεντρωτική οργάνωση. Δεν κατανοούν ότι γραφειοκρατία είναι μια μορφή οργάνωσης κατά την οποία οι αποφάσεις παίρνονται στην κορυφή, τις οποίες πρέπει να υπακούουν οι από κάτω και μεταφέρονται διαμέσου μιας σειράς διαταγών – εντολών όπως σε ένα στρατό. Mια γραφειοκρατία δεν είναι μια αληθινή κοινότητα, η οποία προϋποθέτει ένα σύνδεσμο ίσων ανθρώπων που παίρνουν τις αποφάσεις από κοινού και τις μεταφέρουν έξω από το σύνδεσμο επίσης από κοινού.
Αγνοούν ότι από παλιά μια από τις πολλές κατηγορίες που μας προσάπτανε οι εξουσιαστές όλων των τάσεων ήταν και αυτή: «αναρχικοί= ακραίοι αποκεντρωτιστές» και επίσης αγνοούν ότι ο ομοσπονδισμός δηλαδή οι κομμούνες μέσα στις κομμούνες, είναι η φυσική οργάνωση των αναρχικών-αντιεξουσιαστών. Η πραγματικότητα σήμερα όσον αφορά το προχώρημα, τη συνέχεια και το βάθεμα μέσα στην κοινωνία των ιδεών της κοινωνικής αναρχίας δεν είναι και τόσο ενθαρρυντική. Σίγουρα είναι καλύτερα από παλιότερα, όμως τα βήματα είναι μικρά.
Δεν θέλουμε να κάνουμε αυτή τη στιγμή μια αναλυτική ιδεο – χαρτογράφηση αντιλήψεων και ιδεών των αναρχικών στον Ελλαδικό χώρο, αλλά εκτός απειροελάχιστων διαφοροποιήσεων είναι απελπιστικά ίδιες.
Ο σορβονισμός [2] στις συνελεύσεις του χώρου,ο αφορμαλισμός, ο αρνητισμός, ο ομαδισμός, ο νομαδισμός και η ακτιβίστικη σχιζοφρένια με ένα συνοθύλευμα αβαγκαρτιστικού [3] δεξιόστροφου λόγου, περισσότερο ριζοσπαστικά φιλελευθέρου και λιγότερο σοσιαλιστικού, υποβιβάζουν τον αναρχικό – επαναστατικό λόγο και τη σκέψη από μήτρα ιδεών σε στείρο αρνητισμό. Περισσότερο αντι-καπιταλιστές, αντι-κρατιστές και καθόλου μετά, δηλαδη προταγματικοί. [4]
Τι κοινωνική πρόταση έχουμε σύντροφοι; Με τι θα αντικαταστήσουμε την αστική δημοκρατία; Μήπως με μια αναρχική ολιγαρχία; Πώς θα οργανωθεί η κοινωνία; Ως νομάδες, ως αγέλες, ή ως φατρίες; Θα πάμε πίσω στην προ Κλεισθένη εποχή;
Πολλές ομάδες και ομαδοποιήσεις δεν αντιπροσωπεύουν τάσεις ιδεών . Οι περισσότερες συσπειρωμένες γύρω από μια-δυο προσωπικότητες αποτελούν προσωποπαγείς σέχτες, με έντονα ανταγωνιστικές σχέσεις μεταξύ τους, χωρίς αντιπαράθεση ιδεών, αλλά με διαφωνίες στη βάση προσωπικής συμπάθειας ή αντιπάθειας. Αυτές οι ομάδες έχουν την εντύπωση ότι είναι το κέντρο του κόσμου. Ομφαλοσκοπούν, νομίζοντας ότι αυτές είναι και κανείς άλλος. Αυτό ονομάζουμε εμείς ομαδισμό-γκρουπισμό.
Αφορμαλιστικές ομάδες χωρίς μέλη, δηλαδή χωρίς δικαιώματα και υποχρεώσεις, αλλά μόνο με βάση την προσωπική διάθεση που σήμερα υπάρχει και αύριο φεύγει -πολιτικός νομαδισμός- αφού οι περισσότεροι τουλάχιστον στην Αθήνα στριφογυρίζουν δεξιά και αριστερά χωρίς να συνεργάζονται με υπάρχουσες συλλογικότητες ή να δημιουργούν άλλες.
Αυτές είναι επιγραμματικά οι συνθήκες, το κλίμα και τα ήθη που επικρατούν αυτή την στιγμή στο «κίνημα». Το ξέρουμε ότι χρειάζεται περισσότερη εμβάθυνση στο θέμα και στις αιτίες που δημιουργούν αυτές τις καταστάσεις. Το ξέρουμε ότι γενικεύουμε και μπορεί να γινόμαστε λίγο υπερβολικοί στην κριτική μας. Πιστεύουμε όμως ότι η αναρχία και οι αναρχικοί όπως και κάθε τι άλλο δεν είναι και δεν πρέπει να είναι στο απυρόβλητο. Εποικοδομητική κριτική και αυτοκριτική λοιπόν, μπας και αποκτήσουμε αυτογνωσία: δηλαδή, ποιοι είμαστε, τι θέλουμε και πού πηγαίνουμε.
Γι’ αυτό νομίζουμε ότι ένα από τα πρώτα μελήματα όλων εμάς που κινούμαστε σε αυτή την κατεύθυνση και προβληματισμό είναι η συνάντηση, η γνωριμία και η σύσφιξη των σχέσεων μας, η διοργάνωση συναντήσεων, περιφερικών, ανά πόλεων αλλά και πανελλαδικών για την ανταλλαγή απόψεων, ιδεών και δράσεων, και ο συντονισμός των πρακτικών μας. Αυτές είναι για μας και ελπίζουμε και για άλλους συντρόφους κάτι παραπάνω από ζητούμενες ανάγκες. Θέτοντας εξαρχής μια βασική προϋπόθεση: Ότι προχωρώντας σε οποιεσδήποτε μορφές στενής ή χαλαρής συνεργασίας νομίζουμε ότι πρέπει να δεχθούμε δυο βασικές παραμέτρους. Το σεβασμό της αυτοτέλειας – αυτονομίας και ισοτιμίας των ατόμων και των ομάδων στις μεταξύ μας σχέσεις.
Επανειλημμένα και σε ανύποπτο χρόνο είχα τονίσει ότι η πολυπλοκότητα αλλά και το μέγεθος τον προβλημάτων που θα αντιμετωπίσουμε ως «κοινωνία των από κάτω» από την κρίση του συστήματος που δεν είναι μόνο οικονομική αλλά και κρίση θεσμική, πολιτισμική και οικολογική δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί στοιχειωδώς με το υπάρχον μοντέλο ανάπτυξης του αναρχικού κινήματος. Οι ομάδες, ομαδοποιήσεις συλλογικότητες, αν παραμείνουν κλεισμένες στην αυταρέσκεια τους, στον μικρόκοσμο τους χωρίς μια ολιστική αντίληψη των πραγμάτων, χωρίς ένα δίκτυο συνεργασίας και διεύρυνσης της δημόσιας σφαίρας, ή που θα εξαϋλωθούν από τη δύνη των προβλημάτων που απορρέουν από την συστημική κρίση ή θα καταντήσουν σαν τις εσώκλειστες θρησκευτικές αιρέσεις.
Βασικό ιδιοσυστατικό της αναρχικής θεώρησης για την οργάνωση, είναι το άτομο και η ομάδα. Ενώ η αναρχική αντίληψη προωθεί την έννοια για το αυτονομημένο συλλογικό άτομο και την ομάδα σαν συσπείρωση ατόμων και πολιτικό κύτταρο, πυρήνας με αυτόνομη λειτουργία αλλά και με αντίληψη για ευρύτερες συσπειρώσεις, από την άλλη τα φαινόμενα που παρουσιάζονται, του άκρατου ατομισμού και ομαδισμού, αφετηριακά είναι υποπροϊόντα συμπεριφοράς και αντίληψης της λεγόμενης «κοινωνίας της αφθονίας». Έτσι αλλοιώνεται η έννοια της αναρχικής οργάνωσης, εκτός αυτού, και μέσα από μια μεταμοντέρνα – μεταδομική λογική.
Η αποσύνθεση των μαζικών οργανώσεων και κομμάτων σπρώχνει ένα κομμάτι της καταπιεσμένης – εκμεταλλευομένης κοινωνίας – και κυρίως νεολαίων – προς τον αναρχικό χώρο, ο οποίος μην μπορώντας να δημιουργήσει οργανωτικές δομές και υποδομές και να διαπαιδαγωγήσει και να εντάξει τα υποκείμενα, συμπαρασύρεται συνεχώς και ατέρμονα σε λογικές μη οργάνωσης ή μένει σε πρωτόλιες συγκροτήσεις. Έτσι αντί να αυτοπροσδιορίζεται σε σχέση με την υπάρχουσα κατάσταση αφομοιώνει λογικές και αντιλήψεις της μοδός και γίνεται ο αναρχικός χώρος πεδίο λίγο πολύ φιλελεύθερων αντιλήψεων για το άτομο και την κοινωνική συγκρότηση. Κατ΄αυτόν τον τρόπο όμως, – πολλές φορές – ετεροκαθορίζεται από το ισχύον αίσθημα το οποίο παρουσιάζεται σαν αντισυστημικό. [5]
Δεν φετιχοποιώ την οργάνωση ούτε είμαι της άποψης ότι η οργάνωση λύνει όλα τα προβλήματα που απορρέουν από την εναντίωση στο υπάρχον και τους αγώνες ενάντια σε αυτό. Είμαι της άποψης καλύτερα μη οργανωμένοι παρά άσχημα οργανωμένοι και εννοώ άτυπα ή τυπικά ιεραρχικοποιημένοι, μέσα από τυπικές ή άτυπες κάθετες δομές.
Σημειώσεις
1) Μια διευκρίνιση (επειδή τα γραπτά μένουν), μιλάμε περισσότερο για το κινηματικό περιβάλλον της Αθήνας εν έτει 2009.
2) Νεολογισμός, που αναφέρεται στις ελληνικές συνθήκες συνελεύσεων τύπου Σορβόννης και στη «φοιτητικοποίηση» του χώρου, (ιδιαίτερα της Αθήνας).
3) Αβανγκαρντισμός : όρος που χρησιμοποιήθηκε από τα τέλη του 19ο αιώνα αρχικά για να περιγράψει την πολιτική τάση που εμφανίστηκε σε κινήματα νεολαίας, κυρίως της αριστεράς, με βασικό χαρακτηριστικό την αμφισβήτηση του ρόλου της εργατικής τάξης. Σύμφωνα με τους υποστηρικτές της τάσης αυτής, πρωτοπόρα στην επαναστατική αλλαγή της κοινωνίας δεν είναι η εργατική τάξη, αλλά η νεολαία με την αυθόρμητη επαναστατική της δύναμη. Αργότερα ο όρος έλαβε γενικότερη σημασία και αφορά την πρωτοπορία σε πολιτικά, κοινωνικά και καλλιτεχνικά κινήματα.
4) «…Τόσο η θεωρία όσο και η πρακτική του αναρχισμού αποκτούν νόημα μόνο όταν είναι επαναστατικές. Αλλά η διάκριση που συνήθως γίνεται από τους αναρχικούς, ανάμεσα σε επαναστατικές και ρεφορμιστικές ενέργειες, στη βάση της είναι αντιφατική: θεωρούνται επαναστατικές οι βίαιες ενέργειες, και ρεφορμιστικές οι μη βίαιες. Όμως αυτός ο δια-χωρισμός δεν λαμβάνει υπ’ όψει του, τα αποτελέσματα αυτών των ενεργειών, Είναι αναγκαίο να ξεπεράσουμε αυτή την περιορισμένη οπτική, και να εξετάσουμε τις μεταβολές που μπορεί να φέρει στην κοινωνία μια συγκεκριμένη πράξη, ανεξάρτητα αν είναι βίαιη ή «ειρηνική». Επομένως, πιστεύω ότι είναι καλύτερο να εγκαταλειφθεί αυτός ο διαχωρισμός με σεβασμό στις ενέργειες του ατόμου, αφού κάτι τέτοιο μας επιτρέπει να εκτιμήσουμε την ικανότητα ενός συνόλου ενεργειών, βίαιων και μη βίαιων, να προκαλέσουν ριζοσπαστικές αλλαγές στην κοινωνία.
Το πιο σημαντικό πράγμα είναι να κατανοήσουμε ποιες ενέργειες είναι δυνατόν να υπερνικήσουν την «αντίσταση» του παρόντος κοινωνικού μορφώματος. Πώς μπορούν να δημιουργήσουν πρόβλημα στο σύστημα, όπως επίσης και να ξεκινήσουν μια διαδικασία που θα συμβάλλει στη δημιουργία μιας ελευθεριακής κοινωνίας. Το πρόβλημα σήμερα είναι να ανακαλύψουμε την ισορροπία ανάμεσα στην «επαναστατική» και τη «ρεφορμιστική» πρακτική, στοχεύοντας μέρα με τη μέρα, στη ριζοσπαστική αλλαγή. Αν δεν μπορέσουμε να πετύχουμε κάτι τέτοιο, ο αναρχισμός σήμερα είναι κατά-δικασμένος να παραμείνει ένα κίνημα για τη διάχυση των ιδεών, χωρίς καμιά ουσιαστική επίδραση στην κοινωνία, και επιπλέον με τα χαρακτηριστικά μιας μικρής αίρεσης…» Χόρστ Στογουάσερ, 1984
5) « … Το αναρχικό κίνημα σήμερα, υποφέρει από μια δυσκολία στην πολιτική – πολιτιστική του μετάδοση: οι αναρχικοί προσπαθούν να παρουσιάσουν το σχέδιό τους για την κοινωνική αλλαγή, αλλά δεν είναι ικανοί να γνωστοποιήσουν τους λόγους που το πιστεύουν. Αυτό οφείλεται στο ότι το σχέδιο για την κοινωνική αλλαγή παρουσιάζεται στους πιθανούς «πιστούς» χωρίς να συνοδεύεται από μια κατάλληλη και συναφή κοσμοθεωρία .
Χωρίς δηλαδή μια γενική θεωρία της ύπαρξης και των σχέσεων (ανάμεσα στους ανθρώπους, ανάμεσα στους ανθρώπους και τη φύση κλπ.) στην οποία οι άνθρωποι μπορούν να βρουν μια ταυτότητα, συνδεδεμένη με το αναρχικό ηθικό ιδανικό. Το καθήκον, να εφοδιαστεί η αναρχική προοπτική με μια επαρκή, ζωντανή θεωρία, έχει αφεθεί στην πρωτοβουλία ξεχωριστών ατόμων, που μόνα τους πρέπει να ανακαλύψουν τους τρόπους απελευθέρωσης τους από τη σκλαβιά και τη φαντασιακή κυριαρχία. Σαν συνέπεια έχουμε, να παρουσιάζεται μια πολλαπλότητα ερμηνειών, απ’ αυτούς που κατάφεραν να πετύχουν κάτι τέτοιο, που… ναι μεν, μπορεί να μη διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, αλλά δεν έχουν και ένα κοινό πλαίσιο αρχών και κατεύθυνσης,
Η έλλειψη μιας αυτόνομης και αυθεντικής ζωντανής φιλοσοφίας, περιορίζει την πιθανότητα διάδοσης της ελευθεριακής κοινωνικής προοπτικής, και επίσης αναγκάζει τους αναρχικούς να αναζητούν την προσωπική τους ταυτότητα μέσα στη φαντασιακή κυριαρχία. Η αναφορά στον ακτιβισμό σαν μια πηγή ταυτότητας (σύνηθες φαινόμενο στο κίνημα) λύνει επιφανειακά το πρόβλημα, γιατί ο ακτιβισμός, ειδικά της ιδιαίτερης αναρχικής μούχλας, δεν μπορεί να καλύψει όλες τις πλευρές της ύπαρξης, και αφήνει ακάλυπτους διαφόρους τομείς της προσωπικότητας στην επιρροή της φαντασιακής κυριαρχίας. Ο ακτιβιστής δεν είναι αρκετός ώστε να εκφράσει ολοκληρωτικά τον αναρχικό.
Η κατάσταση αυτή απαιτεί μια συλλογική αντιμετώπιση και μελέτη, με στόχο την οικοδόμηση μιας αναρχικής ζωντανής φιλοσοφίας, που θα είναι μια ανάμεσα σε πολλές άλλες, αλλά η οποία θα περιέχει τις γενικές αρχές και τα όρια αυτού του ξεχωριστού τρόπου αντιμετώπισης των πραγμάτων (και έτσι, αυτό τον ιδιαίτερο τρόπο ζωής, ακόμη και καθημερινά), και η οποία θα είναι συνδεδεμένη με την ελευθεριακή άποψη της κοινωνικής οργάνωσης,. Για να κατακτήσουμε αυτόν τον πραγματικά φιλόδοξο στόχο, πρέπει οπωσδήποτε να δώσουμε πρώτα ένα θετικό ορισμό της έννοιας της ελευθερίας … ». Ρομπέρτο Αμπροσόλι,1984
